vuya
Xhosa
Etymology
From Proto-Bantu *-búga (“speak”). A possible explanation for the semantic shift is "speak" → "talk a lot" → "be energetic" → "be glad". See Zulu -thetha for a similar semantic shift.
Verb
-vuya
- (intransitive) to be glad
Inflection
This verb needs an inflection-table template.
Zulu
Etymology
From Proto-Bantu *-búga (“speak”). Cognate with Sotho bua and Rwanda-Rundi vuga.
Pronunciation
IPA(key): /vuːja/
Verb
-vuya
- to speak, to talk
Inflection
Tone L | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Infinitive | ukuvuya | ||||||||
Positive | Negative | ||||||||
Infinitive | ukuvuya | ukungavuyi | |||||||
Imperative | |||||||||
Simple | + object concord | ||||||||
Singular | vuya | -vuye | |||||||
Plural | vuyani | -vuyeni | |||||||
Present | |||||||||
Positive absolute | Positive relative | Positive participial | Negative absolute | Negative relative | Negative participial | ||||
1st singular | ngiyavuya, ngivuya | engivuyayo, engivuya | ngivuya | angivuyi | engingavuyi | ngingavuyi | |||
2nd singular | uyavuya, uvuya | ovuyayo, ovuya | uvuya | awuvuyi | ongavuyi | ungavuyi | |||
1st plural | siyavuya, sivuya | esivuyayo, esivuya | sivuya | asivuyi | esingavuyi | singavuyi | |||
2nd plural | niyavuya, nivuya | enivuyayo, enivuya | nivuya | anivuyi | eningavuyi | ningavuyi | |||
Class 1 | uyavuya, uvuya | ovuyayo, ovuya | evuya | akavuyi | ongavuyi | engavuyi | |||
Class 2 | bayavuya, bavuya | abavuyayo, abavuya | bevuya | abavuyi | abangavuyi | bengavuyi | |||
Class 3 | uyavuya, uvuya | ovuyayo, ovuya | uvuya | awuvuyi | ongavuyi | ungavuyi | |||
Class 4 | iyavuya, ivuya | evuyayo, evuya | ivuya | ayivuyi | engavuyi | ingavuyi | |||
Class 5 | liyavuya, livuya | elivuyayo, elivuya | livuya | alivuyi | elingavuyi | lingavuyi | |||
Class 6 | ayavuya, avuya | avuyayo, avuya | evuya | awavuyi | angavuyi | engavuyi | |||
Class 7 | siyavuya, sivuya | esivuyayo, esivuya | sivuya | asivuyi | esingavuyi | singavuyi | |||
Class 8 | ziyavuya, zivuya | ezivuyayo, ezivuya | zivuya | azivuyi | ezingavuyi | zingavuyi | |||
Class 9 | iyavuya, ivuya | evuyayo, evuya | ivuya | ayivuyi | engavuyi | ingavuyi | |||
Class 10 | ziyavuya, zivuya | ezivuyayo, ezivuya | zivuya | azivuyi | ezingavuyi | zingavuyi | |||
Class 11 | luyavuya, luvuya | oluvuyayo, oluvuya | luvuya | aluvuyi | olungavuyi | lungavuyi | |||
Class 14 | buyavuya, buvuya | obuvuyayo, obuvuya | buvuya | abuvuyi | obungavuyi | bungavuyi | |||
Class 15 | kuyavuya, kuvuya | okuvuyayo, okuvuya | kuvuya | akuvuyi | okungavuyi | kungavuyi | |||
Class 17 | kuyavuya, kuvuya | okuvuyayo, okuvuya | kuvuya | akuvuyi | okungavuyi | kungavuyi | |||
Recent past | |||||||||
Positive absolute | Positive relative | Positive participial | Negative absolute | Negative relative | Negative participial | ||||
1st singular | ngivuyile, ngivuyē | engivuyile, engivuyē | ngivuyile, ngivuyē | angivuyanga | engingavuyanga | ngingavuyanga | |||
2nd singular | uvuyile, uvuyē | ovuyile, ovuyē | uvuyile, uvuyē | awuvuyanga | ongavuyanga | ungavuyanga | |||
1st plural | sivuyile, sivuyē | esivuyile, esivuyē | sivuyile, sivuyē | asivuyanga | esingavuyanga | singavuyanga | |||
2nd plural | nivuyile, nivuyē | enivuyile, enivuyē | nivuyile, nivuyē | anivuyanga | eningavuyanga | ningavuyanga | |||
Class 1 | uvuyile, uvuyē | ovuyile, ovuyē | evuyile, evuyē | akavuyanga | ongavuyanga | engavuyanga | |||
Class 2 | bavuyile, bavuyē | abavuyile, abavuyē | bevuyile, bevuyē | abavuyanga | abangavuyanga | bengavuyanga | |||
Class 3 | uvuyile, uvuyē | ovuyile, ovuyē | uvuyile, uvuyē | awuvuyanga | ongavuyanga | ungavuyanga | |||
Class 4 | ivuyile, ivuyē | evuyile, evuyē | ivuyile, ivuyē | ayivuyanga | engavuyanga | ingavuyanga | |||
Class 5 | livuyile, livuyē | elivuyile, elivuyē | livuyile, livuyē | alivuyanga | elingavuyanga | lingavuyanga | |||
Class 6 | avuyile, avuyē | avuyile, avuyē | evuyile, evuyē | awavuyanga | angavuyanga | engavuyanga | |||
Class 7 | sivuyile, sivuyē | esivuyile, esivuyē | sivuyile, sivuyē | asivuyanga | esingavuyanga | singavuyanga | |||
Class 8 | zivuyile, zivuyē | ezivuyile, ezivuyē | zivuyile, zivuyē | azivuyanga | ezingavuyanga | zingavuyanga | |||
Class 9 | ivuyile, ivuyē | evuyile, evuyē | ivuyile, ivuyē | ayivuyanga | engavuyanga | ingavuyanga | |||
Class 10 | zivuyile, zivuyē | ezivuyile, ezivuyē | zivuyile, zivuyē | azivuyanga | ezingavuyanga | zingavuyanga | |||
Class 11 | luvuyile, luvuyē | oluvuyile, oluvuyē | luvuyile, luvuyē | aluvuyanga | olungavuyanga | lungavuyanga | |||
Class 14 | buvuyile, buvuyē | obuvuyile, obuvuyē | buvuyile, buvuyē | abuvuyanga | obungavuyanga | bungavuyanga | |||
Class 15 | kuvuyile, kuvuyē | okuvuyile, okuvuyē | kuvuyile, kuvuyē | akuvuyanga | okungavuyanga | kungavuyanga | |||
Class 17 | kuvuyile, kuvuyē | okuvuyile, okuvuyē | kuvuyile, kuvuyē | akuvuyanga | okungavuyanga | kungavuyanga | |||
Remote past | |||||||||
Positive absolute | Positive relative | Positive participial | Negative absolute | Negative relative | Negative participial | ||||
1st singular | ngāvuya | engāvuya | ngāvuya | angivuyanga | engingavuyanga | ngingavuyanga | |||
2nd singular | wāvuya | owāvuya | wāvuya | awuvuyanga | ongavuyanga | ungavuyanga | |||
1st plural | sāvuya | esāvuya | sāvuya | asivuyanga | esingavuyanga | singavuyanga | |||
2nd plural | nāvuya | enāvuya | nāvuya | anivuyanga | eningavuyanga | ningavuyanga | |||
Class 1 | wāvuya | owāvuya | āvuya | akavuyanga | ongavuyanga | engavuyanga | |||
Class 2 | bāvuya | abāvuya | bāvuya | abavuyanga | abangavuyanga | bengavuyanga | |||
Class 3 | wāvuya | owāvuya | wāvuya | awuvuyanga | ongavuyanga | ungavuyanga | |||
Class 4 | yāvuya | eyāvuya | yāvuya | ayivuyanga | engavuyanga | ingavuyanga | |||
Class 5 | lāvuya | elāvuya | lāvuya | alivuyanga | elingavuyanga | lingavuyanga | |||
Class 6 | āvuya | āvuya | āvuya | awavuyanga | angavuyanga | engavuyanga | |||
Class 7 | sāvuya | esāvuya | sāvuya | asivuyanga | esingavuyanga | singavuyanga | |||
Class 8 | zāvuya | ezāvuya | zāvuya | azivuyanga | ezingavuyanga | zingavuyanga | |||
Class 9 | yāvuya | eyāvuya | yāvuya | ayivuyanga | engavuyanga | ingavuyanga | |||
Class 10 | zāvuya | ezāvuya | zāvuya | azivuyanga | ezingavuyanga | zingavuyanga | |||
Class 11 | lwāvuya | olwāvuya | lwāvuya | aluvuyanga | olungavuyanga | lungavuyanga | |||
Class 14 | bāvuya | obāvuya | bāvuya | abuvuyanga | obungavuyanga | bungavuyanga | |||
Class 15 | kwāvuya | okwāvuya | kwāvuya | akuvuyanga | okungavuyanga | kungavuyanga | |||
Class 17 | kwāvuya | okwāvuya | kwāvuya | akuvuyanga | okungavuyanga | kungavuyanga | |||
Potential | |||||||||
Positive absolute | Positive relative | Positive participial | Negative absolute | Negative relative | Negative participial | ||||
1st singular | ngingavuya | — | ngingavuya | ngingevuye | — | ngingevuye | |||
2nd singular | ungavuya | — | ungavuya | ungevuye | — | ungevuye | |||
1st plural | singavuya | — | singavuya | singevuye | — | singevuye | |||
2nd plural | ningavuya | — | ningavuya | ningevuye | — | ningevuye | |||
Class 1 | angavuya | — | engavuya | angevuye | — | engevuye | |||
Class 2 | bangavuya | — | bengavuya | bangevuye | — | bengevuye | |||
Class 3 | ungavuya | — | ungavuya | ungevuye | — | ungevuye | |||
Class 4 | ingavuya | — | ingavuya | ingevuye | — | ingevuye | |||
Class 5 | lingavuya | — | lingavuya | lingevuye | — | lingevuye | |||
Class 6 | angavuya | — | engavuya | angevuye | — | engevuye | |||
Class 7 | singavuya | — | singavuya | singevuye | — | singevuye | |||
Class 8 | zingavuya | — | zingavuya | zingevuye | — | zingevuye | |||
Class 9 | ingavuya | — | ingavuya | ingevuye | — | ingevuye | |||
Class 10 | zingavuya | — | zingavuya | zingevuye | — | zingevuye | |||
Class 11 | lungavuya | — | lungavuya | lungevuye | — | lungevuye | |||
Class 14 | bungavuya | — | bungavuya | bungevuye | — | bungevuye | |||
Class 15 | kungavuya | — | kungavuya | kungevuye | — | kungevuye | |||
Class 17 | kungavuya | — | kungavuya | kungevuye | — | kungevuye | |||
Immediate future | |||||||||
Positive absolute | Positive relative | Positive participial | Negative absolute | Negative relative | Negative participial | ||||
1st singular | ngizovuya | engizovuya | ngizovuya | angizuvuya | engingezuvuya | ngingezuvuya | |||
2nd singular | uzovuya | ozovuya | uzovuya | awuzuvuya | ongezuvuya | ungezuvuya | |||
1st plural | sizovuya | esizovuya | sizovuya | asizuvuya | esingezuvuya | singezuvuya | |||
2nd plural | nizovuya | enizovuya | nizovuya | anizuvuya | eningezuvuya | ningezuvuya | |||
Class 1 | uzovuya | ozovuya | ezovuya | akazuvuya | ongezuvuya | engezuvuya | |||
Class 2 | bazovuya | abazovuya | bezovuya | abazuvuya | abangezuvuya | bengezuvuya | |||
Class 3 | uzovuya | ozovuya | uzovuya | awuzuvuya | ongezuvuya | ungezuvuya | |||
Class 4 | izovuya | ezovuya | izovuya | ayizuvuya | engezuvuya | ingezuvuya | |||
Class 5 | lizovuya | elizovuya | lizovuya | alizuvuya | elingezuvuya | lingezuvuya | |||
Class 6 | azovuya | azovuya | ezovuya | awazuvuya | angezuvuya | engezuvuya | |||
Class 7 | sizovuya | esizovuya | sizovuya | asizuvuya | esingezuvuya | singezuvuya | |||
Class 8 | zizovuya | ezizovuya | zizovuya | azizuvuya | ezingezuvuya | zingezuvuya | |||
Class 9 | izovuya | ezovuya | izovuya | ayizuvuya | engezuvuya | ingezuvuya | |||
Class 10 | zizovuya | ezizovuya | zizovuya | azizuvuya | ezingezuvuya | zingezuvuya | |||
Class 11 | luzovuya | oluzovuya | luzovuya | aluzuvuya | olungezuvuya | lungezuvuya | |||
Class 14 | buzovuya | obuzovuya | buzovuya | abuzuvuya | obungezuvuya | bungezuvuya | |||
Class 15 | kuzovuya | okuzovuya | kuzovuya | akuzuvuya | okungezuvuya | kungezuvuya | |||
Class 17 | kuzovuya | okuzovuya | kuzovuya | akuzuvuya | okungezuvuya | kungezuvuya | |||
Remote future | |||||||||
Positive absolute | Positive relative | Positive participial | Negative absolute | Negative relative | Negative participial | ||||
1st singular | ngiyovuya | engiyovuya | ngiyovuya | angiyuvuya | engingeyuvuya | ngingeyuvuya | |||
2nd singular | uyovuya | oyovuya | uyovuya | awuyuvuya | ongeyuvuya | ungeyuvuya | |||
1st plural | siyovuya | esiyovuya | siyovuya | asiyuvuya | esingeyuvuya | singeyuvuya | |||
2nd plural | niyovuya | eniyovuya | niyovuya | aniyuvuya | eningeyuvuya | ningeyuvuya | |||
Class 1 | uyovuya | oyovuya | eyovuya | akayuvuya | ongeyuvuya | engeyuvuya | |||
Class 2 | bayovuya | abayovuya | beyovuya | abayuvuya | abangeyuvuya | bengeyuvuya | |||
Class 3 | uyovuya | oyovuya | uyovuya | awuyuvuya | ongeyuvuya | ungeyuvuya | |||
Class 4 | iyovuya | eyovuya | iyovuya | ayiyuvuya | engeyuvuya | ingeyuvuya | |||
Class 5 | liyovuya | eliyovuya | liyovuya | aliyuvuya | elingeyuvuya | lingeyuvuya | |||
Class 6 | ayovuya | ayovuya | eyovuya | awayuvuya | angeyuvuya | engeyuvuya | |||
Class 7 | siyovuya | esiyovuya | siyovuya | asiyuvuya | esingeyuvuya | singeyuvuya | |||
Class 8 | ziyovuya | eziyovuya | ziyovuya | aziyuvuya | ezingeyuvuya | zingeyuvuya | |||
Class 9 | iyovuya | eyovuya | iyovuya | ayiyuvuya | engeyuvuya | ingeyuvuya | |||
Class 10 | ziyovuya | eziyovuya | ziyovuya | aziyuvuya | ezingeyuvuya | zingeyuvuya | |||
Class 11 | luyovuya | oluyovuya | luyovuya | aluyuvuya | olungeyuvuya | lungeyuvuya | |||
Class 14 | buyovuya | obuyovuya | buyovuya | abuyuvuya | obungeyuvuya | bungeyuvuya | |||
Class 15 | kuyovuya | okuyovuya | kuyovuya | akuyuvuya | okungeyuvuya | kungeyuvuya | |||
Class 17 | kuyovuya | okuyovuya | kuyovuya | akuyuvuya | okungeyuvuya | kungeyuvuya | |||
Present subjunctive | |||||||||
Positive | Negative | ||||||||
1st singular | ngivuye | ngingavuyi | |||||||
2nd singular | uvuye | ungavuyi | |||||||
1st plural | sivuye | singavuyi | |||||||
2nd plural | nivuye | ningavuyi | |||||||
Class 1 | avuye | angavuyi | |||||||
Class 2 | bavuye | bangavuyi | |||||||
Class 3 | uvuye | ungavuyi | |||||||
Class 4 | ivuye | ingavuyi | |||||||
Class 5 | livuye | lingavuyi | |||||||
Class 6 | avuye | angavuyi | |||||||
Class 7 | sivuye | singavuyi | |||||||
Class 8 | zivuye | zingavuyi | |||||||
Class 9 | ivuye | ingavuyi | |||||||
Class 10 | zivuye | zingavuyi | |||||||
Class 11 | luvuye | lungavuyi | |||||||
Class 14 | buvuye | bungavuyi | |||||||
Class 15 | kuvuye | kungavuyi | |||||||
Class 17 | kuvuye | kungavuyi | |||||||
Past subjunctive | |||||||||
Positive | Negative | ||||||||
1st singular | ngavuya | ngangavuya, angavuya, angangavuya | |||||||
2nd singular | wavuya | wangavuya, awavuya, awangavuya | |||||||
1st plural | savuya | sangavuya, asavuya, asangavuya | |||||||
2nd plural | navuya | nangavuya, anavuya, anangavuya | |||||||
Class 1 | wavuya | wangavuya, akavuya, akangavuya | |||||||
Class 2 | bavuya | bangavuya, abavuya, abangavuya | |||||||
Class 3 | wavuya | wangavuya, awavuya, awangavuya | |||||||
Class 4 | yavuya | yangavuya, ayavuya, ayangavuya | |||||||
Class 5 | lavuya | langavuya, alavuya, alangavuya | |||||||
Class 6 | avuya | angavuya, awavuya, awangavuya | |||||||
Class 7 | savuya | sangavuya, asavuya, asangavuya | |||||||
Class 8 | zavuya | zangavuya, azavuya, azangavuya | |||||||
Class 9 | yavuya | yangavuya, ayavuya, ayangavuya | |||||||
Class 10 | zavuya | zangavuya, azavuya, azangavuya | |||||||
Class 11 | lwavuya | lwangavuya, alwavuya, alwangavuya | |||||||
Class 14 | bavuya | bangavuya, abavuya, abangavuya | |||||||
Class 15 | kwavuya | kwangavuya, akwavuya, akwangavuya | |||||||
Class 17 | kwavuya | kwangavuya, akwavuya, akwangavuya |
References
- C. M. Doke; B. W. Vilakazi (1972), “vuya”, in Zulu-English Dictionary, →ISBN: “vuya (6.3)”