दक्षिण
Hindi
Etymology
Learned borrowing from Sanskrit दक्षिण (dakṣiṇa), from Proto-Indo-European *deḱs- (“right (side)”).
Pronunciation
- (Delhi Hindi) IPA(key): /d̪ək.ʂɪɳ/, [d̪ək.ʃɪ̃ɳ]
Adjective
दक्षिण • (dakṣiṇ) (indeclinable, Urdu spelling دکشن)
- right
- southern
Noun
दक्षिण • (dakṣiṇ) m (Urdu spelling دکشن)
- right (side)
- south
Declension
Declension of दक्षिण (masc cons-stem)
| singular | plural | |
|---|---|---|
| direct | दक्षिण dakṣiṇ | दक्षिण dakṣiṇ |
| oblique | दक्षिण dakṣiṇ | दक्षिणों dakṣiṇõ |
| vocative | दक्षिण dakṣiṇ | दक्षिणो dakṣiṇo |
Coordinate terms
- (compass points)
| पश्चिमोत्तर (paścimottar) | उत्तर (uttar) | पूर्वोत्तर (pūrvottar) |
| पश्चिम (paścim) |  | पूर्व (pūrv) |
| दक्षिण-पश्चिम (dakṣiṇ-paścim) | दक्षिण (dakṣiṇ) | दक्षिण-पूर्व (dakṣiṇ-pūrv) |
Marathi
दक्षिण दिशा
Etymology
Learned borrowing from Sanskrit दक्षिण (dakṣiṇa), from Proto-Indo-European *deḱs- (“right (side)”).
Adjective
दक्षिण • (dakṣiṇ)
- southern
Noun
दक्षिण • (dakṣiṇ) f
- south
References
- Berntsen, Maxine, “दक्षिण”, in A Basic Marathi-English Dictionary, New Delhi: American Institute of Indian Studies, 1982-1983.
Nepali
Etymology
Learned borrowing from Sanskrit दक्षिण (dakṣiṇa).
Pronunciation
- IPA(key): [d̪ʌk̚t͡sʰjiɽ̃]
- Phonetic Devanagari: दछिण्
- IPA(key): [d̪ʌk̚kʰin], [d̪ʌkt͡sʰĩɽ̃], [d̪ʌt̚t͡sʰiɽ̃]
- Phonetic Devanagari: दक्खिन्, or दक्छिंण्
Noun
दक्षिण • (dakṣiṇ)
- south
Adjective
दक्षिण • (dakṣiṇ)
- south
Further reading
- “दक्षिण”, in नेपाली बृहत् शब्दकोश (Nepālī Br̥hat Śabdakoś) [Comprehensive Nepali Dictionary], Kathmandu: Nepal Academy, 2018
- Schmidt, Ruth L. (1993), “दक्षिण”, in A Practical Dictionary of Modern Nepali, Ratna Sagar
Sanskrit
Alternative scripts
Alternative scripts
- ᬤᬓ᭄ᬱᬶᬡ (Balinese script)
- দক্ষিণ (Assamese script)
- দক্ষিণ (Bengali script)
- 𑰟𑰎𑰿𑰬𑰰𑰜 (Bhaiksuki script)
- 𑀤𑀓𑁆𑀱𑀺𑀡 (Brahmi script)
- 𑌦𑌕𑍍𑌷𑌿𑌣 (Grantha script)
- દક્ષિણ (Gujarati script)
- ਦਕੑਸ਼ਿਣ (Gurmukhi script)
- ꦢꦏ꧀ꦰꦶꦟ (Javanese script)
- ទក្ឞិណ (Khmer script)
- ದಕ್ಷಿಣ (Kannada script)
- ທກ຺ຩິຓ (Lao script)
- ദക്ഷിണ (Malayalam script)
- 𑘟𑘎𑘿𑘬𑘱𑘜 (Modi script)
- ᢑᠠᢉᢔᢈᢏᠠ᠋ (Mongolian script)
- ᡩᠠᡬᢢᡳᢏᠠ (Manchu script)
- ဒက္ၑိဏ (Burmese script)
- 𑦿𑦮𑧠𑧌𑧒𑦼 (Nandinagari script)
- 𑐡𑐎𑑂𑐲𑐶𑐞 (Newa script)
- ଦକ୍ଷିଣ (Oriya script)
- ꢣꢒ꣄ꢰꢶꢠ (Saurashtra script)
- 𑆢𑆑𑇀𑆰𑆴𑆟 (Sharada script)
- 𑖟𑖎𑖿𑖬𑖰𑖜 (Siddham script)
- දක්ෂිණ (Sinhalese script)
- దక్షిణ (Telugu script)
- ทกฺษิณ (Thai script)
- ད་ཀྵི་ཎ (Tibetan script)
- 𑒠𑒏𑓂𑒭𑒱𑒝 (Tirhuta script)
Etymology
From Proto-Indo-Iranian *dáćšinas (“right, righthand”), from Proto-Indo-European *déḱs-i-no-s, from *deḱs- (“right (side)”). Cognate with Avestan 𐬛𐬀𐬱𐬌𐬥𐬀 (dašina), Lithuanian dẽšinas, Serbo-Croatian дѐснӣ/dèsnī, Ancient Greek δεξιός (dexiós, “right”), Latin dexter (“right”), Gothic 𐍄𐌰𐌹𐌷𐍃𐍅𐌰 (taihswa).
Pronunciation
- (Vedic) IPA(key): /dɐ́k.ʂi.ɳɐ/
- (Classical) IPA(key): /ˈd̪ɐk.ʂi.ɳɐ/
Adjective
दक्षिण • (dákṣiṇa)
- right, righthand; located on the right
- c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda 3.39.6:
- गुहा हितं गुह्यं गूळ्हमप्सु हस्ते दधे दक्षिणे दक्षिणावान् ॥
- guhā hitaṃ guhyaṃ gūḷhamapsu haste dadhe dakṣiṇe dakṣiṇāvān .
- [Indra] the rich rewarder held in his right hand that which lay secret, hidden in the waters
- गुहा हितं गुह्यं गूळ्हमप्सु हस्ते दधे दक्षिणे दक्षिणावान् ॥
- c. 1200 BCE – 1000 BCE, Atharvaveda
- southern
- c. 1200 BCE – 1000 BCE, Atharvaveda
Declension
| Masculine a-stem declension of दक्षिण (dákṣiṇa) | |||
|---|---|---|---|
| Singular | Dual | Plural | |
| Nominative | दक्षिणः dákṣiṇaḥ | दक्षिणौ dákṣiṇau | दक्षिणाः / दक्षिणासः¹ dákṣiṇāḥ / dákṣiṇāsaḥ¹ |
| Vocative | दक्षिण dákṣiṇa | दक्षिणौ dákṣiṇau | दक्षिणाः / दक्षिणासः¹ dákṣiṇāḥ / dákṣiṇāsaḥ¹ |
| Accusative | दक्षिणम् dákṣiṇam | दक्षिणौ dákṣiṇau | दक्षिणान् dákṣiṇān |
| Instrumental | दक्षिणेन dákṣiṇena | दक्षिणाभ्याम् dákṣiṇābhyām | दक्षिणैः / दक्षिणेभिः¹ dákṣiṇaiḥ / dákṣiṇebhiḥ¹ |
| Dative | दक्षिणाय dákṣiṇāya | दक्षिणाभ्याम् dákṣiṇābhyām | दक्षिणेभ्यः dákṣiṇebhyaḥ |
| Ablative | दक्षिणात् dákṣiṇāt | दक्षिणाभ्याम् dákṣiṇābhyām | दक्षिणेभ्यः dákṣiṇebhyaḥ |
| Genitive | दक्षिणस्य dákṣiṇasya | दक्षिणयोः dákṣiṇayoḥ | दक्षिणानाम् dákṣiṇānām |
| Locative | दक्षिणे dákṣiṇe | दक्षिणयोः dákṣiṇayoḥ | दक्षिणेषु dákṣiṇeṣu |
| Notes |
| ||
| Feminine ā-stem declension of दक्षिणा (dákṣiṇā) | |||
|---|---|---|---|
| Singular | Dual | Plural | |
| Nominative | दक्षिणा dákṣiṇā | दक्षिणे dákṣiṇe | दक्षिणाः dákṣiṇāḥ |
| Vocative | दक्षिणे dákṣiṇe | दक्षिणे dákṣiṇe | दक्षिणाः dákṣiṇāḥ |
| Accusative | दक्षिणाम् dákṣiṇām | दक्षिणे dákṣiṇe | दक्षिणाः dákṣiṇāḥ |
| Instrumental | दक्षिणया / दक्षिणा¹ dákṣiṇayā / dákṣiṇā¹ | दक्षिणाभ्याम् dákṣiṇābhyām | दक्षिणाभिः dákṣiṇābhiḥ |
| Dative | दक्षिणायै dákṣiṇāyai | दक्षिणाभ्याम् dákṣiṇābhyām | दक्षिणाभ्यः dákṣiṇābhyaḥ |
| Ablative | दक्षिणायाः dákṣiṇāyāḥ | दक्षिणाभ्याम् dákṣiṇābhyām | दक्षिणाभ्यः dákṣiṇābhyaḥ |
| Genitive | दक्षिणायाः dákṣiṇāyāḥ | दक्षिणयोः dákṣiṇayoḥ | दक्षिणानाम् dákṣiṇānām |
| Locative | दक्षिणायाम् dákṣiṇāyām | दक्षिणयोः dákṣiṇayoḥ | दक्षिणासु dákṣiṇāsu |
| Notes |
| ||
| Neuter a-stem declension of दक्षिण (dákṣiṇa) | |||
|---|---|---|---|
| Singular | Dual | Plural | |
| Nominative | दक्षिणम् dákṣiṇam | दक्षिणे dákṣiṇe | दक्षिणानि / दक्षिणा¹ dákṣiṇāni / dákṣiṇā¹ |
| Vocative | दक्षिण dákṣiṇa | दक्षिणे dákṣiṇe | दक्षिणानि / दक्षिणा¹ dákṣiṇāni / dákṣiṇā¹ |
| Accusative | दक्षिणम् dákṣiṇam | दक्षिणे dákṣiṇe | दक्षिणानि / दक्षिणा¹ dákṣiṇāni / dákṣiṇā¹ |
| Instrumental | दक्षिणेन dákṣiṇena | दक्षिणाभ्याम् dákṣiṇābhyām | दक्षिणैः / दक्षिणेभिः¹ dákṣiṇaiḥ / dákṣiṇebhiḥ¹ |
| Dative | दक्षिणाय dákṣiṇāya | दक्षिणाभ्याम् dákṣiṇābhyām | दक्षिणेभ्यः dákṣiṇebhyaḥ |
| Ablative | दक्षिणात् dákṣiṇāt | दक्षिणाभ्याम् dákṣiṇābhyām | दक्षिणेभ्यः dákṣiṇebhyaḥ |
| Genitive | दक्षिणस्य dákṣiṇasya | दक्षिणयोः dákṣiṇayoḥ | दक्षिणानाम् dákṣiṇānām |
| Locative | दक्षिणे dákṣiṇe | दक्षिणयोः dákṣiṇayoḥ | दक्षिणेषु dákṣiṇeṣu |
| Notes |
| ||
Noun
दक्षिण • (dákṣiṇa) m
- right (side)
- south
Declension
| Masculine a-stem declension of दक्षिण (dákṣiṇa) | |||
|---|---|---|---|
| Singular | Dual | Plural | |
| Nominative | दक्षिणः dákṣiṇaḥ | दक्षिणौ dákṣiṇau | दक्षिणाः / दक्षिणासः¹ dákṣiṇāḥ / dákṣiṇāsaḥ¹ |
| Vocative | दक्षिण dákṣiṇa | दक्षिणौ dákṣiṇau | दक्षिणाः / दक्षिणासः¹ dákṣiṇāḥ / dákṣiṇāsaḥ¹ |
| Accusative | दक्षिणम् dákṣiṇam | दक्षिणौ dákṣiṇau | दक्षिणान् dákṣiṇān |
| Instrumental | दक्षिणेन dákṣiṇena | दक्षिणाभ्याम् dákṣiṇābhyām | दक्षिणैः / दक्षिणेभिः¹ dákṣiṇaiḥ / dákṣiṇebhiḥ¹ |
| Dative | दक्षिणाय dákṣiṇāya | दक्षिणाभ्याम् dákṣiṇābhyām | दक्षिणेभ्यः dákṣiṇebhyaḥ |
| Ablative | दक्षिणात् dákṣiṇāt | दक्षिणाभ्याम् dákṣiṇābhyām | दक्षिणेभ्यः dákṣiṇebhyaḥ |
| Genitive | दक्षिणस्य dákṣiṇasya | दक्षिणयोः dákṣiṇayoḥ | दक्षिणानाम् dákṣiṇānām |
| Locative | दक्षिणे dákṣiṇe | दक्षिणयोः dákṣiṇayoḥ | दक्षिणेषु dákṣiṇeṣu |
| Notes |
| ||
Coordinate terms
- (compass points)
| पश्चिमोत्तर (paścimottara) | उत्तर (uttara) | ईशान (īśāna) |
| पश्चिम (paścima) | | पूर्व (pūrva) |
| दक्षिणपश्चिम (dakṣiṇapaścima) | दक्षिण (dakṣiṇa) | दक्षिणपूर्व (dakṣiṇapūrva) |
Descendants
- Dardic:
- Dameli: [script needed] (dac̣hani)
- Kashmiri: دَکھیُٛن (“south”), दख्युन (“south”), دٔچھُن (dạchun, “right”), दऺछुन (“right”)
- Kohistani Shina: دشُݨُ
- Northeast Pashayi: [Term?] (dōčin)
- Phalura: [script needed] (dec̣hiṇi)
- Shina: [script needed] (dăc̣hiṇu)
- Helu Prakrit:
- Dhivehi: ދެކުނު (dekunu)
- Sinhalese: දකුණු (dakuṇu)
- Khasa Prakrit:
- Nepali: दक्खिन (dakkhina)
- Magadhi Prakrit: 𑀤𑀓𑁆𑀔𑀺𑀡 (dakkhiṇa)
- Assamese: দক্ষিণ (dokhin)
- Bengali: দক্ষিণ (dôkhiṇ)
- Bihari:
- Bhojpuri: दखिन (dakhin)
- Rohingya: doóin
- Maharastri Prakrit: 𑀤𑀓𑁆𑀔𑀺𑀡 (dakkhiṇa)
- Marathi: डाखीण (ḍākhīṇ, “south wind”)
- Paisaci Prakrit:
- Punjabi: ਦੱਖਣ (dakkhaṇ)
- Sindhi: डखिणु (ḍakhiṇu)
- Pali: dakkhiṇa
- Sauraseni Prakrit: 𑀤𑀓𑁆𑀔𑀺𑀡 (dakkhiṇa)
- Garhwali: दक्खिन (dakkhin)
- Gujarati: દખણ (dakhaṇ)
- Hindustani:
- Hindi: दक्खिन (dakkhin)
- → English: Deccan
Borrowed terms
- → Hindi: दक्षिण (dakṣiṇ)
- → Gujarati: દક્ષિણ (dakṣiṇ)
- → Javanese: ꦢꦏ꧀ꦱꦶꦤ (daksina)
- → Kannada: ದಕ್ಷಿಣ (dakṣiṇa)
- → Khmer: ទក្សិណ (tĕəksən)
- → Malayalam: ദക്ഷിണ (dakṣiṇa)
- → Marathi: दक्षिण (dakṣiṇ)
- → Nepali: दक्षिण (dakṣiṇ)
- → Oriya: ଦକ୍ଷିଣ (dôkṣiṇô)
- → Telugu: దక్షిణము (dakṣiṇamu)
- → Thai: ทักษิณ (ták-sǐn)
References
- Turner, Ralph Lilley (1969–1985), “dákṣiṇa”, in A Comparative Dictionary of the Indo-Aryan Languages, London: Oxford University Press