ch'arki
Quechua
FWOTD – 18 October 2018
Pronunciation
- (Cusco) IPA(key): /ˈt͡ʃʼaɾ.ki/
Adjective
ch'arki
- thin, wretched
- miserly, stingy, miserable, mean
Noun
ch'arki
- dried meat, jerky
Declension
declension of ch'arki
| singular | plural | |
|---|---|---|
| nominative | ch'arki | ch'arkikuna |
| accusative | ch'arkita | ch'arkikunata |
| dative | ch'arkiman | ch'arkikunaman |
| genitive | ch'arkip | ch'arkikunap |
| locative | ch'arkipi | ch'arkikunapi |
| terminative | ch'arkikama | ch'arkikunakama |
| ablative | ch'arkimanta | ch'arkikunamanta |
| instrumental | ch'arkiwan | ch'arkikunawan |
| comitative | ch'arkintin | ch'arkikunantin |
| abessive | ch'arkinnaq | ch'arkikunannaq |
| comparative | ch'arkihina | ch'arkikunahina |
| causative | ch'arkirayku | ch'arkikunarayku |
| benefactive | ch'arkipaq | ch'arkikunapaq |
| associative | ch'arkipura | ch'arkikunapura |
| distributive | ch'arkinka | ch'arkikunanka |
| exclusive | ch'arkilla | ch'arkikunalla |
possessive forms of ch'arki
ñuqap - first-person singular
| ñuqap (my) | singular | plural |
|---|---|---|
| nominative | ch'arkiy | ch'arkiykuna |
| accusative | ch'arkiyta | ch'arkiykunata |
| dative | ch'arkiyman | ch'arkiykunaman |
| genitive | ch'arkiypa | ch'arkiykunap |
| locative | ch'arkiypi | ch'arkiykunapi |
| terminative | ch'arkiykama | ch'arkiykunakama |
| ablative | ch'arkiymanta | ch'arkiykunamanta |
| instrumental | ch'arkiywan | ch'arkiykunawan |
| comitative | ch'arkiynintin | ch'arkiykunantin |
| abessive | ch'arkiyninnaq | ch'arkiykunannaq |
| comparative | ch'arkiyhina | ch'arkiykunahina |
| causative | ch'arkiyrayku | ch'arkiykunarayku |
| benefactive | ch'arkiypaq | ch'arkiykunapaq |
| associative | ch'arkiypura | ch'arkiykunapura |
| distributive | ch'arkiyninka | ch'arkiykunanka |
| exclusive | ch'arkiylla | ch'arkiykunalla |
qampa - second-person singular
| qampa (your) | singular | plural |
|---|---|---|
| nominative | ch'arkiyki | ch'arkiykikuna |
| accusative | ch'arkiykita | ch'arkiykikunata |
| dative | ch'arkiykiman | ch'arkiykikunaman |
| genitive | ch'arkiykipa | ch'arkiykikunap |
| locative | ch'arkiykipi | ch'arkiykikunapi |
| terminative | ch'arkiykikama | ch'arkiykikunakama |
| ablative | ch'arkiykimanta | ch'arkiykikunamanta |
| instrumental | ch'arkiykiwan | ch'arkiykikunawan |
| comitative | ch'arkiykintin | ch'arkiykikunantin |
| abessive | ch'arkiykinnaq | ch'arkiykikunannaq |
| comparative | ch'arkiykihina | ch'arkiykikunahina |
| causative | ch'arkiykirayku | ch'arkiykikunarayku |
| benefactive | ch'arkiykipaq | ch'arkiykikunapaq |
| associative | ch'arkiykipura | ch'arkiykikunapura |
| distributive | ch'arkiykinka | ch'arkiykikunanka |
| exclusive | ch'arkiykilla | ch'arkiykikunalla |
paypa - third-person singular
| paypa (his/her/its) | singular | plural |
|---|---|---|
| nominative | ch'arkin | ch'arkinkuna |
| accusative | ch'arkinta | ch'arkinkunata |
| dative | ch'arkinman | ch'arkinkunaman |
| genitive | ch'arkinpa | ch'arkinkunap |
| locative | ch'arkinpi | ch'arkinkunapi |
| terminative | ch'arkinkama | ch'arkinkunakama |
| ablative | ch'arkinmanta | ch'arkinkunamanta |
| instrumental | ch'arkinwan | ch'arkinkunawan |
| comitative | ch'arkinintin | ch'arkinkunantin |
| abessive | ch'arkinninnaq | ch'arkinkunannaq |
| comparative | ch'arkinhina | ch'arkinkunahina |
| causative | ch'arkinrayku | ch'arkinkunarayku |
| benefactive | ch'arkinpaq | ch'arkinkunapaq |
| associative | ch'arkinpura | ch'arkinkunapura |
| distributive | ch'arkininka | ch'arkinkunanka |
| exclusive | ch'arkinlla | ch'arkinkunalla |
ñuqanchikpa - first-person inclusive plural
| ñuqanchikpa (our(incl)) | singular | plural |
|---|---|---|
| nominative | ch'arkinchik | ch'arkinchikkuna |
| accusative | ch'arkinchikta | ch'arkinchikkunata |
| dative | ch'arkinchikman | ch'arkinchikkunaman |
| genitive | ch'arkinchikpa | ch'arkinchikkunap |
| locative | ch'arkinchikpi | ch'arkinchikkunapi |
| terminative | ch'arkinchikkama | ch'arkinchikkunakama |
| ablative | ch'arkinchikmanta | ch'arkinchikkunamanta |
| instrumental | ch'arkinchikwan | ch'arkinchikkunawan |
| comitative | ch'arkinchiknintin | ch'arkinchikkunantin |
| abessive | ch'arkinchikninnaq | ch'arkinchikkunannaq |
| comparative | ch'arkinchikhina | ch'arkinchikkunahina |
| causative | ch'arkinchikrayku | ch'arkinchikkunarayku |
| benefactive | ch'arkinchikpaq | ch'arkinchikkunapaq |
| associative | ch'arkinchikpura | ch'arkinchikkunapura |
| distributive | ch'arkinchikninka | ch'arkinchikkunanka |
| exclusive | ch'arkinchiklla | ch'arkinchikkunalla |
ñuqaykup - first-person exclusive plural
| ñuqaykup (our(excl)) | singular | plural |
|---|---|---|
| nominative | ch'arkiyku | ch'arkiykukuna |
| accusative | ch'arkiykuta | ch'arkiykukunata |
| dative | ch'arkiykuman | ch'arkiykukunaman |
| genitive | ch'arkiykupa | ch'arkiykukunap |
| locative | ch'arkiykupi | ch'arkiykukunapi |
| terminative | ch'arkiykukama | ch'arkiykukunakama |
| ablative | ch'arkiykumanta | ch'arkiykukunamanta |
| instrumental | ch'arkiykuwan | ch'arkiykukunawan |
| comitative | ch'arkiykuntin | ch'arkiykukunantin |
| abessive | ch'arkiykunnaq | ch'arkiykukunannaq |
| comparative | ch'arkiykuhina | ch'arkiykukunahina |
| causative | ch'arkiykurayku | ch'arkiykukunarayku |
| benefactive | ch'arkiykupaq | ch'arkiykukunapaq |
| associative | ch'arkiykupura | ch'arkiykukunapura |
| distributive | ch'arkiykunka | ch'arkiykukunanka |
| exclusive | ch'arkiykulla | ch'arkiykukunalla |
qamkunap - second-person plural
| qamkunap (your(pl)) | singular | plural |
|---|---|---|
| nominative | ch'arkiykichik | ch'arkiykichikkuna |
| accusative | ch'arkiykichikta | ch'arkiykichikkunata |
| dative | ch'arkiykichikman | ch'arkiykichikkunaman |
| genitive | ch'arkiykichikpa | ch'arkiykichikkunap |
| locative | ch'arkiykichikpi | ch'arkiykichikkunapi |
| terminative | ch'arkiykichikkama | ch'arkiykichikkunakama |
| ablative | ch'arkiykichikmanta | ch'arkiykichikkunamanta |
| instrumental | ch'arkiykichikwan | ch'arkiykichikkunawan |
| comitative | ch'arkiykichiknintin | ch'arkiykichikkunantin |
| abessive | ch'arkiykichikninnaq | ch'arkiykichikkunannaq |
| comparative | ch'arkiykichikhina | ch'arkiykichikkunahina |
| causative | ch'arkiykichikrayku | ch'arkiykichikkunarayku |
| benefactive | ch'arkiykichikpaq | ch'arkiykichikkunapaq |
| associative | ch'arkiykichikpura | ch'arkiykichikkunapura |
| distributive | ch'arkiykichikninka | ch'arkiykichikkunanka |
| exclusive | ch'arkiykichiklla | ch'arkiykichikkunalla |
paykunap - third-person plural
| paykunap (their) | singular | plural |
|---|---|---|
| nominative | ch'arkinku | ch'arkinkukuna |
| accusative | ch'arkinkuta | ch'arkinkukunata |
| dative | ch'arkinkuman | ch'arkinkukunaman |
| genitive | ch'arkinkupa | ch'arkinkukunap |
| locative | ch'arkinkupi | ch'arkinkukunapi |
| terminative | ch'arkinkukama | ch'arkinkukunakama |
| ablative | ch'arkinkumanta | ch'arkinkukunamanta |
| instrumental | ch'arkinkuwan | ch'arkinkukunawan |
| comitative | ch'arkinkuntin | ch'arkinkukunantin |
| abessive | ch'arkinkunnaq | ch'arkinkukunannaq |
| comparative | ch'arkinkuhina | ch'arkinkukunahina |
| causative | ch'arkinkurayku | ch'arkinkukunarayku |
| benefactive | ch'arkinkupaq | ch'arkinkukunapaq |
| associative | ch'arkinkupura | ch'arkinkukunapura |
| distributive | ch'arkinkunka | ch'arkinkukunanka |
| exclusive | ch'arkinkulla | ch'arkinkukunalla |
Descendants
- Spanish: charqui
- English: jerky
- Portuguese: charque
See also
- ch'arkiy
References
- “ch'arki” in Chuquimamani Valer (2005) Yachakuqkunapa Simi Qullqa - Qusqu Qullaw Qhichwa Simipi, Ministerio de Educación del Perú, Lima, page 30.
- “ch'arki” in Teofilo Laime Ajacopa (2007) Diccionario bilingüe - Iskay simipi yuyayk'ancha, 2nd edition, La Paz, page 26.