այրեմ
Old Armenian
Etymology
From *այր (*ayr, “fire”) + -եմ (-em) (which disappeared in competition with հուր (hur) due to homonymy with այր (ayr, “man”) and այր (ayr, “cave”)), from Proto-Indo-European *h₂eh₁ter- (“fire”).[1][2][3] Doublet of ատր- (atr-, “fire”).
Verb
այրեմ • (ayrem)
- (transitive) to burn, to enflame, to fire
- (transitive) to torrefy, to scorch, to parch, to dry
Conjugation
active
| infinitive | այրել (ayrel) | participle | այրեցեալ, այրեալ (ayrecʿeal, ayreal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | այրեցուցանեմ (ayrecʿucʿanem) | aorist stem | այրեց- (ayrecʿ-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | այրեմ (ayrem) | այրես (ayres) | այրէ (ayrē) | այրեմք (ayremkʿ) | այրէք (ayrēkʿ) | այրեն (ayren) | |
| imperfect | այրէի, այրեի* (ayrēi, ayrei*) | այրէիր, այրեիր* (ayrēir, ayreir*) | այրէր (ayrēr) | այրէաք, այրեաք* (ayrēakʿ, ayreakʿ*) | այրէիք, այրեիք* (ayrēikʿ, ayreikʿ*) | այրէին, այրեին* (ayrēin, ayrein*) | |
| aorist | այրեցի (ayrecʿi) | այրեցեր (ayrecʿer) | այրեաց (ayreacʿ) | այրեցաք (ayrecʿakʿ) | այրեցէք, այրեցիք (ayrecʿēkʿ, ayrecʿikʿ) | այրեցին (ayrecʿin) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | այրիցեմ (ayricʿem) | այրիցես (ayricʿes) | այրիցէ (ayricʿē) | այրիցեմք (ayricʿemkʿ) | այրիցէք (ayricʿēkʿ) | այրիցեն (ayricʿen) | |
| aorist | այրեցից (ayrecʿicʿ) | այրեսցես (ayrescʿes) | այրեսցէ (ayrescʿē) | այրեսցուք (ayrescʿukʿ) | այրեսջիք (ayresǰikʿ) | այրեսցեն (ayrescʿen) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | այրեա՛ (ayreá) | — | — | այրեցէ՛ք (ayrecʿḗkʿ) | — | |
| cohortative | — | այրեսջի՛ր (ayresǰír) | — | — | այրեսջի՛ք (ayresǰíkʿ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ այրեր (mí ayrer) | — | — | մի՛ այրէք (mí ayrēkʿ) | — | |
| *rare | |||||||
mediopassive
| infinitive | այրել, այրիլ* (ayrel, ayril*) | participle | այրեցեալ, այրեալ (ayrecʿeal, ayreal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | այրեցուցանեմ (ayrecʿucʿanem) | aorist stem | այրեց- (ayrecʿ-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | այրիմ (ayrim) | այրիս (ayris) | այրի (ayri) | այրիմք (ayrimkʿ) | այրիք (ayrikʿ) | այրին (ayrin) | |
| imperfect | այրէի (ayrēi) | այրէիր (ayrēir) | այրէր, այրիւր (ayrēr, ayriwr) | այրէաք (ayrēakʿ) | այրէիք (ayrēikʿ) | այրէին (ayrēin) | |
| aorist | այրեցայ (ayrecʿay) | այրեցար (ayrecʿar) | այրեցաւ (ayrecʿaw) | այրեցաք (ayrecʿakʿ) | այրեցայք (ayrecʿaykʿ) | այրեցան (ayrecʿan) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | այրիցիմ (ayricʿim) | այրիցիս (ayricʿis) | այրիցի (ayricʿi) | այրիցիմք (ayricʿimkʿ) | այրիցիք (ayricʿikʿ) | այրիցին (ayricʿin) | |
| aorist | այրեցայց (ayrecʿaycʿ) | այրեսցիս (ayrescʿis) | այրեսցի (ayrescʿi) | այրեսցուք (ayrescʿukʿ) | այրեսջիք (ayresǰikʿ) | այրեսցին (ayrescʿin) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | այրեա՛ց (ayreácʿ) | — | — | այրեցարո՛ւք (ayrecʿarúkʿ) | — | |
| cohortative | — | այրեսջի՛ր (ayresǰír) | — | — | այրեսջի՛ք (ayresǰíkʿ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ այրիր (mí ayrir) | — | — | մի՛ այրիք (mí ayrikʿ) | — | |
| *post-classical | |||||||
Derived terms
- այրացաւեր (ayracʿawer)
- այրացուցանեմ (ayracʿucʿanem)
- այրեաց (ayreacʿ)
- այրելի (ayreli)
- այրեցագործ (ayrecʿagorc)
- այրեցած (ayrecʿac)
- այրեցական (ayrecʿakan)
- այրեցեալ (ayrecʿeal)
- այրեցող (ayrecʿoł)
- այրեցողական (ayrecʿołakan)
- այրեցողութիւն (ayrecʿołutʿiwn)
- այրեցուած (ayrecʿuac)
- այրեցումն (ayrecʿumn)
- այրեցուցանեմ (ayrecʿucʿanem)
- այրիչ (ayričʿ)
- այրոցեմ (ayrocʿem)
- այրումն (ayrumn)
- այրուք (ayrukʿ)
- անայրեաց (anayreacʿ)
- անայրելի (anayreli)
- անայրեց (anayrecʿ)
- անայրեցող (anayrecʿoł)
- անձկայրեաց (anjkayreacʿ)
- արեւայրեաց (arewayreacʿ)
- դիւրայրեաց (diwrayreacʿ)
- դիւրայրելի (diwrayreli)
- զայրանամ (zayranam)
- կիսայրեաց (kisayreacʿ)
- կրայրեաց (krayreacʿ)
- հրայրեաց (hrayreacʿ)
- հրայրեցական (hrayrecʿakan)
- հրայրեցութիւն (hrayrecʿutʿiwn)
- հրայրք (hrayrkʿ)
Descendants
- Armenian: այրել (ayrel), էրել (ērel), իրիլ (iril)
References
- Ačaṙyan, Hračʿya (1940) Hayocʿ lezvi patmutʿyun [History of the Armenian Language] (in Armenian), volume I, Yerevan: University Press, pages 36–37
- Ačaṙean, Hračʿeay (1971–1979), “այրել”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press
- Martirosyan, Hrach (2010), “ayrem”, in Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 8), Leiden, Boston: Brill, page 63
Further reading
- Petrosean, H. Matatʿeay V. (1879), “այրեմ”, in Nor Baṙagirkʿ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Awetikʿean, G.; Siwrmēlean, X.; Awgerean, M. (1836–1837), “այրեմ”, in Nor baṙgirkʿ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy