तरस्
Sanskrit
Alternative scripts
Alternative scripts
- ᬢᬭᬲ᭄ (Balinese script)
- তৰস্ (Assamese script)
- তরস্ (Bengali script)
- 𑰝𑰨𑰭𑰿 (Bhaiksuki script)
- 𑀢𑀭𑀲𑁆 (Brahmi script)
- 𑌤𑌰𑌸𑍍 (Grantha script)
- તરસ્ (Gujarati script)
- ਤਰਸੑ (Gurmukhi script)
- ꦠꦫꦱ꧀ (Javanese script)
- តរស៑ (Khmer script)
- ತರಸ್ (Kannada script)
- ຕຣສ຺ (Lao script)
- തരസ് (Malayalam script)
- 𑘝𑘨𑘭𑘿 (Modi script)
- ᢐᠠᠷᠠᠰ (Mongolian script)
- ᢠᠠᡵᠠᠰ᠌ (Manchu script)
- တရသ် (Burmese script)
- 𑦽𑧈𑧍𑧠 (Nandinagari script)
- 𑐟𑐬𑐳𑑂 (Newa script)
- ତରସ୍ (Oriya script)
- ꢡꢬꢱ꣄ (Saurashtra script)
- 𑆠𑆫𑆱𑇀 (Sharada script)
- 𑖝𑖨𑖭𑖿 (Siddham script)
- තරස් (Sinhalese script)
- తరస్ (Telugu script)
- ตรสฺ (Thai script)
- ཏ་ར་ས྄ (Tibetan script)
- 𑒞𑒩𑒮𑓂 (Tirhuta script)
Etymology
From the root तॄ (tṝ, “to pass through; traverse; swim; sail”).
Pronunciation
- (Vedic) IPA(key): (noun) /t̪ɐ́.ɾɐs̪/, (adjective) /t̪ɐ.ɾɐ́s̪/
- (Classical) IPA(key): /ˈt̪ɐ.ɾɐs̪/
Noun
तरस् • (táras) n
- quickness, rapidity, speed, swiftness, velocity; energy, activeness
- c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda 1.33.12.2:
- यावत्तरो मघवन्यावदोजो वज्रेण शत्रुमवधीः पृतन्युम् ॥
- yāvattaro maghavanyāvadojo vajreṇa śatrumavadhīḥ pṛtanyum .
- Thou, Maghavan, for all his might and swiftness, slewest thy fighting foeman with thy thunder.
- यावत्तरो मघवन्यावदोजो वज्रेण शत्रुमवधीः पृतन्युम् ॥
- c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda 5.54.15.2:
- इदं सु मे मरुतो हर्यता वचो यस्य तरेम तरसा शतं हिमाः ॥
- idaṃ su me maruto haryatā vaco yasya tarema tarasā śataṃ himāḥ .
- Accept, O Maruts, graciously this hymn of mine that we may live a hundred winters with swiftness.
- इदं सु मे मरुतो हर्यता वचो यस्य तरेम तरसा शतं हिमाः ॥
- a ferry
- c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda 1.190.7:
- सं यं स्तुभोऽवनयो न यन्ति समुद्रं न स्रवतो रोधचक्राः ।
स विद्वाँ उभयं चष्टे अन्तर्बृहस्पतिस्तर आपश्च गृध्रः ॥- saṃ yaṃ stubhoʼvanayo na yanti samudraṃ na sravato rodhacakrāḥ .
sa vidvām̐ ubhayaṃ caṣṭe antarbṛhaspatistara āpaśca gṛdhraḥ . - He to whom songs of praise go forth like torrents, as rivers, rolling between their banks, flow to the ocean; Bṛhaspati the wise, the eager, closely looks upon both, the ferry and the waters.
- saṃ yaṃ stubhoʼvanayo na yanti samudraṃ na sravato rodhacakrāḥ .
- सं यं स्तुभोऽवनयो न यन्ति समुद्रं न स्रवतो रोधचक्राः ।
Declension
| Neuter as-stem declension of तरस् (táras) | |||
|---|---|---|---|
| Singular | Dual | Plural | |
| Nominative | तरः táraḥ | तरसी tárasī | तरांसि tárāṃsi |
| Vocative | तरः táraḥ | तरसी tárasī | तरांसि tárāṃsi |
| Accusative | तरः táraḥ | तरसी tárasī | तरांसि tárāṃsi |
| Instrumental | तरसा tárasā | तरोभ्याम् tárobhyām | तरोभिः tárobhiḥ |
| Dative | तरसे tárase | तरोभ्याम् tárobhyām | तरोभ्यः tárobhyaḥ |
| Ablative | तरसः tárasaḥ | तरोभ्याम् tárobhyām | तरोभ्यः tárobhyaḥ |
| Genitive | तरसः tárasaḥ | तरसोः tárasoḥ | तरसाम् tárasām |
| Locative | तरसि tárasi | तरसोः tárasoḥ | तरःसु táraḥsu |
Descendants
- Prakrit: 𑀢𑀭 (tara)
Adjective
तरस् • (tarás)
- quick; energetic
- c. 1200 BCE – 1000 BCE, Sāmaveda
Declension
| Masculine as-stem declension of तरस् (tarás) | |||
|---|---|---|---|
| Singular | Dual | Plural | |
| Nominative | तराः tarā́ḥ | तरसौ / तरसा¹ tarásau / tarásā¹ | तरसः / तराः¹ tarásaḥ / tarā́ḥ¹ |
| Vocative | तरः taráḥ | तरसौ / तरसा¹ tárasau / tárasā¹ | तरसः / तराः¹ tárasaḥ / tárāḥ¹ |
| Accusative | तरसम् / तराम्¹ tarásam / tarā́m¹ | तरसौ / तरसा¹ tarásau / tarásā¹ | तरसः / तराः¹ tarásaḥ / tarā́ḥ¹ |
| Instrumental | तरसा tarásā | तरोभ्याम् taróbhyām | तरोभिः taróbhiḥ |
| Dative | तरसे taráse | तरोभ्याम् taróbhyām | तरोभ्यः taróbhyaḥ |
| Ablative | तरसः tarásaḥ | तरोभ्याम् taróbhyām | तरोभ्यः taróbhyaḥ |
| Genitive | तरसः tarásaḥ | तरसोः tarásoḥ | तरसाम् tarásām |
| Locative | तरसि tarási | तरसोः tarásoḥ | तरःसु taráḥsu |
| Notes |
| ||
| Feminine ī-stem declension of तरसी (tarásī) | |||
|---|---|---|---|
| Singular | Dual | Plural | |
| Nominative | तरसी tarásī | तरस्यौ / तरसी¹ tarásyau / tarásī¹ | तरस्यः / तरसीः¹ tarásyaḥ / tarásīḥ¹ |
| Vocative | तरसि tárasi | तरस्यौ / तरसी¹ tárasyau / tarásī¹ | तरस्यः / तरसीः¹ tárasyaḥ / tárasīḥ¹ |
| Accusative | तरसीम् tarásīm | तरस्यौ / तरसी¹ tarásyau / tarásī¹ | तरसीः tarásīḥ |
| Instrumental | तरस्या tarásyā | तरसीभ्याम् tarásībhyām | तरसीभिः tarásībhiḥ |
| Dative | तरस्यै tarásyai | तरसीभ्याम् tarásībhyām | तरसीभ्यः tarásībhyaḥ |
| Ablative | तरस्याः tarásyāḥ | तरसीभ्याम् tarásībhyām | तरसीभ्यः tarásībhyaḥ |
| Genitive | तरस्याः tarásyāḥ | तरस्योः tarásyoḥ | तरसीनाम् tarásīnām |
| Locative | तरस्याम् tarásyām | तरस्योः tarásyoḥ | तरसीषु tarásīṣu |
| Notes |
| ||
| Neuter as-stem declension of तरस् (tarás) | |||
|---|---|---|---|
| Singular | Dual | Plural | |
| Nominative | तरः taráḥ | तरसी tarásī | तरांसि tarā́ṃsi |
| Vocative | तरः taráḥ | तरसी tárasī | तरांसि tárāṃsi |
| Accusative | तरः taráḥ | तरसी tarásī | तरांसि tarā́ṃsi |
| Instrumental | तरसा tarásā | तरोभ्याम् taróbhyām | तरोभिः taróbhiḥ |
| Dative | तरसे taráse | तरोभ्याम् taróbhyām | तरोभ्यः taróbhyaḥ |
| Ablative | तरसः tarásaḥ | तरोभ्याम् taróbhyām | तरोभ्यः taróbhyaḥ |
| Genitive | तरसः tarásaḥ | तरसोः tarásoḥ | तरसाम् tarásām |
| Locative | तरसि tarási | तरसोः tarásoḥ | तरःसु taráḥsu |
Further reading
- Monier Williams (1899), “तरस्”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, OCLC 458052227, page 439, column 1.
- Hellwig, Oliver (2010-2023), “taras”, in DCS - The Digital Corpus of Sanskrit, Berlin, Germany.
- Apte, Vaman Shivram (1890), “तरस्”, in The practical Sanskrit-English dictionary, Poona: Prasad Prakashan, page 763
- Arthur Anthony Macdonell (1893), “तरस्”, in A practical Sanskrit dictionary with transliteration, accentuation, and etymological analysis throughout, London: Oxford University Press, page 107
- Turner, Ralph Lilley (1969–1985), “taras”, in A Comparative Dictionary of the Indo-Aryan Languages, London: Oxford University Press, page 324