działać
Old Polish
Alternative forms
- dziełać
Etymology
Inherited from Proto-Slavic *dělati. First attested in the fifteenth century.
Verb
działać impf
- to work, to operate to be active
- (Can we date this quote?) Ludwik Bernacki, editor, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki, published 1939:
- Alysz gospodzyn wczyny dom, po prosznoszcy dzalayø (in vanum laboraverunt), gysz czynø gy
- Aliż Gospodzin uczyni dom, po prozności działają (in vanum laboraverunt), jiż czynią ji
- (please add an English translation of this quote)
- Fifteenth century, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka), Ludwik Bernacki, published 1930:
- Obu nauczyl mødroszczy, abi dzyalaly dzalem czyeszelskym (ut faciant opera abietarii)
- Obu nauczył mądrości, aby działali działem ciesielskim (ut faciant opera abietarii)
- (please add an English translation of this quote)
- (Can we date this quote?)Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności, published 1880:
- Schywoth dzalayączy a schywoth o bodze myslączy wyodla actiuam vitam et contemplatiuam sublimiter exercebat
- (please add an English translation of this quote)
-
- to act, to behave
- (Can we date this quote?)Modlitwy Wacława. Zabytek języka polskiego z wieku XV odkryty i skopjowany przez Aleksandra Przezdzieckiego wydał i objaśnił Lucyjan Malinowski, Lucjan Malinowski, published 1887:
- Pyszny nyesprawiedliwie dzialali zawzdi (superbi inique agebant usquequaque Psal 118, 51)
- (please add an English translation of this quote)
- (Can we date this quote?)Reguła trzeciego zakonu św. Franciszka i drobniejsze zabytki języka polskiego z końca w. XV i początku XVI, Hieronim Łopaciński, published 1892:
- Napirzvey ma slubiczi, yze ma przykazanya boze... chovaczi..., aza przesthąpy, yestlyby kthorymi vystąpyl a gich sye dopusczyl zyvącz y tez dzyelayącz naprzeczyw obyczayovy zakonu thego (quas contra hunc vivendi modum commiserit), dossziczi vczynyczy
- w transkrypcji Napirzwej ma ślubić, iże ma przykazania boże... chować..., aza przestąpi, jestliby ktorymi wystąpił a jich sie dopuścił żywiąc i też dziełając naprzeciw obyczajowi zakonu tego (quas contra hunc vivendi modum commiserit), dosyć uczynić
- (please add an English translation of this quote)
- (Can we date this quote?)Středověké listy ze Slovenska. Sbírka listů a listin, psaných jazykem národném., published 1937:
- A wszakoz Byenya them sobye nycz nye popravy, czo pyrvey myąl dzyelacz, o gedną rzecz tho bądzye dzyelyal, o [d]dvye abo o trzy
- (please add an English translation of this quote)
-
- to do, to perform, to execute, to commit; to make; to build
- Fifteenth century, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka), Ludwik Bernacki, published 1930:
- Sinowye kaplansci mascy <z> wonyaiøcich mascy dzalaly (unguenta ex aromatibus conficiebant)
- Synowie kapłańszczy maści <z> woniających [maści] <rzeczy> działali (unguenta ex aromatibus conficiebant)
- (please add an English translation of this quote)
- after 1512, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa:
- Chczyal naslyadovacz Iesucrista, yszby szye navczyl czvd dzyalacz prze svoy zyssk (ut disceret signa facere ad lucrum)
- Chciał naśladować Jesukrysta, iżby sie nauczył cud działać prze swoj zysk (ut disceret signa facere ad lucrum)
- (please add an English translation of this quote)
- (Can we date this quote?) Ludwik Bernacki, editor, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki, published 1939:
- Kamen, gen sø odrzvczyly dzalayøcz (lapidem, quem reprobaverunt aed ficantes, Puł: buduyøczy), ten vczynon gest we glowø køta
- Kamień, jen są odrzucili działając (lapidem, quem reprobaverunt aed ficantes, Puł: budujący), ten uczynion jest we głowę kąta
- (please add an English translation of this quote)
- (Can we date this quote?)Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności, published 1880:
- Vbostw (leg. ubostwu) ochloda dzyalacz (pauperes recreare)
- (please add an English translation of this quote)
- (Can we date this quote?)Pamiętnik Literacki. Czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej, published 1902-1952:
- A czego by ssam nye rad myal, nykomv tego nye dzyalay
- (please add an English translation of this quote)
- 1461, Wiersz o zabiciu Andrzeja Tęczyńskiego:
- Do wroczlawyanow poszlaly... a szkarzancz na zemyany, by gym gwalthy dzalaly
- (please add an English translation of this quote)
- (Can we date this quote?)Sprawozdania z Posiedzeń Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, published 1908:
- Jhus mathcze thą czescz dzyalal, gysze apostoly szebral
- (please add an English translation of this quote)
- (Can we date this quote?)Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, Władysław Kuraszkiewicz and Adam Wolff, published 1950:
- Tho, gdze Katharzina y Malgorzatha dzela vydzenye, tho ya dzirszą sza prawem moym w pokoyv
- (please add an English translation of this quote)
- Fifteenth century, Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności, published 1874-1891:
- Gdy nąsch Jesus yusz umyeral, testamenth tam kraszny dzalal
- Gdy nasz Jesus już umierał, testament tam krasny działał
- (please add an English translation of this quote)
- (Can we date this quote?)Reguła trzeciego zakonu św. Franciszka i drobniejsze zabytki języka polskiego z końca w. XV i początku XVI, Hieronim Łopaciński, published 1892:
- Yakye modlythvy mayą za vmarle dzyelaczi y pelnyczy (de sepultura defunctorum et de oratione pro ipsis facienda)
- Jakie modlitwy mają za umarłe dziełać i pełnić (de sepultura defunctorum et de oratione pro ipsis facienda)
- (please add an English translation of this quote)
- Fifteenth century, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka), Ludwik Bernacki, published 1930:
- Dzalo vyelykye ia dzalam (opus grande ego facio)
- Działo wielikie ja działam (opus grande ego facio)
- (please add an English translation of this quote)
- Fifteenth century, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka), Ludwik Bernacki, published 1930:
- To, czso dzelano ma bicz, czynczye (quodcumque operandum est, facite)
- To, cso dziełano ma być, czyńcie (quodcumque operandum est, facite)
- (please add an English translation of this quote)
-
- (agriculture, of land) to cultivate
- Fifteenth century, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka), Ludwik Bernacki, published 1930:
- Bo tegdi bog nye spuszczal dszdza na szemyø, a czlowyek nye bil, gez to bi dzalal szemyø (qui operaretur terram)
- Bo tegdy Bog nie spuszczał dżdża na ziemię a człowiek nie był, jeż to by działał ziemię (qui operaretur terram)
- (please add an English translation of this quote)
-
- to make into, to turn into, to cause to be
- Template:RQ:zlw-opl:Ew
- (reflexive) to act as, to pass as, to pass off as, to impersonate
- after 1512, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa:
- O dobry czye vczynek nye kamyenvyemy, ale yze movysch przeczyw bogu, yze ty bądącz czlovyekyem dzyalasz szye bogyem (et quia tu homo cum sis, facis teipsum deum Jo 10, 33)
- O dobry cie uczynek nie kamienujemy, ale iże mowisz przeciw Bogu i iże ty będąc człowiekiem działasz sie Bogiem (et quia tu homo cum sis, facis teipsum Deum Jo 10, 33)
- (please add an English translation of this quote)
-
Derived terms
nouns
- działacz
- działanie
verbs
- nadziałać pf
- obdziaławać impf
- poddziełać pf, działawać impf
- -podziałać pf
- podzieławać impf
- przedziałać pf
- udziałaćdziałać pf, udziałaćdziaławać impf
- wydziałać pf
- wzdziałać pf
- zadziałać pf
- zdziałać pf
Descendants
- Polish: działać
References
- B. Sieradzka-Baziur, editor (2011–2015), “działać”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
Further reading
M. Arcta Słownik Staropolski/Działać on the Polish Wikisource.Wikisource pl
Polish
Etymology
Inherited from Old Polish działać, form Proto-Slavic *dělati (“to do”). First attested in the fifteenth century.
Pronunciation
- IPA(key): /ˈd͡ʑa.wat͡ɕ/
Audio (file) - Rhymes: -awat͡ɕ
- Syllabification: dzia‧łać
Verb
działać impf (perfective zadziałać)
- (intransitive) to act (perform an action)
- (intransitive) to work, to function correctly
- Przychodzi programista do lekarza i mówi: "Panie doktorze, wątroba mnie boli". Lekarz odpowiada: "Dziwne, u mnie działa".
- A programmer goes to the doctor and says, "Doctor, my liver hurts." The doctor says, "Strange, it works for me."
Conjugation
Conjugation of działać impf
| singular | plural | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| person | masculine | feminine | neuter | virile | nonvirile | |
| infinitive | działać | |||||
| present tense | 1st | działam | działamy | |||
| 2nd | działasz | działacie | ||||
| 3rd | działa | działają | ||||
| impersonal | działa się | |||||
| past tense | 1st | działałem | działałam | działaliśmy | działałyśmy | |
| 2nd | działałeś | działałaś | działaliście | działałyście | ||
| 3rd | działał | działała | działało | działali | działały | |
| impersonal | działano | |||||
| future tense | 1st | będę działał, będę działać | będę działała, będę działać | będziemy działali, będziemy działać | będziemy działały, będziemy działać | |
| 2nd | będziesz działał, będziesz działać | będziesz działała, będziesz działać | będziecie działali, będziecie działać | będziecie działały, będziecie działać | ||
| 3rd | będzie działał, będzie działać | będzie działała, będzie działać | będzie działało, będzie działać | będą działali, będą działać | będą działały, będą działać | |
| impersonal | będzie działać się | |||||
| conditional | 1st | działałbym | działałabym | działalibyśmy | działałybyśmy | |
| 2nd | działałbyś | działałabyś | działalibyście | działałybyście | ||
| 3rd | działałby | działałaby | działałoby | działaliby | działałyby | |
| impersonal | działano by | |||||
| imperative | 1st | niech działam | działajmy | |||
| 2nd | działaj | działajcie | ||||
| 3rd | niech działa | niech działają | ||||
| active adjectival participle | działający | działająca | działające | działający | działające | |
| contemporary adverbial participle | działając | |||||
| verbal noun | działanie | |||||
Derived terms
verb
- zdziałać
Further reading
- działać in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
- działać in Polish dictionaries at PWN