चन्द्र
Hindi
Pronunciation
- (Delhi Hindi) IPA(key): /t͡ʃən.d̪ɾᵊ/, [t͡ʃə̃n̪.d̪ɾᵊ]
Noun
चन्द्र • (candra) m
- Alternative spelling of चंद्र (candra)
Declension
Declension of चन्द्र (masc cons-stem)
| singular | plural | |
|---|---|---|
| direct | चन्द्र candra | चन्द्र candra |
| oblique | चन्द्र candra | चन्द्रों candrõ |
| vocative | चन्द्र candra | चन्द्रो candro |
Konkani
Etymology
Learned borrowing from Sanskrit चन्द्र (candra).
Noun
चन्द्र • (candr) (Latin script chandr, Kannada script ಚನ್ದ್ರ)
- the Moon
Declension
| Declension of चन्द्र | ||
|---|---|---|
| singular | plural | |
| ergative | चन्द्रान (candrān) | चन्द्रान्नि (candrānni) |
| nominative | चन्द्र (candr) | चन्द्रा (candrā) |
| vocative | चन्द्रा (candrā) | चन्द्रान्नो (candrānno) |
| accusative/dative | चन्द्राक (candrāk) | चन्द्रांक (candrānk) |
| superessive | चन्द्रार/चन्द्राचेर (candrār/candrācer) | चन्द्रान्चेर (candrāncer) |
| instrumental | चन्द्रानि (candrāni) | चन्द्रान्नि (candrānni) |
| ablative | चन्द्रात्ल्यान (candrātlyān) | चन्द्रान्त्ल्यान (candrāntlyān) |
| Genitive declension of चन्द्र | ||||
|---|---|---|---|---|
| masculine object | feminine object | |||
| singular | plural | singular | plural | |
| singular subject | चन्द्राचो (candrātso) | चन्द्राचे (candrāce) | चन्द्राचि (candrāci) | चन्द्राचि (candrāci) |
| plural subject | चन्द्रान्चो (candrāntso) | चन्द्रान्चे (candrānce) | चन्द्रान्चि (candrānci) | चन्द्रान्चि (candrānci) |
Marathi
Etymology
Learned borrowing from Sanskrit चन्द्र (candra).
Noun
चन्द्र • (candra) m
- moon
Nepali
Etymology
Learned borrowing from Sanskrit चन्द्र (candra).
Pronunciation
- IPA(key): [t͡sʌn̪d̪rʌ]
- Phonetic Devanagari: चन्द्र
Noun
चन्द्र • (candra)
- (astronomy) moon
- Synonyms: चन्द्रमा (candramā), जून (jūn)
References
- “चन्द्र”, in नेपाली बृहत् शब्दकोश (Nepālī Br̥hat Śabdakoś) [Comprehensive Nepali Dictionary], Kathmandu: Nepal Academy, 2018
- Schmidt, Ruth L. (1993), “चन्द्र”, in A Practical Dictionary of Modern Nepali, Ratna Sagar
Sanskrit
Alternative forms
Alternative scripts
- ᬘᬦ᭄ᬤ᭄ᬭ (Balinese script)
- চন্দ্ৰ (Assamese script)
- চন্দ্র (Bengali script)
- 𑰓𑰡𑰿𑰟𑰿𑰨 (Bhaiksuki script)
- 𑀘𑀦𑁆𑀤𑁆𑀭 (Brahmi script)
- 𑌚𑌨𑍍𑌦𑍍𑌰 (Grantha script)
- ચન્દ્ર (Gujarati script)
- ਚਨੑਦੑਰ (Gurmukhi script)
- ꦕꦤ꧀ꦢꦿ (Javanese script)
- ចន្ទ្រ (Khmer script)
- ಚನ್ದ್ರ (Kannada script)
- ຈນ຺ທ຺ຣ (Lao script)
- ചന്ദ്ര (Malayalam script)
- 𑘓𑘡𑘿𑘟𑘿𑘨 (Modi script)
- ᢋᠠᠨᢑᠷᠠ᠋ (Mongolian script)
- ᢜᠠᠨᡩᡵᠠ (Manchu script)
- စန္ဒြ (Burmese script)
- 𑦳𑧁𑧠𑦿𑧠𑧈 (Nandinagari script)
- 𑐔𑐣𑑂𑐡𑑂𑐬 (Newa script)
- ଚନ୍ଦ୍ର (Oriya script)
- ꢗꢥ꣄ꢣ꣄ꢬ (Saurashtra script)
- 𑆖𑆤𑇀𑆢𑇀𑆫 (Sharada script)
- 𑖓𑖡𑖿𑖟𑖿𑖨 (Siddham script)
- චන්ද්ර (Sinhalese script)
- చన్ద్ర (Telugu script)
- จนฺทฺร (Thai script)
- ཙ་ནྡྲ (Tibetan script)
- 𑒔𑒢𑓂𑒠𑓂𑒩 (Tirhuta script)
Etymology
From Proto-Indo-Aryan *(s)ćandrás, from Proto-Indo-Iranian *(s)čandrás, from Proto-Indo-European *(s)kand-. Doublet of श्चन्द्र (ścandrá, “shining, radiant”). Cognate with Ancient Greek κάνδαρος (kándaros, “charcoal”), Latin candeō, Old Armenian խանդ (xand).
Pronunciation
- (Vedic) IPA(key): /t͡ɕɐn.dɾɐ́/
- (Classical) IPA(key): /ˈt͡ɕɐn̪.d̪ɾɐ/
Adjective
चन्द्र • (candrá)
- glittering, shining (as gold), having the brilliancy or hue of light (said of gods, of water and of soma)
- RV 10.121.9c
- मा नो हिंसीज्जनिता यः पर्थिव्या यो वा दिवंसत्यधर्मा जजान |
- यश्चापश्चन्द्रा बर्हतीर्जजानकस्मै देवाय हविषा विधेम ||
- mā no hiṃsījjanitā yaḥ pṛthivyā yo vā divaṃsatyadharmā jajāna |
- yaścāpaścandrā bṛhatīrjajānakasmai devāya haviṣā vidhema ||
- Ne'er may he harm us who is earth's Begetter, nor he whose laws are sure, the heavens' Creator,
- He who brought forth the great and lucid waters. What God shall we adore with our oblation?
- RV 10.121.9c
Declension
| Masculine a-stem declension of चन्द्र (candrá) | |||
|---|---|---|---|
| Singular | Dual | Plural | |
| Nominative | चन्द्रः candráḥ | चन्द्रौ candraú | चन्द्राः / चन्द्रासः¹ candrā́ḥ / candrā́saḥ¹ |
| Vocative | चन्द्र cándra | चन्द्रौ cándrau | चन्द्राः / चन्द्रासः¹ cándrāḥ / cándrāsaḥ¹ |
| Accusative | चन्द्रम् candrám | चन्द्रौ candraú | चन्द्रान् candrā́n |
| Instrumental | चन्द्रेण candréṇa | चन्द्राभ्याम् candrā́bhyām | चन्द्रैः / चन्द्रेभिः¹ candraíḥ / candrébhiḥ¹ |
| Dative | चन्द्राय candrā́ya | चन्द्राभ्याम् candrā́bhyām | चन्द्रेभ्यः candrébhyaḥ |
| Ablative | चन्द्रात् candrā́t | चन्द्राभ्याम् candrā́bhyām | चन्द्रेभ्यः candrébhyaḥ |
| Genitive | चन्द्रस्य candrásya | चन्द्रयोः candráyoḥ | चन्द्राणाम् candrā́ṇām |
| Locative | चन्द्रे candré | चन्द्रयोः candráyoḥ | चन्द्रेषु candréṣu |
| Notes |
| ||
| Feminine ā-stem declension of चन्द्रा (candrā́) | |||
|---|---|---|---|
| Singular | Dual | Plural | |
| Nominative | चन्द्रा candrā́ | चन्द्रे candré | चन्द्राः candrā́ḥ |
| Vocative | चन्द्रे cándre | चन्द्रे cándre | चन्द्राः cándrāḥ |
| Accusative | चन्द्राम् candrā́m | चन्द्रे candré | चन्द्राः candrā́ḥ |
| Instrumental | चन्द्रया / चन्द्रा¹ candráyā / candrā́¹ | चन्द्राभ्याम् candrā́bhyām | चन्द्राभिः candrā́bhiḥ |
| Dative | चन्द्रायै candrā́yai | चन्द्राभ्याम् candrā́bhyām | चन्द्राभ्यः candrā́bhyaḥ |
| Ablative | चन्द्रायाः candrā́yāḥ | चन्द्राभ्याम् candrā́bhyām | चन्द्राभ्यः candrā́bhyaḥ |
| Genitive | चन्द्रायाः candrā́yāḥ | चन्द्रयोः candráyoḥ | चन्द्राणाम् candrā́ṇām |
| Locative | चन्द्रायाम् candrā́yām | चन्द्रयोः candráyoḥ | चन्द्रासु candrā́su |
| Notes |
| ||
| Neuter a-stem declension of चन्द्र (candrá) | |||
|---|---|---|---|
| Singular | Dual | Plural | |
| Nominative | चन्द्रम् candrám | चन्द्रे candré | चन्द्राणि / चन्द्रा¹ candrā́ṇi / candrā́¹ |
| Vocative | चन्द्र cándra | चन्द्रे cándre | चन्द्राणि / चन्द्रा¹ cándrāṇi / cándrā¹ |
| Accusative | चन्द्रम् candrám | चन्द्रे candré | चन्द्राणि / चन्द्रा¹ candrā́ṇi / candrā́¹ |
| Instrumental | चन्द्रेण candréṇa | चन्द्राभ्याम् candrā́bhyām | चन्द्रैः / चन्द्रेभिः¹ candraíḥ / candrébhiḥ¹ |
| Dative | चन्द्राय candrā́ya | चन्द्राभ्याम् candrā́bhyām | चन्द्रेभ्यः candrébhyaḥ |
| Ablative | चन्द्रात् candrā́t | चन्द्राभ्याम् candrā́bhyām | चन्द्रेभ्यः candrébhyaḥ |
| Genitive | चन्द्रस्य candrásya | चन्द्रयोः candráyoḥ | चन्द्राणाम् candrā́ṇām |
| Locative | चन्द्रे candré | चन्द्रयोः candráyoḥ | चन्द्रेषु candréṣu |
| Notes |
| ||
Noun
चन्द्र • (candrá) m
- the moon (also personified as a deity)
- RV 1.24.10d
- अमी य रक्षा निहितास उच्चा नक्तं दद्र्श्रे कुह चिद दिवेयुः |
- अदब्धानि वरुणस्य वरतानि विचाकशच्चन्द्रमा नक्तमेति ||
- amī ya ṛkṣā nihitāsa uccā naktaṃ dadṛśre kuha cid diveyuḥ |
- adabdhāni varuṇasya vratāni vicākaśaccandramā naktameti ||
- Whither by day depart the constellations that shine at night, set high in heaven above us?
- Varuna's holy laws remain unweakened, and through the night the Moon moves on in splendor.
- RV 1.24.10d
- (at the end of a compound) "the moon of" i.e. the most excellent among
- पार्थिवचन्द्र (pārthiva-candra) or नरेन्द्रचन्द्र (narendra-candra) — a most excellent king
- the number "one"
- a lovely or agreeable phenomenon of any kind
- a spot similar to the moon
- the eye in a peacock's tail
- the mark of the visarga
- a kind of reddish pearl
- camphor
- water
- the काम्पिल्ल (kāmpilla) plant
- (prosody) a metre of 4×19 syllables
- name of a daitya (= चन्द्रवर्मन् (candra-varman), king of the kāmbojas)
- name of a son of Kṛṣṇa
- name of a son of विश्वगन्धि (viśva-gandhi) and father of युवनाश्व (yuvanāśva)
- name of a grammarian (= चन्द्रगोमिन् (candra-gomin))
- name of a king
- name of one of the ancestors of the गौड (gauḍa) Brahmins
- name of several other men
- name one of the 18 minor dvīpas
- = चन्द्रपर्वत (candra-parvata)
Declension
| Masculine a-stem declension of चन्द्र (candrá) | |||
|---|---|---|---|
| Singular | Dual | Plural | |
| Nominative | चन्द्रः candráḥ | चन्द्रौ candraú | चन्द्राः / चन्द्रासः¹ candrā́ḥ / candrā́saḥ¹ |
| Vocative | चन्द्र cándra | चन्द्रौ cándrau | चन्द्राः / चन्द्रासः¹ cándrāḥ / cándrāsaḥ¹ |
| Accusative | चन्द्रम् candrám | चन्द्रौ candraú | चन्द्रान् candrā́n |
| Instrumental | चन्द्रेण candréṇa | चन्द्राभ्याम् candrā́bhyām | चन्द्रैः / चन्द्रेभिः¹ candraíḥ / candrébhiḥ¹ |
| Dative | चन्द्राय candrā́ya | चन्द्राभ्याम् candrā́bhyām | चन्द्रेभ्यः candrébhyaḥ |
| Ablative | चन्द्रात् candrā́t | चन्द्राभ्याम् candrā́bhyām | चन्द्रेभ्यः candrébhyaḥ |
| Genitive | चन्द्रस्य candrásya | चन्द्रयोः candráyoḥ | चन्द्राणाम् candrā́ṇām |
| Locative | चन्द्रे candré | चन्द्रयोः candráyoḥ | चन्द्रेषु candréṣu |
| Notes |
| ||
Antonyms
- सूर्य (sū́rya, “sun”)
Derived terms
- चन्द्रिका (candrikā)
- रामचन्द्र (rāmacandra)
Related terms
- चण्ड (cáṇḍa)
- चण्डिमन् (caṇḍiman)
Descendants
- Dardic:
- Kashmiri: ژۆندُر (ċondur)
- Helu Prakrit:
- Dhivehi: ހަނދު (haⁿdu)
- Sinhalese: හඳ (haⁿda)
- Magadhi Prakrit:
- Assamese: চান্দ (sand)
- Bengali: চাঁদ (cãd)
- Oriya: ଚନ୍ଦ (côndô)
- Rohingya: san
- Sylheti: ꠌꠣꠘ꠆ꠖ (sando)
- Maharastri Prakrit:
- Konkani: चंद्रु (candru)
- Sauraseni Prakrit: 𑀘𑀁𑀤 (caṃda)
- Gujarati: ચાંદ (cā̃d)
- Hindustani:
- Hindi: चाँद (cā̃d), चांद (cānd)
- Urdu: چاند (cānd)
- Nepali: चाँद् (cā̃d), चन्द्रमा (candramā)
- Punjabi: ਚੰਦ (cand), ਚੰਨ (cann)
- Rajasthani: चांद (cā̃d)
- Sindhi: چَنڊُ (candu)
- Pali: canda
- → Burmese: စန္ဒာ (canda), စန်း (can:)
- → Khmer: ព្រះច័ន្ទ (prĕəh can)
- → Assamese: চন্দ্ৰ (sondro)
- → Bengali: চন্দ্র (côndrô)
- → Burmese: စန္ဒြာ (candra)
- → Gujarati: ચંદ્ર (candra)
- → Thai: จันท์
- → Hindustani:
- Hindi: चंद्र (candra)
- Urdu: چندر (candra)
- → Indonesian: candra
- → Kannada: ಚಂದ್ರ (candra)
- → Konkani: चन्द्र (candr)
- → Lao: ຈັນ (chan)
- → Lü: ᦶᦈᧃ (ṫsaen)
- → Malay: cendera
- Indonesian: cendera
- → Malayalam: ചന്ദ്രൻ (candraṉ)
- → Marathi: चन्द्र (candra)
- → Nepali: चन्द्र (candra)
- → Old Javanese: candra
- Javanese: ꦕꦤ꧀ꦢꦿ (candra)
- → Balinese: ᬘᬦ᭄ᬤ᭄ᬭ (candra)
- → Shan: ၸၼ်ႇတႃႇ (tsàn tàa)
- → Sinhalese: චන්ද්රයා (candrayā)
- → Lü: ᦶᦈᧃ (ṫsaen)
- → Tamil: சந்திரன் (cantiraṉ)
- → Telugu: చంద్రుడు (candruḍu)
- → Thai: จันทร์ (jan)
See also
- मास (mā́sa)
- सोम (sóma)
Noun
चन्द्र • (candrá) n
- gold
- RV 2.2.4c
- तमुक्षमाणं रजसि सव आ दमे चन्द्रमिव सुरुचं हवार आ दधुः |
- पर्श्न्याः पतरं चितयन्तमक्षभिः पाथो न पायुं जनसी उभे अनु ||
- tamukṣamāṇaṃ rajasi sva ā dame candramiva surucaṃ hvāra ā dadhuḥ |
- pṛśnyāḥ pataraṃ citayantamakṣabhiḥ pātho na pāyuṃ janasī ubhe anu ||
- Him have they set in his own dwelling, in the vault, like the gold waxing, fulgent, in the realm of air.
- Bird of the firmament, observant with his eyes, guard of the place as'twere, looking to Gods and men.
- RV 2.2.4c
- a kind of sour rice-gruel
- name of a sāman
- cardamoms
- Cocculus cordifolius (गुडूची (guḍūcī))
- = चन्द्रास्पदा (candrā-spadā)
- name of a river
Declension
| Neuter a-stem declension of चन्द्र (candrá) | |||
|---|---|---|---|
| Singular | Dual | Plural | |
| Nominative | चन्द्रम् candrám | चन्द्रे candré | चन्द्राणि / चन्द्रा¹ candrā́ṇi / candrā́¹ |
| Vocative | चन्द्र cándra | चन्द्रे cándre | चन्द्राणि / चन्द्रा¹ cándrāṇi / cándrā¹ |
| Accusative | चन्द्रम् candrám | चन्द्रे candré | चन्द्राणि / चन्द्रा¹ candrā́ṇi / candrā́¹ |
| Instrumental | चन्द्रेण candréṇa | चन्द्राभ्याम् candrā́bhyām | चन्द्रैः / चन्द्रेभिः¹ candraíḥ / candrébhiḥ¹ |
| Dative | चन्द्राय candrā́ya | चन्द्राभ्याम् candrā́bhyām | चन्द्रेभ्यः candrébhyaḥ |
| Ablative | चन्द्रात् candrā́t | चन्द्राभ्याम् candrā́bhyām | चन्द्रेभ्यः candrébhyaḥ |
| Genitive | चन्द्रस्य candrásya | चन्द्रयोः candráyoḥ | चन्द्राणाम् candrā́ṇām |
| Locative | चन्द्रे candré | चन्द्रयोः candráyoḥ | चन्द्रेषु candréṣu |
| Notes |
| ||
References
- Monier Williams (1899), “चन्द्र”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, OCLC 458052227, page 386.