परितुष्ट
Hindi
Etymology
Learned borrowing from Classical Sanskrit परितुष्ट (parituṣṭa). Equivalent to परि- (pari-) + तुष्ट (tuṣṭ).
Pronunciation
- (Delhi Hindi) IPA(key): /pə.ɾɪ.t̪ʊʂʈ/
Adjective
परितुष्ट • (parituṣṭ) (indeclinable)
- fully or completely satisfied
Further reading
- Dāsa, Śyāmasundara (1965–1975) , “परितुष्ट”, in Hindī Śabdasāgara [lit. Sea of Hindi words] (in Hindi), Kashi [Varanasi]: Nagari Pracarini Sabha, page 2853.
Sanskrit
Alternative scripts
Alternative scripts
- ᬧᬭᬶᬢᬸᬱ᭄ᬝ (Balinese script)
- পৰিতুষ্ট (Assamese script)
- পরিতুষ্ট (Bengali script)
- 𑰢𑰨𑰰𑰝𑰲𑰬𑰿𑰘 (Bhaiksuki script)
- 𑀧𑀭𑀺𑀢𑀼𑀱𑁆𑀝 (Brahmi script)
- 𑌪𑌰𑌿𑌤𑍁𑌷𑍍𑌟 (Grantha script)
- પરિતુષ્ટ (Gujarati script)
- ꦥꦫꦶꦠꦸꦰ꧀ꦛ (Javanese script)
- បរិតុឞ្ដ (Khmer script)
- ಪರಿತುಷ್ಟ (Kannada script)
- ປຣິຕຸຩ຺ຏ (Lao script)
- 𑘢𑘨𑘱𑘝𑘳𑘬𑘿𑘘 (Modi script)
- ပရိတုၑ္ဋ (Burmese script)
- 𑐥𑐬𑐶𑐟𑐸𑐲𑑂𑐚 (Newa script)
- ପରିତୁଷ୍ଟ (Oriya script)
- ꢦꢬꢶꢡꢸꢰ꣄ꢜ (Saurashtra script)
- 𑆥𑆫𑆴𑆠𑆶𑆰𑇀𑆛 (Sharada script)
- 𑖢𑖨𑖰𑖝𑖲𑖬𑖿𑖘 (Siddham script)
- పరితుష్ట (Telugu script)
- ปริตุษฺฏ (Thai script)
- པརིཏུཥྚ (Tibetan script)
- 𑒣𑒩𑒱𑒞𑒳𑒭𑓂𑒙 (Tirhuta script)
Etymology
From परि- (pari-, “fully”) + तुष्ट (tuṣṭa, “satisfied”).
Pronunciation
- (Classical) IPA(key): /pɐ.ɾiˈt̪uʂ.ʈɐ/
Adjective
परितुष्ट • (parituṣṭa)
- (Classical Sanskrit) fully or completely satisfied
- c. 500 BCE – 100 BCE, Rāmāyaṇa 1.48.22:
- सुश्रोणि परितुष्टोऽस्मि गमिष्यामि यथागतम्। एवं संगम्य तु तया निश्चक्रामोटजात्ततः॥
- suśroṇi parituṣṭo’smi gamiṣyāmi yathāgatam. evaṃ saṃgamya tu tayā niścakrāmoṭajāttataḥ.
- [Indra said]: O women with nice hips [Ahalyā], I'm completely satisfied and I'll go as I came.
Thus, on his part, having copulated with her, he went out of the hut.
- सुश्रोणि परितुष्टोऽस्मि गमिष्यामि यथागतम्। एवं संगम्य तु तया निश्चक्रामोटजात्ततः॥
- c. 700 CE – 900 CE, Bhāgavata Purāṇa 5.18.10:
- मागारदारात्मजवित्तबन्धुषु सङ्गो यदि स्याद्भगवत्प्रियेषु नः। यः प्राणवृत्त्या परितुष्ट आत्मवान् सिध्यत्यदूरान्न तथेन्द्रियप्रियः॥
- māgāradārātmajavittabandhuṣu saṅgo yadi syādbhagavatpriyeṣu naḥ. yaḥ prāṇavṛttyā parituṣṭa ātmavān sidhyatyadūrānna tathendriyapriyaḥ.
- May [we] be unattached to our home, wife, children, wealth, and kith; if there has to be an attachment, let it be to those dear to Bhagavat [Kṛṣṇa]. Successful is the possessor of the soul that is completely satisfied by the basic necessities of staying alive, unlike someone who is fond of sensual pleasures.
- मागारदारात्मजवित्तबन्धुषु सङ्गो यदि स्याद्भगवत्प्रियेषु नः। यः प्राणवृत्त्या परितुष्ट आत्मवान् सिध्यत्यदूरान्न तथेन्द्रियप्रियः॥
- c. 700 CE – 900 CE, Bhāgavata Purāṇa 12.9.3:
- वयं ते परितुष्टाः स्म त्वद्बृहद्व्रतचर्यया। वरं प्रतीच्छ भद्रं ते वरदोऽस्मि त्वदीप्सितम्॥
- vayaṃ te parituṣṭāḥ sma tvadbṛhadvratacaryayā. varaṃ pratīccha bhadraṃ te varado’smi tvadīpsitam.
- We were completely satisfied by you great vow of celibacy. Ask for a good boon which you desire, [for] I am your granter of boons.
- वयं ते परितुष्टाः स्म त्वद्बृहद्व्रतचर्यया। वरं प्रतीच्छ भद्रं ते वरदोऽस्मि त्वदीप्सितम्॥
Declension
| Masculine a-stem declension of परितुष्ट (parituṣṭa) | |||
|---|---|---|---|
| Singular | Dual | Plural | |
| Nominative | परितुष्टः parituṣṭaḥ | परितुष्टौ parituṣṭau | परितुष्टाः / परितुष्टासः¹ parituṣṭāḥ / parituṣṭāsaḥ¹ |
| Vocative | परितुष्ट parituṣṭa | परितुष्टौ parituṣṭau | परितुष्टाः / परितुष्टासः¹ parituṣṭāḥ / parituṣṭāsaḥ¹ |
| Accusative | परितुष्टम् parituṣṭam | परितुष्टौ parituṣṭau | परितुष्टान् parituṣṭān |
| Instrumental | परितुष्टेन parituṣṭena | परितुष्टाभ्याम् parituṣṭābhyām | परितुष्टैः / परितुष्टेभिः¹ parituṣṭaiḥ / parituṣṭebhiḥ¹ |
| Dative | परितुष्टाय parituṣṭāya | परितुष्टाभ्याम् parituṣṭābhyām | परितुष्टेभ्यः parituṣṭebhyaḥ |
| Ablative | परितुष्टात् parituṣṭāt | परितुष्टाभ्याम् parituṣṭābhyām | परितुष्टेभ्यः parituṣṭebhyaḥ |
| Genitive | परितुष्टस्य parituṣṭasya | परितुष्टयोः parituṣṭayoḥ | परितुष्टानाम् parituṣṭānām |
| Locative | परितुष्टे parituṣṭe | परितुष्टयोः parituṣṭayoḥ | परितुष्टेषु parituṣṭeṣu |
| Notes |
| ||
| Feminine ā-stem declension of परितुष्टा (parituṣṭā) | |||
|---|---|---|---|
| Singular | Dual | Plural | |
| Nominative | परितुष्टा parituṣṭā | परितुष्टे parituṣṭe | परितुष्टाः parituṣṭāḥ |
| Vocative | परितुष्टे parituṣṭe | परितुष्टे parituṣṭe | परितुष्टाः parituṣṭāḥ |
| Accusative | परितुष्टाम् parituṣṭām | परितुष्टे parituṣṭe | परितुष्टाः parituṣṭāḥ |
| Instrumental | परितुष्टया / परितुष्टा¹ parituṣṭayā / parituṣṭā¹ | परितुष्टाभ्याम् parituṣṭābhyām | परितुष्टाभिः parituṣṭābhiḥ |
| Dative | परितुष्टायै parituṣṭāyai | परितुष्टाभ्याम् parituṣṭābhyām | परितुष्टाभ्यः parituṣṭābhyaḥ |
| Ablative | परितुष्टायाः parituṣṭāyāḥ | परितुष्टाभ्याम् parituṣṭābhyām | परितुष्टाभ्यः parituṣṭābhyaḥ |
| Genitive | परितुष्टायाः parituṣṭāyāḥ | परितुष्टयोः parituṣṭayoḥ | परितुष्टानाम् parituṣṭānām |
| Locative | परितुष्टायाम् parituṣṭāyām | परितुष्टयोः parituṣṭayoḥ | परितुष्टासु parituṣṭāsu |
| Notes |
| ||
| Neuter a-stem declension of परितुष्ट (parituṣṭa) | |||
|---|---|---|---|
| Singular | Dual | Plural | |
| Nominative | परितुष्टम् parituṣṭam | परितुष्टे parituṣṭe | परितुष्टानि / परितुष्टा¹ parituṣṭāni / parituṣṭā¹ |
| Vocative | परितुष्ट parituṣṭa | परितुष्टे parituṣṭe | परितुष्टानि / परितुष्टा¹ parituṣṭāni / parituṣṭā¹ |
| Accusative | परितुष्टम् parituṣṭam | परितुष्टे parituṣṭe | परितुष्टानि / परितुष्टा¹ parituṣṭāni / parituṣṭā¹ |
| Instrumental | परितुष्टेन parituṣṭena | परितुष्टाभ्याम् parituṣṭābhyām | परितुष्टैः / परितुष्टेभिः¹ parituṣṭaiḥ / parituṣṭebhiḥ¹ |
| Dative | परितुष्टाय parituṣṭāya | परितुष्टाभ्याम् parituṣṭābhyām | परितुष्टेभ्यः parituṣṭebhyaḥ |
| Ablative | परितुष्टात् parituṣṭāt | परितुष्टाभ्याम् parituṣṭābhyām | परितुष्टेभ्यः parituṣṭebhyaḥ |
| Genitive | परितुष्टस्य parituṣṭasya | परितुष्टयोः parituṣṭayoḥ | परितुष्टानाम् parituṣṭānām |
| Locative | परितुष्टे parituṣṭe | परितुष्टयोः parituṣṭayoḥ | परितुष्टेषु parituṣṭeṣu |
| Notes |
| ||
Descendants
- Prakrit: परितुट्ठ (parituṭṭha)
Further reading
- Monier Williams (1899) , “परितुष्ट”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, OCLC 458052227, page 595.