वत्स

Sanskrit

Alternative scripts

ᬯᬢ᭄ᬲ (Balinese script)
ৱত্স (Assamese script)
বত্স (Bengali script)
𑰪𑰝𑰿𑰭 (Bhaiksuki script)
𑀯𑀢𑁆𑀲 (Brahmi script)
𑌵𑌤𑍍𑌸 (Grantha script)
વત્સ (Gujarati script)
ਵਤੑਸ (Gurmukhi script)
ꦮꦠ꧀ꦱ (Javanese script)
វត្ស (Khmer script)
ವತ್ಸ (Kannada script)
ວຕ຺ສ (Lao script)
വത്സ (Malayalam script)
𑘪𑘝𑘿𑘭 (Modi script)
ᠸᠠᢐᠰᠠ᠋ (Mongolian script)
ᠸᠠᢠᠰ᠌ᠠ (Manchu script)
ဝတ္သ (Burmese script)
𑧊𑦽𑧠𑧍 (Nandinagari script)
𑐰𑐟𑑂𑐳 (Newa script)
ଵତ୍ସ (Oriya script)
ꢮꢡ꣄ꢱ (Saurashtra script)
𑆮𑆠𑇀𑆱 (Sharada script)
𑖪𑖝𑖿𑖭 (Siddham script)
වත්ස (Sinhalese script)
వత్స (Telugu script)
วตฺส (Thai script)
ཝ་ཏྶ (Tibetan script)
𑒫𑒞𑓂𑒮 (Tirhuta script)

Etymology

From Proto-Indo-Iranian *watsás (“yearling, calf”), from Proto-Indo-European *wet- (“year”). Cognate with Persian ‎ (bačče, “child, kid”). Compare also Finnish vasa (“calf, fawn”), inherited from an Indo-Iranian borrowing.

Pronunciation

(Vedic) IPA^(key): /ʋɐt.sɐ́/
(Classical) IPA^(key): /ˈʋɐt̪.s̪ɐ/

Noun

वत्स • (vatsá) m

a calf
- c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda 1.110.8.1:
  निश्चर्म॑ण ऋभवो॒ गाम॑पिंशत॒ सं व॒त्सेना॑सृजता मा॒तरं॒ पुनः॑ ।
  niścarmaṇa ṛbhavo gāmapiṃśata saṃ vatsenāsṛjatā mātaraṃ punaḥ .
  Out of skin, O Ṛbhus, once ye formed a cow, and brought the mother close unto her calf again.
the young of any animal, offspring, child
a son, boy
(only in compounds like संवत्सम् (saṃvatsam, “for a year”) and त्रिवत्स (trivatsa, “three years old”)) a year
- c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda

Declension

Masculine a-stem declension of वत्स (vatsá)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	वत्सः vatsáḥ	वत्सौ vatsaú	वत्साः / वत्सासः¹ vatsā́ḥ / vatsā́saḥ¹
Vocative	वत्स vátsa	वत्सौ vátsau	वत्साः / वत्सासः¹ vátsāḥ / vátsāsaḥ¹
Accusative	वत्सम् vatsám	वत्सौ vatsaú	वत्सान् vatsā́n
Instrumental	वत्सेन vatséna	वत्साभ्याम् vatsā́bhyām	वत्सैः / वत्सेभिः¹ vatsaíḥ / vatsébhiḥ¹
Dative	वत्साय vatsā́ya	वत्साभ्याम् vatsā́bhyām	वत्सेभ्यः vatsébhyaḥ
Ablative	वत्सात् vatsā́t	वत्साभ्याम् vatsā́bhyām	वत्सेभ्यः vatsébhyaḥ
Genitive	वत्सस्य vatsásya	वत्सयोः vatsáyoḥ	वत्सानाम् vatsā́nām
Locative	वत्से vatsé	वत्सयोः vatsáyoḥ	वत्सेषु vatséṣu
Notes	¹Vedic

Descendants

Magadhi Prakrit:
- Assamese: বাছা (basa)
Pali: vaccha
Sauraseni Prakrit: 𑀯𑀘𑁆𑀙 (vaccha)
- Hindi: बाछा (bāchā)
⇒ Ashokan Prakrit: 𑀯𑀘𑁆𑀙𑀉𑀟 (vacchaüḍa)
- Dardic:
  - Kalasha: bač̣họ́a
  - Khowar: بچھوڑ‎ (bač̣hóḷ)
- Sauraseni Prakrit:
  - Hindustani:
    Hindi: बछड़ा (bachṛā)
    Urdu: بچھڑا‎ (bachṛā)

Noun

वत्स • (vatsa) m or n

the breast, chest

Declension

Masculine a-stem declension of वत्स (vatsá)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	वत्सः vatsáḥ	वत्सौ vatsaú	वत्साः / वत्सासः¹ vatsā́ḥ / vatsā́saḥ¹
Vocative	वत्स vátsa	वत्सौ vátsau	वत्साः / वत्सासः¹ vátsāḥ / vátsāsaḥ¹
Accusative	वत्सम् vatsám	वत्सौ vatsaú	वत्सान् vatsā́n
Instrumental	वत्सेन vatséna	वत्साभ्याम् vatsā́bhyām	वत्सैः / वत्सेभिः¹ vatsaíḥ / vatsébhiḥ¹
Dative	वत्साय vatsā́ya	वत्साभ्याम् vatsā́bhyām	वत्सेभ्यः vatsébhyaḥ
Ablative	वत्सात् vatsā́t	वत्साभ्याम् vatsā́bhyām	वत्सेभ्यः vatsébhyaḥ
Genitive	वत्सस्य vatsásya	वत्सयोः vatsáyoḥ	वत्सानाम् vatsā́nām
Locative	वत्से vatsé	वत्सयोः vatsáyoḥ	वत्सेषु vatséṣu
Notes	¹Vedic

Neuter a-stem declension of वत्स (vatsá)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	वत्सम् vatsám	वत्से vatsé	वत्सानि / वत्सा¹ vatsā́ni / vatsā́¹
Vocative	वत्स vátsa	वत्से vátse	वत्सानि / वत्सा¹ vátsāni / vátsā¹
Accusative	वत्सम् vatsám	वत्से vatsé	वत्सानि / वत्सा¹ vatsā́ni / vatsā́¹
Instrumental	वत्सेन vatséna	वत्साभ्याम् vatsā́bhyām	वत्सैः / वत्सेभिः¹ vatsaíḥ / vatsébhiḥ¹
Dative	वत्साय vatsā́ya	वत्साभ्याम् vatsā́bhyām	वत्सेभ्यः vatsébhyaḥ
Ablative	वत्सात् vatsā́t	वत्साभ्याम् vatsā́bhyām	वत्सेभ्यः vatsébhyaḥ
Genitive	वत्सस्य vatsásya	वत्सयोः vatsáyoḥ	वत्सानाम् vatsā́nām
Locative	वत्से vatsé	वत्सयोः vatsáyoḥ	वत्सेषु vatséṣu
Notes	¹Vedic

Descendants

Bengali: বাছা (bacha)
Bengali: বৎস (bôtsô)
→ Telugu: వత్సము (vatsamu), వత్సుడు (vatsuḍu)

References

Monier Williams (1899), “वत्स”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, OCLC 458052227, page 915.