भोक्तृ
Sanskrit
FWOTD – 1 March 2022
Alternative scripts
Alternative scripts
- ᬪᭀᬓ᭄ᬢᬺ (Balinese script)
- ভোক্তৃ (Assamese script)
- ভোক্তৃ (Bengali script)
- 𑰥𑰺𑰎𑰿𑰝𑰴 (Bhaiksuki script)
- 𑀪𑁄𑀓𑁆𑀢𑀾 (Brahmi script)
- 𑌭𑍋𑌕𑍍𑌤𑍃 (Grantha script)
- ભોક્તૃ (Gujarati script)
- ਭੋਕੑਤ੍ਹ (Gurmukhi script)
- ꦨꦺꦴꦏ꧀ꦠꦽ (Javanese script)
- ភោក្ត្ឫ (Khmer script)
- ಭೋಕ್ತೃ (Kannada script)
- ໂຠກ຺ຕ຺ຣິ (Lao script)
- ഭോക്തൃ (Malayalam script)
- 𑘥𑘻𑘎𑘿𑘝𑘵 (Modi script)
- ᠪᠾᠣᠸᠠᢉᢐᠷᢈ (Mongolian script)
- ᢨᠣᡬᢠᡵᡳ (Manchu script)
- ဘောက္တၖ (Burmese script)
- 𑧅𑧜𑦮𑧠𑦽𑧖 (Nandinagari script)
- 𑐨𑑀𑐎𑑂𑐟𑐺 (Newa script)
- ଭୋକ୍ତୃ (Oriya script)
- ꢩꣂꢒ꣄ꢡꢺ (Saurashtra script)
- 𑆨𑆾𑆑𑇀𑆠𑆸 (Sharada script)
- 𑖥𑖺𑖎𑖿𑖝𑖴 (Siddham script)
- භෝක්තෘ (Sinhalese script)
- భోక్తృ (Telugu script)
- โภกฺตฺฤ (Thai script)
- བྷོ་ཀྟྲྀ (Tibetan script)
- 𑒦𑒼𑒏𑓂𑒞𑒵 (Tirhuta script)
Etymology
From the root भुज् (bhuj, “to eat; enjoy, feel”) + -तृ (-tṛ).
Pronunciation
- (Vedic) IPA(key): /bʱɐwk.tr̩/, [bʱɐwk̚.tr̩]
- (Classical) IPA(key): /ˈbʱoːk.t̪r̩/, [ˈbʱoːk̚.t̪r̩]
Noun
भोक्तृ • (bhoktṛ) m (feminine भोक्त्री)
- (also figuratively) eater (one who eats)
- Synonyms: अत्तृ (attṛ), अशितृ (aśitṛ), अश्मन् (aśman), भक्षक (bhakṣaka), खादक (khādaka), खादितृ (khāditṛ)
- c. 400 BCE, Mahābhārata 3.188.25.1:
- पिता पुत्रस्य भोक्ता च पितुः पुत्रस्तथैव च ।
- pitā putrasya bhoktā ca pituḥ putrastathaiva ca .
- A father is the eater of his son, and similarly the son is the food.
- पिता पुत्रस्य भोक्ता च पितुः पुत्रस्तथैव च ।
- c. 400 BCE, Mahābhārata 12.136.160.1:
- अहमन्नं भवान् भोक्ता दुर्बलोऽहं भवान् बली ।
- ahamannaṃ bhavān bhoktā durbaloʼhaṃ bhavān balī .
- I am your prey and you are the eater; I am weak, you are mighty.
- अहमन्नं भवान् भोक्ता दुर्बलोऽहं भवान् बली ।
- c. 800 CE – 950 CE, Nārāyaṇa, Hitopadeśa 1.54.5:
- अहमन्नं भवान् भोक्ता कथं प्रीतिर्भविष्यति ॥
- ahamannaṃ bhavān bhoktā kathaṃ prītirbhaviṣyati .
- I am your prey and you are the eater; how will there be amity?
- अहमन्नं भवान् भोक्ता कथं प्रीतिर्भविष्यति ॥
- enjoyer, experiencer; consumer
- c. 600 BCE – 200 BCE, Caraka, Caraka Saṃhitā 4.1.47.2:
- कर्ता भोक्ता न स पुमानिति केचिद्व्यवस्थिताः ॥
- kartā bhoktā na sa pumāniti kecidvyavasthitāḥ .
- They do not believe in a Self who is the doer and the enjoyer.
- कर्ता भोक्ता न स पुमानिति केचिद्व्यवस्थिताः ॥
- c. 1000, Somadeva, Kathāsaritsāgara 5.3.226.2:
- भोक्तुर्विद्याधरत्वस्य कारणं गृह्यतामयम् ॥
- bhokturvidyādharatvasya kāraṇaṃ gṛhyatāmayam .
- Take this, which would enable the consumer to obtain the rank of a Vidyādhara.
- भोक्तुर्विद्याधरत्वस्य कारणं गृह्यतामयम् ॥
- king, ruler, protector
- Synonyms: नृप (nṛpa), अधिपति (adhipati), भूप (bhūpa), भूपति (bhūpati), राजन् (rājan)
- Inscriptions
- lover, husband
- Synonyms: प्रणयिन् (praṇayin), दयित (dayita), इष्ट (iṣṭa), रमण (ramaṇa), प्रेष्ठ (preṣṭha), कान्त (kānta), वल्लभ (vallabha)
Declension
| Masculine ṛ-stem declension of भोक्तृ (bhoktṛ) | |||
|---|---|---|---|
| Singular | Dual | Plural | |
| Nominative | भोक्ता bhoktā | भोक्तारौ / भोक्तारा¹ bhoktārau / bhoktārā¹ | भोक्तारः bhoktāraḥ |
| Vocative | भोक्तः bhoktaḥ | भोक्तारौ / भोक्तारा¹ bhoktārau / bhoktārā¹ | भोक्तारः bhoktāraḥ |
| Accusative | भोक्तारम् bhoktāram | भोक्तारौ / भोक्तारा¹ bhoktārau / bhoktārā¹ | भोक्तॄन् bhoktṝn |
| Instrumental | भोक्त्रा bhoktrā | भोक्तृभ्याम् bhoktṛbhyām | भोक्तृभिः bhoktṛbhiḥ |
| Dative | भोक्त्रे bhoktre | भोक्तृभ्याम् bhoktṛbhyām | भोक्तृभ्यः bhoktṛbhyaḥ |
| Ablative | भोक्तुः bhoktuḥ | भोक्तृभ्याम् bhoktṛbhyām | भोक्तृभ्यः bhoktṛbhyaḥ |
| Genitive | भोक्तुः bhoktuḥ | भोक्त्रोः bhoktroḥ | भोक्तॄणाम् bhoktṝṇām |
| Locative | भोक्तरि bhoktari | भोक्त्रोः bhoktroḥ | भोक्तृषु bhoktṛṣu |
| Notes |
| ||
Further reading
- Monier Williams (1899), “भोक्तृ”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, OCLC 458052227, page 760, column 1.
- Hellwig, Oliver (2010-2023), “bhoktṛ”, in DCS - The Digital Corpus of Sanskrit, Berlin, Germany.
- Apte, Vaman Shivram (1890), “भोक्तृ”, in The practical Sanskrit-English dictionary, Poona: Prasad Prakashan, page 1212