խաթուն
Old Armenian
Etymology
A Turkic borrowing.[1][2][3] Compare the descendants listed at Proto-Turkic *xātun (“queen, lady”). Borrowed again as Middle Armenian խաթուն (xatʿun), Խաթուն (Xatʿun), dialectal Armenian խաթուն (xatʿun).
Noun
խաթուն • (xatʿun)
- Khazar queen
- c. 600 CE – c. 670 CE, Anania Širakacʿi, Ašxarhacʿoycʿ [Geography] :
- Իսկ ի հիւսիսոյ նորա՝ Հոնք․ եւ քաղաք նոցա Վառաչան, եւ այլք ընդ նմա․ եւ թագաւորն հիւսիսոյ է հականն՝ որ է տէր Խազրաց, և դշխոյն թագուհի է, Խաթունն, որ է կին հականայ ի Բարսլաց ազգէն։
- Isk i hiwsisoy nora, Honkʿ; ew kʿałakʿ nocʿa Vaṙačʿan, ew aylkʿ ənd nma; ew tʿagaworn hiwsisoy ē hakann, or ē tēr Xazracʿ, ew dšxoyn tʿaguhi ē, Xatʿunn, or ē kin hakanay i Barslacʿ azgēn.
- 1992 translation by Robert H. Hewsen
- To the north are the Huns with their city of Vaṙačʿan and others [besides]. The king of the north is the khakan, who is lord of the Khazars. The queen, or khatun, the wife of the khakan, is of the Barsilkʿ nation.
- Իսկ ի հիւսիսոյ նորա՝ Հոնք․ եւ քաղաք նոցա Վառաչան, եւ այլք ընդ նմա․ եւ թագաւորն հիւսիսոյ է հականն՝ որ է տէր Խազրաց, և դշխոյն թագուհի է, Խաթունն, որ է կին հականայ ի Բարսլաց ազգէն։
- 8th century, Łewond, Patmutʿiwn Hayocʿ [History of the Armenians] 31:
- Եւ հաւանեալ արքայն Խազրաց՝ տայր զքոյրն իւր նմա կնութեան, որում անունն էր Խաթուն․ եւ առաքէր ընդ նմա նաժիշտս եւ աղախնայս եւ ծառայս բազումս։ Եւ կեցեալ Խաթունն սակաւ ինչ ժամանակ՝ վախճանէր։
- Ew hawaneal arkʿayn Xazracʿ, tayr zkʿoyrn iwr nma knutʿean, orum anunn ēr Xatʿun; ew aṙakʿēr ənd nma nažišts ew ałaxnays ew caṙays bazums. Ew kecʿeal Xatʿunn sakaw inčʿ žamanak, vaxčanēr.
- 2006 translation by Robert Bedrosian
- Agreeing to this, the king of the Khazars gave [Yazid] as a wife his sister, named Khatun. [The Khaqan] sent along with her many hand maidens, ladies in waiting, and servants. But Khatun lived for only a short while and then died.
- Եւ հաւանեալ արքայն Խազրաց՝ տայր զքոյրն իւր նմա կնութեան, որում անունն էր Խաթուն․ եւ առաքէր ընդ նմա նաժիշտս եւ աղախնայս եւ ծառայս բազումս։ Եւ կեցեալ Խաթունն սակաւ ինչ ժամանակ՝ վախճանէր։
References
- Hübschmann, Heinrich (1897) Armenische Grammatik. 1. Theil: Armenische Etymologie (in German), Leipzig: Breitkopf & Härtel, page 159
- Ačaṙean, Hračʿeay (1973), “խաթուն”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Dictionary of Armenian Root Words] (in Armenian), volume II, 2nd edition, reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press, page 312ab
- J̌ahukyan, Geworg (2010), “խաթուն”, in Vahan Sargsyan, editor, Hayeren stugabanakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), Yerevan: Asoghik, page 308a