ხერხი

Georgian

Pronunciation

IPA^(key): /xerxi/
Hyphenation: ხერ‧ხი

Etymology 1

From Old Georgian ხერხი (xerxi), from Proto-Georgian-Zan *xarx-.

Noun

ხერხი • (xerxi) (plural ხერხები)

jigsaw, saw

Inflection

.Georgian.inflection-table tr:hover{	background-color:#EBEBEB;}

Declension of ხერხი (see Georgian declension)

	singular	plural	archaic plural
nominative	ხერხი (xerxi)	ხერხები (xerxebi)	ხერხნი (xerxni)
ergative	ხერხმა (xerxma)	ხერხებმა (xerxebma)	ხერხთ(ა) (xerxt(a))
dative	ხერხს(ა) (xerxs(a))	ხერხებს(ა) (xerxebs(a))	ხერხთ(ა) (xerxt(a))
genitive	ხერხის(ა) (xerxis(a))	ხერხების(ა) (xerxebis(a))	ხერხთ(ა) (xerxt(a))
instrumental	ხერხით(ა) (xerxit(a))	ხერხებით(ა) (xerxebit(a))
adverbial	ხერხად(ა) (xerxad(a))	ხერხებად(ა) (xerxebad(a))
vocative	ხერხო (xerxo)	ხერხებო (xerxebo)	ხერხნო (xerxno)
Notes: archaic plurals might not exist.

Postpositional inflection of ხერხი (see Georgian postpositions)

postpositions taking a dative case	singular	plural
-ზე (on - )	ხერხზე (xerxze)	ხერხებზე (xerxebze)
-თან (near - )	ხერხთან (xerxtan)	ხერხებთან (xerxebtan)
-ში (in - )	ხერხში (xerxši)	ხერხებში (xerxebši)
-ვით (like a - )	ხერხივით (xerxivit)	ხერხებივით (xerxebivit)
postpositions taking a genitive case	singular	plural
-თვის (for - )	ხერხისთვის (xerxistvis)	ხერხებისთვის (xerxebistvis)
-ებრ (like a - )	ხერხისებრ (xerxisebr)	ხერხებისებრ (xerxebisebr)
-კენ (towards - )	ხერხისკენ (xerxisḳen)	ხერხებისკენ (xerxebisḳen)
-გან (from/of - )	ხერხისგან (xerxisgan)	ხერხებისგან (xerxebisgan)
postpositions taking an instrumental case	singular	plural
-დან (from / since - )	ხერხიდან (xerxidan)	ხერხებიდან (xerxebidan)
-ურთ (together with - )	ხერხითურთ (xerxiturt)	ხერხებითურთ (xerxebiturt)
postpositions taking an adverbial case	singular	plural
-მდე (up to - )	ხერხამდე (xerxamde)	ხერხებამდე (xerxebamde)

Derived terms

ნახერხი (naxerxi)

Descendants

→ Abkhaz: ахьархь (axʲarxʲ)
→ Armenian: խերխի (xerxi), խեխի (xexi), խրխի (xrxi), խրխա (xrxa)
→ Bats: ხერხ (xerx)
→ Bezhta: хойгъо (xojğo), хоргъо (xorğo), хорхо (xorxo)
→ Chechen: херх (xerx)
→ Ingush: херх (xerx)
→ Khvarshi: херех (xerex)
→ Laz: ხერხი (xerxi)
→ Ossetian: хырх (xyrx), хирх (xirx)
→ Svan: ჴერჴ (qerq), ხერხ (xerx)
→ Tsez: хирих (xirix)

Etymology 2

From Old Georgian ჴერჴი (qerqi).[1]

Noun

ხერხი • (xerxi) (plural ხერხები)

method, way
Synonyms: გზა (gza), მეთოდი (metodi)

Inflection

.Georgian.inflection-table tr:hover{	background-color:#EBEBEB;}

Declension of ხერხი (see Georgian declension)

	singular	plural	archaic plural
nominative	ხერხი (xerxi)	ხერხები (xerxebi)	ხერხნი (xerxni)
ergative	ხერხმა (xerxma)	ხერხებმა (xerxebma)	ხერხთ(ა) (xerxt(a))
dative	ხერხს(ა) (xerxs(a))	ხერხებს(ა) (xerxebs(a))	ხერხთ(ა) (xerxt(a))
genitive	ხერხის(ა) (xerxis(a))	ხერხების(ა) (xerxebis(a))	ხერხთ(ა) (xerxt(a))
instrumental	ხერხით(ა) (xerxit(a))	ხერხებით(ა) (xerxebit(a))
adverbial	ხერხად(ა) (xerxad(a))	ხერხებად(ა) (xerxebad(a))
vocative	ხერხო (xerxo)	ხერხებო (xerxebo)	ხერხნო (xerxno)
Notes: archaic plurals might not exist.

Postpositional inflection of ხერხი (see Georgian postpositions)

postpositions taking a dative case	singular	plural
-ზე (on - )	ხერხზე (xerxze)	ხერხებზე (xerxebze)
-თან (near - )	ხერხთან (xerxtan)	ხერხებთან (xerxebtan)
-ში (in - )	ხერხში (xerxši)	ხერხებში (xerxebši)
-ვით (like a - )	ხერხივით (xerxivit)	ხერხებივით (xerxebivit)
postpositions taking a genitive case	singular	plural
-თვის (for - )	ხერხისთვის (xerxistvis)	ხერხებისთვის (xerxebistvis)
-ებრ (like a - )	ხერხისებრ (xerxisebr)	ხერხებისებრ (xerxebisebr)
-კენ (towards - )	ხერხისკენ (xerxisḳen)	ხერხებისკენ (xerxebisḳen)
-გან (from/of - )	ხერხისგან (xerxisgan)	ხერხებისგან (xerxebisgan)
postpositions taking an instrumental case	singular	plural
-დან (from / since - )	ხერხიდან (xerxidan)	ხერხებიდან (xerxebidan)
-ურთ (together with - )	ხერხითურთ (xerxiturt)	ხერხებითურთ (xerxebiturt)
postpositions taking an adverbial case	singular	plural
-მდე (up to - )	ხერხამდე (xerxamde)	ხერხებამდე (xerxebamde)

References

Vogt, Hans (1971) Grammaire de la langue géorgienne‎ (in French), Oslo: Universitetsforlaget, page 10

Old Georgian

Etymology

By umlauting from earlier *ხარხ- (*xarx-), inherited from Proto-Georgian-Zan *xarx- (“a saw; to saw”), which is possibly an onomatopoeic formation; cognate with Mingrelian ხორხი (xorxi, “saw”) and Laz ო-ხორხ-უ (o-xorx-u, “to saw”).[1][2][3][4][5][6][7][8]

Noun

ხერხი • (xerxi)

saw (tool for sawing)
- 5th century and later, Bible, Isaiah 10.15:
  ნუ უკუჱ იდიდოს ცული თჳნიერ მკუეთელისა, ანუ აღმაღლდეს ხერხი თჳნიერ მზიდველისა მისისა. ეგრეთვე ვითარცა იგი ვინ აღიღის კუერთხი, ანუ წათი, და არა ეგრე.
  nu uḳuē ididos culi twinier mḳuetelisa, anu aɣmaɣldes xerxi twinier mzidvelisa misisa. egretve vitarca igi vin aɣiɣis ḳuertxi, anu c̣ati, da ara egre.
  Shall the axe boast itself against him that heweth therewith? [Or] shall the saw magnify itself against him that shaketh it? As if the rod should shake [itself] against them that lift it up, [or] as if the staff should lift up [itself, as if it were] no wood.

Derived terms

ხერხის-სახე (xerxis-saxe)

Descendants

Georgian: ხერხი (xerxi)
- → Abkhaz: ахьархь (axʲarxʲ)
- → Armenian: խերխի (xerxi), խեխի (xexi), խրխի (xrxi), խրխա (xrxa)
- → Bats: ხერხ (xerx)
- → Bezhta: хойгъо (xojğo), хоргъо (xorğo), хорхо (xorxo)
- → Chechen: херх (xerx)
- → Ingush: херх (xerx)
- → Khvarshi: херех (xerex)
- → Laz: ხერხი (xerxi)
- → Ossetian: хырх (xyrx), хирх (xirx)
- → Svan: ჴერჴ (qerq), ხერხ (xerx)
- → Tsez: хирих (xirix)
→ Aghwan: 𐕀𐔴𐕀𐔴𐕙 (xexer)

References

Кипшидзе, Иосиф (1914), “ხორხი”, in Грамматика мингрельского (иверского) языка с хрестоматией и словарем [Grammar of the Mingrelian (Iverian) Language with a Reader and a Dictionary] (Материалы по яфетическому языкознанию; 7) (in Russian), Saint Petersburg: Academy Press, page 407a
Čikobava, Arnold (1938) Č̣anur-megrul-kartuli šedarebiti leksiḳon [Laz–Megrel–Georgian Comparative Dictionary] (Works; IV) (in Georgian), Tbilisi: Arnold Chikobava Institute of Linguistics, published 2008, page 413
Schmidt, Karl Horst (1962) Studien zur Rekonstruktion des Lautstandes der südkaukasischen Grundsprache (Abhandlungen für die Kunde des Morgenlandes; XXXIV, 3)‎ (in German), Wiesbaden: Kommissionsverlag Franz Steiner GmbH, page 158
Климов, Г. А. (1964) Этимологический словарь картвельских языков [Etymological Dictionary of the Kartvelian Languages]‎ (in Russian), Moscow: Academy Press, pages 257, 258
Fähnrich, Heinz; Sardshweladse, Surab (1995) Etymologisches Wörterbuch der Kartwel-Sprachen (Handbuch der Orientalistik; I.29) (in German), Leiden, New York, Köln: Brill, pages 545–546
Klimov, G. A. (1998) Etymological Dictionary of the Kartvelian Languages (Trends in linguistics. Documentation; 16), New York, Berlin: Mouton de Gruyter, page 326
Fähnrich, Heinz (2007) Kartwelisches Etymologisches Wörterbuch [Kartvelian Etymological Dictionary] (Handbuch der Orientalistik; VIII.18) (in German), Leiden, Boston: Brill, page 678
Sarǯvelaʒe, Zurab (1985), “Umlauṭis ḳvali kartulši [Traces of umlaut in Georgian]”, in Sakartvelos ssr mecnierebata aḳademiis moambe (in Georgian), volume 120, issue 1, Tbilisi: Metsniereba, page 197―200

ხერხი

Georgian

Pronunciation

Etymology 1

Noun

Inflection

Derived terms

Descendants

Etymology 2

Noun

Inflection

References

Old Georgian

Etymology

Noun

Derived terms

Descendants

References

Further reading