मूत्र
See also: मित्र, मित्रो, मित्रा, मात्रा, मित्रों, and मंत्री
Hindi
Etymology
Learned borrowing from Sanskrit मूत्र (mūtra). Doublet of मूत (mūt).
Noun
मूत्र • (mūtra) m (Urdu spelling موتر)
- urine
- Synonyms: मूत (mūt), पेशाब (peśāb)
Declension
Declension of मूत्र (masc cons-stem)
singular | plural | |
---|---|---|
direct | मूत्र mūtra | मूत्र mūtra |
oblique | मूत्र mūtra | मूत्रों mūtrõ |
vocative | मूत्र mūtra | मूत्रो mūtro |
Derived terms
- मूत्रमार्ग (mūtramārg)
Marathi
Etymology
Borrowed from Sanskrit मूत्र (mūtra).
Pronunciation
- IPA(key): /mut̪.ɾə/
Noun
मूत्र • (mūtra) n
- urine
- Synonym: लघवी (laghvī)
Declension
Declension of मूत्र (mūtra) | |||
---|---|---|---|
direct singular | मूत्र mūtra | ||
direct plural | मूत्रे, मूत्रं mūtre, mūtra | ||
singular | plural | ||
nominative | मूत्र mūtra | मूत्रे, मूत्रं mūtre, mūtra | |
oblique | मूत्रा- mūtrā- | मूत्रां- mūtrāN- | |
dative | मूत्राला mūtrālā | मूत्रांना mūtrāNnā | |
ergative | मूत्राने mūtrāne | मूत्रांनी mūtrāNni | |
instrumental | मूत्राशी mūtrāśi | मूत्रांशी mūtrāNśi | |
locative | मूत्रात mūtrāt | मूत्रांत mūtrāNt | |
vocative | मूत्रा mūtrā | मूत्रांनो mūtrāNno | |
Oblique Note: The oblique case precedes all postpositions. There is no space between the stem and the postposition. Dative Note: -स (-sa) is archaic. -ते (-te) is limited to literary usage. Locative Note: -त (-ta) is a postposition. |
Genitive declension of मूत्र | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
masculine object | feminine object | neuter object | oblique | |||||
singular | plural | singular | plural | singular* | plural | |||
singular subject | मूत्राचा mūtrāċā | मूत्राचे mūtrāce | मूत्राची mūtrāci | मूत्राच्या mūtrāca | मूत्राचे, मूत्राचं mūtrāce, mūtrāċa | मूत्राची mūtrāci | मूत्राच्या mūtrāca | |
plural subject | मूत्रांचा mūtrāNċā | मूत्रांचे mūtrāNce | मूत्रांची mūtrāNci | मूत्रांच्या mūtrāNca | मूत्रांचे, मूत्रांचं mūtrāNce, mūtrāNċa | मूत्रांची mūtrāNci | मूत्रांच्या mūtrāNca | |
* Note: Word-final ए (e) in neuter words is alternatively written with the anusvara and pronounced as अ (a). Oblique Note: For most postpostions, the oblique genitive can be optionally inserted between the stem and the postposition. |
Derived terms
- मूत्रपिंड (mūtrapiṇḍa)
Sanskrit
Alternative scripts
Alternative scripts
- ᬫᬹᬢ᭄ᬭ (Balinese script)
- মূত্ৰ (Assamese script)
- মূত্র (Bengali script)
- 𑰦𑰳𑰝𑰿𑰨 (Bhaiksuki script)
- 𑀫𑀽𑀢𑁆𑀭 (Brahmi script)
- 𑌮𑍂𑌤𑍍𑌰 (Grantha script)
- મૂત્ર (Gujarati script)
- ਮੂਤੑਰ (Gurmukhi script)
- ꦩꦹꦠꦿ (Javanese script)
- មូត្រ (Khmer script)
- ಮೂತ್ರ (Kannada script)
- ມູຕ຺ຣ (Lao script)
- മൂത്ര (Malayalam script)
- 𑘦𑘴𑘝𑘿𑘨 (Modi script)
- ᠮᠤᠤᢐᠷᠠ᠋ (Mongolian script)
- ᠮᡠᡠᢠᡵᠠ (Manchu script)
- မူတြ (Burmese script)
- 𑧆𑧕𑦽𑧠𑧈 (Nandinagari script)
- 𑐩𑐹𑐟𑑂𑐬 (Newa script)
- ମୂତ୍ର (Oriya script)
- ꢪꢹꢡ꣄ꢬ (Saurashtra script)
- 𑆩𑆷𑆠𑇀𑆫 (Sharada script)
- 𑖦𑖳𑖝𑖿𑖨 (Siddham script)
- මූත්ර (Sinhalese script)
- మూత్ర (Telugu script)
- มูตฺร (Thai script)
- མཱུ་ཏྲ (Tibetan script)
- 𑒧𑒴𑒞𑓂𑒩 (Tirhuta script)
Etymology
Inherited from Proto-Indo-Iranian *múHtram (“excrement, urine”), from Proto-Indo-European *múHtrom (“excrement, urine, filth”). Cognate with Avestan 𐬨𐬏𐬚𐬭𐬀 (mūθra, “feces”), Proto-Germanic *muþraz (“filth”).
Pronunciation
- (Vedic) IPA(key): /múːt.ɾɐ/
- (Classical) IPA(key): /ˈmuːt̪.ɾɐ/
Noun
मूत्र • (mū́tra) n
- urine
- c. 1200 BCE – 1000 BCE, Atharvaveda 1.3.9:
- यथेषुका परापतदवसृष्टाधि धन्वनः ।
एवा ते मूत्रं मुच्यतां बहिर्बालिति सर्वकम् ॥- yatheṣukā parāpatadavasṛṣṭādhi dhanvanaḥ .
evā te mūtraṃ mucyatāṃ bahirbāliti sarvakam . - Just as the arrow flies away when loosened from the archer's bow,
Thus let the urine be discharged from channels that are blocked no more.
- yatheṣukā parāpatadavasṛṣṭādhi dhanvanaḥ .
- यथेषुका परापतदवसृष्टाधि धन्वनः ।
- Synonym: मेह (meha)
Declension
Neuter a-stem declension of मूत्र (mū́tra) | |||
---|---|---|---|
Singular | Dual | Plural | |
Nominative | मूत्रम् mū́tram | मूत्रे mū́tre | मूत्राणि / मूत्रा¹ mū́trāṇi / mū́trā¹ |
Vocative | मूत्र mū́tra | मूत्रे mū́tre | मूत्राणि / मूत्रा¹ mū́trāṇi / mū́trā¹ |
Accusative | मूत्रम् mū́tram | मूत्रे mū́tre | मूत्राणि / मूत्रा¹ mū́trāṇi / mū́trā¹ |
Instrumental | मूत्रेण mū́treṇa | मूत्राभ्याम् mū́trābhyām | मूत्रैः / मूत्रेभिः¹ mū́traiḥ / mū́trebhiḥ¹ |
Dative | मूत्राय mū́trāya | मूत्राभ्याम् mū́trābhyām | मूत्रेभ्यः mū́trebhyaḥ |
Ablative | मूत्रात् mū́trāt | मूत्राभ्याम् mū́trābhyām | मूत्रेभ्यः mū́trebhyaḥ |
Genitive | मूत्रस्य mū́trasya | मूत्रयोः mū́trayoḥ | मूत्राणाम् mū́trāṇām |
Locative | मूत्रे mū́tre | मूत्रयोः mū́trayoḥ | मूत्रेषु mū́treṣu |
Notes |
|
Descendants
- Dardic:
- Kalasha: mútra
- Kashmiri: مُتھٔر (muthạr)
- Pali: mutta
- Prakrit: 𑀫𑀼𑀢𑁆𑀢 (mutta)
- Assamese: মূত (mut)
- Bengali: মুত (mut)
- Gujarati: મૂતર (mūtar)
- Hindustani:
- Hindi: मूत (mūt)
- Urdu: مُوت (mūt)
- Kholosi: meter
- Konkani: मूत (mūt)
- Marathi: मूत (mūt)
- Punjabi: ਮੂਤਰ (mūtar) / مُوتَر (mūtar)
- Rajasthani: मूत (mūt)
- Rohingya: mut
- Romani: muter
- Sindhi: مُٽُ (muṭu)
- → Bengali: মূত্র (mutrô) (learned)
- → Hindustani: (learned)
- Hindi: मूत्र (mūtra)
- Urdu: موتر (mūtra)
- → Kannada: ಮೂತ್ರ (mūtra) (learned)
- → Khmer: មូត្រ (mout) (learned)
- → Lü: ᦙᦴᧉᦎ (muu²ṫ) (learned)
- → Tamil: மூத்திரம் (mūttiram) (learned)
- → Telugu: మూత్రము (mūtramu) (learned)
- → Thai: มูตร (mûut) (learned)
Further reading
- Monier Williams (1899), “मूत्र”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, OCLC 458052227, page 0825.