श्रोत्र
Hindi
Etymology
Learned borrowing from Sanskrit श्रोत्र (śrotra).
Pronunciation
- (Delhi Hindi) IPA(key): /ʃɾoːt̪.ɾᵊ/
Noun
श्रोत्र • (śrotra) m (formal)
- (anatomy) the ear
- Synonyms: कान (kān), कर्ण (karṇ), श्रवणेंद्रिय (śravṇendriy), श्रवण (śravaṇ)
- proficiency in the Vedas
- the Vedas
Declension
Declension of श्रोत्र (masc cons-stem)
singular | plural | |
---|---|---|
direct | श्रोत्र śrotra | श्रोत्र śrotra |
oblique | श्रोत्र śrotra | श्रोत्रों śrotrõ |
vocative | श्रोत्र śrotra | श्रोत्रो śrotro |
Further reading
- Dāsa, Śyāmasundara (1965–1975), “श्रोत्र”, in Hindī Śabdasāgara [lit. Sea of Hindi words] (in Hindi), Kashi [Varanasi]: Nagari Pracarini Sabha
- McGregor, Ronald Stuart (1993), “श्रोत्र”, in The Oxford Hindi-English Dictionary, London: Oxford University Press
Sanskrit
Alternative scripts
Alternative scripts
- ᬰ᭄ᬭᭀᬢ᭄ᬭ (Balinese script)
- শ্ৰোত্ৰ (Assamese script)
- শ্রোত্র (Bengali script)
- 𑰫𑰿𑰨𑰺𑰝𑰿𑰨 (Bhaiksuki script)
- 𑀰𑁆𑀭𑁄𑀢𑁆𑀭 (Brahmi script)
- 𑌶𑍍𑌰𑍋𑌤𑍍𑌰 (Grantha script)
- શ્રોત્ર (Gujarati script)
- ਸ਼ੑਰੋਤੑਰ (Gurmukhi script)
- ꦯꦿꦺꦴꦠꦿ (Javanese script)
- ឝ្រោត្រ (Khmer script)
- ಶ್ರೋತ್ರ (Kannada script)
- ຨ຺ໂຣຕ຺ຣ (Lao script)
- ശ്രോത്ര (Malayalam script)
- 𑘫𑘿𑘨𑘻𑘝𑘿𑘨 (Modi script)
- ᠱᠷᠣᠸᠠᢐᠷᠠ᠋ (Mongolian script)
- ᡧᡵᠣᢠᡵᠠ (Manchu script)
- ၐြောတြ (Burmese script)
- 𑧋𑧠𑧈𑧜𑦽𑧠𑧈 (Nandinagari script)
- 𑐱𑑂𑐬𑑀𑐟𑑂𑐬 (Newa script)
- ଶ୍ରୋତ୍ର (Oriya script)
- ꢯ꣄ꢬꣂꢡ꣄ꢬ (Saurashtra script)
- 𑆯𑇀𑆫𑆾𑆠𑇀𑆫 (Sharada script)
- 𑖫𑖿𑖨𑖺𑖝𑖿𑖨 (Siddham script)
- ශ්රෝත්ර (Sinhalese script)
- శ్రోత్ర (Telugu script)
- ศฺโรตฺร (Thai script)
- ཤྲོ་ཏྲ (Tibetan script)
- 𑒬𑓂𑒩𑒼𑒞𑓂𑒩 (Tirhuta script)
Etymology
From Proto-Indo-European *ḱléw-tro-m (“means of hearing”), from *ḱlew- (“to hear”). Cognate with Proto-Germanic *hleuþrą (whence Icelandic hljóður).
Pronunciation
- (Vedic) IPA(key): /ɕɾɐ́wt.ɾɐ/
- (Classical) IPA(key): /ˈɕɾoːt̪.ɾɐ/
Noun
श्रोत्र • (śrótra) n
- (anatomy) the organ of hearing; ear
- c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda
- c. 1200 BCE – 800 BCE, Kṛṣṇa-Yajurveda (Taittirīya Saṃhitā) IV.7.10:
- आयु॑र्य॒ज्ञेन॑ कल्पतां प्रा॒णो य॒ज्ञेन॑ कल्पताम्-अपा॒नो य॒ज्ञेन॑ कल्पतां॒ व्या॒नो य॒ज्ञेन॑ कल्पतां॒ चक्षु॑र्य॒ज्ञेन॑ कल्पता॒ँ श्रोत्रं॑ य॒ज्ञेन॑ कल्पतां॒ मनो॑ य॒ज्ञेन॑ कल्पतां॒ वाग्य॒ज्ञेन॑ कल्पताम्-आ॒त्मा य॒ज्ञेन॑ कल्पतां य॒ज्ञो य॒ज्ञेन॑ कल्पताम्
- āyuryajñena kalpatāṃ prāṇo yajñena kalpatām-apāno yajñena kalpatāṃ vyāno yajñena kalpatāṃ cakṣuryajñena kalpatām̐ śrotraṃ yajñena kalpatāṃ mano yajñena kalpatāṃ vāgyajñena kalpatām-ātmā yajñena kalpatāṃ yajño yajñena kalpatām
- May life prosper through the worship, may expiration prosper through the worship, may inspiration prosper through the worship, may cross-breathing prosper through the worship, may the eye prosper through the worship, may the ear prosper through the worship, may mind prosper through the worship, may speech prosper through the worship, may the self prosper through the worship, may the worship prosper through the worship.
- आयु॑र्य॒ज्ञेन॑ कल्पतां प्रा॒णो य॒ज्ञेन॑ कल्पताम्-अपा॒नो य॒ज्ञेन॑ कल्पतां॒ व्या॒नो य॒ज्ञेन॑ कल्पतां॒ चक्षु॑र्य॒ज्ञेन॑ कल्पता॒ँ श्रोत्रं॑ य॒ज्ञेन॑ कल्पतां॒ मनो॑ य॒ज्ञेन॑ कल्पतां॒ वाग्य॒ज्ञेन॑ कल्पताम्-आ॒त्मा य॒ज्ञेन॑ कल्पतां य॒ज्ञो य॒ज्ञेन॑ कल्पताम्
- c. 400 BCE, Bhagavad Gītā 15.9:
- श्रोत्रं चक्षुः स्पर्शनं च रसनं घ्राणमेव च।अधिष्ठाय मनश्चायं विषयानुपसेवते॥
- śrotraṃ cakṣuḥ sparśanaṃ ca rasanaṃ ghrāṇameva ca.adhiṣṭhāya manaścāyaṃ viṣayānupasevate.
- The living entity, thus taking another gross body, obtains a certain type of ear, eye, tongue, nose and sense of touch, which are grouped about the mind. He thus enjoys a particular set of sense objects.
- श्रोत्रं चक्षुः स्पर्शनं च रसनं घ्राणमेव च।अधिष्ठाय मनश्चायं विषयानुपसेवते॥
- Synonyms: see Thesaurus:कर्ण
- the act of listening to
- proficiency in the Vedas
- the Vedas
Declension
Neuter a-stem declension of श्रोत्र (śrótra) | |||
---|---|---|---|
Singular | Dual | Plural | |
Nominative | श्रोत्रम् śrótram | श्रोत्रे śrótre | श्रोत्राणि / श्रोत्रा¹ śrótrāṇi / śrótrā¹ |
Vocative | श्रोत्र śrótra | श्रोत्रे śrótre | श्रोत्राणि / श्रोत्रा¹ śrótrāṇi / śrótrā¹ |
Accusative | श्रोत्रम् śrótram | श्रोत्रे śrótre | श्रोत्राणि / श्रोत्रा¹ śrótrāṇi / śrótrā¹ |
Instrumental | श्रोत्रेण śrótreṇa | श्रोत्राभ्याम् śrótrābhyām | श्रोत्रैः / श्रोत्रेभिः¹ śrótraiḥ / śrótrebhiḥ¹ |
Dative | श्रोत्राय śrótrāya | श्रोत्राभ्याम् śrótrābhyām | श्रोत्रेभ्यः śrótrebhyaḥ |
Ablative | श्रोत्रात् śrótrāt | श्रोत्राभ्याम् śrótrābhyām | श्रोत्रेभ्यः śrótrebhyaḥ |
Genitive | श्रोत्रस्य śrótrasya | श्रोत्रयोः śrótrayoḥ | श्रोत्राणाम् śrótrāṇām |
Locative | श्रोत्रे śrótre | श्रोत्रयोः śrótrayoḥ | श्रोत्रेषु śrótreṣu |
Notes |
|
Descendants
- Pali: sota
- Prakrit: 𑀲𑁄𑀅 (soa)
- → Hindi: श्रोत्र (śrotra) (learned)
Further reading
- Monier Williams (1899), “श्रोत्र”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, OCLC 458052227, page 1103.
- Apte, Vaman Shivram (1890), “श्रोत्र”, in The practical Sanskrit-English dictionary, Poona: Prasad Prakashan
- Arthur Anthony Macdonell (1893), “श्रोत्र”, in A practical Sanskrit dictionary with transliteration, accentuation, and etymological analysis throughout, London: Oxford University Press
- Hellwig, Oliver (2010-2023), “śrotra”, in DCS - The Digital Corpus of Sanskrit, Berlin, Germany.