क्षेमिन्
Sanskrit
Alternative scripts
Alternative scripts
- ᬓ᭄ᬱᬾᬫᬶᬦ᭄ (Balinese script)
- ক্ষেমিন্ (Assamese script)
- ক্ষেমিন্ (Bengali script)
- 𑰎𑰿𑰬𑰸𑰦𑰰𑰡𑰿 (Bhaiksuki script)
- 𑀓𑁆𑀱𑁂𑀫𑀺𑀦𑁆 (Brahmi script)
- 𑌕𑍍𑌷𑍇𑌮𑌿𑌨𑍍 (Grantha script)
- ક્ષેમિન્ (Gujarati script)
- ਕੑਸ਼ੇਮਿਨੑ (Gurmukhi script)
- ꦏ꧀ꦰꦺꦩꦶꦤ꧀ (Javanese script)
- ក្ឞេមិន៑ (Khmer script)
- ಕ್ಷೇಮಿೝ (Kannada script)
- ກ຺ເຩມິນ຺ (Lao script)
- ക്ഷേമിന് (Malayalam script)
- 𑘎𑘿𑘬𑘹𑘦𑘱𑘡𑘿 (Modi script)
- ᢉᢔᠧᠮᢈᠨ (Mongolian script)
- ᡬᢢᡝᠮᡳᠨ (Manchu script)
- က္ၑေမိန် (Burmese script)
- 𑦮𑧠𑧌𑧚𑧆𑧒𑧁𑧠 (Nandinagari script)
- 𑐎𑑂𑐲𑐾𑐩𑐶𑐣𑑂 (Newa script)
- କ୍ଷେମିନ୍ (Oriya script)
- ꢒ꣄ꢰꢾꢪꢶꢥ꣄ (Saurashtra script)
- 𑆑𑇀𑆰𑆼𑆩𑆴𑆤𑇀 (Sharada script)
- 𑖎𑖿𑖬𑖸𑖦𑖰𑖡𑖿 (Siddham script)
- ක්ෂේමින් (Sinhalese script)
- క్షేమిౝ (Telugu script)
- กฺเษมินฺ (Thai script)
- ཀྵེ་མི་ན྄ (Tibetan script)
- 𑒏𑓂𑒭𑒹𑒧𑒱𑒢𑓂 (Tirhuta script)
Etymology
From क्षेम (kṣema) + -इन् (-in).
Pronunciation
- (Classical) IPA(key): /ˈkʂeː.min̪/
Adjective
क्षेमिन् • (kṣemin) (Classical Sanskrit)
- safe, secure
- Synonyms: (New Sanskrit) सुरक्षित (surakṣita), अरिष्ट (ariṣṭa), निवात (nivāta), निर्भय (nirbhaya)
- c. 400 BCE, Mahābhārata 8.45.71.1:
- तौ दृष्ट्वा पुरुषव्याघ्रौ क्षेमिणौ […]
- tau dṛṣṭvā puruṣavyāghrau kṣemiṇau […]
- Having seen the two brave men safe […]
- तौ दृष्ट्वा पुरुषव्याघ्रौ क्षेमिणौ […]
- c. 400 BCE – 900 CE, Viṣṇu Purāṇa 5.30.41:
- शचीविभूषणार्थाय देवैरमृतमन्थने ।
उत्पादितोऽयं न क्षेमी गृहीत्वैनं गमिष्यसि ॥- śacīvibhūṣaṇārthāya devairamṛtamanthane .
utpāditoʼyaṃ na kṣemī gṛhītvainaṃ gamiṣyasi . - During the Samudra Manthana, the Devas have produced this to adorn Shachi; this is not secure, you will not go taking this.
- śacīvibhūṣaṇārthāya devairamṛtamanthane .
- शचीविभूषणार्थाय देवैरमृतमन्थने ।
- c. 700 CE – 900 CE, Bhāgavata Purāṇa 10.88.39:
- हतः को नु महत्स्वीश जन्तुर्वै कृतकिल्बिषः ।
क्षेमी स्यात् किमु विश्वेशे कृतागस्को जगद्गुरौ ॥- hataḥ ko nu mahatsvīśa janturvai kṛtakilbiṣaḥ .
kṣemī syāt kimu viśveśe kṛtāgasko jagadgurau . - Indeed, what living being can be safe if he offends exalted saints, what to speak of offending the lord and spiritual master of the universe?
- hataḥ ko nu mahatsvīśa janturvai kṛtakilbiṣaḥ .
- हतः को नु महत्स्वीश जन्तुर्वै कृतकिल्बिषः ।
Declension
| Masculine in-stem declension of क्षेमिन् (kṣemin) | |||
|---|---|---|---|
| Singular | Dual | Plural | |
| Nominative | क्षेमी kṣemī | क्षेमिणौ / क्षेमिणा¹ kṣemiṇau / kṣemiṇā¹ | क्षेमिणः kṣemiṇaḥ |
| Vocative | क्षेमिन् kṣemin | क्षेमिणौ / क्षेमिणा¹ kṣemiṇau / kṣemiṇā¹ | क्षेमिणः kṣemiṇaḥ |
| Accusative | क्षेमिणम् kṣemiṇam | क्षेमिणौ / क्षेमिणा¹ kṣemiṇau / kṣemiṇā¹ | क्षेमिणः kṣemiṇaḥ |
| Instrumental | क्षेमिणा kṣemiṇā | क्षेमिभ्याम् kṣemibhyām | क्षेमिभिः kṣemibhiḥ |
| Dative | क्षेमिणे kṣemiṇe | क्षेमिभ्याम् kṣemibhyām | क्षेमिभ्यः kṣemibhyaḥ |
| Ablative | क्षेमिणः kṣemiṇaḥ | क्षेमिभ्याम् kṣemibhyām | क्षेमिभ्यः kṣemibhyaḥ |
| Genitive | क्षेमिणः kṣemiṇaḥ | क्षेमिणोः kṣemiṇoḥ | क्षेमिणाम् kṣemiṇām |
| Locative | क्षेमिणि kṣemiṇi | क्षेमिणोः kṣemiṇoḥ | क्षेमिषु kṣemiṣu |
| Notes |
| ||
| Feminine ī-stem declension of क्षेमिणी (kṣemiṇī) | |||
|---|---|---|---|
| Singular | Dual | Plural | |
| Nominative | क्षेमिणी kṣemiṇī | क्षेमिण्यौ / क्षेमिणी¹ kṣemiṇyau / kṣemiṇī¹ | क्षेमिण्यः / क्षेमिणीः¹ kṣemiṇyaḥ / kṣemiṇīḥ¹ |
| Vocative | क्षेमिणि kṣemiṇi | क्षेमिण्यौ / क्षेमिणी¹ kṣemiṇyau / kṣemiṇī¹ | क्षेमिण्यः / क्षेमिणीः¹ kṣemiṇyaḥ / kṣemiṇīḥ¹ |
| Accusative | क्षेमिणीम् kṣemiṇīm | क्षेमिण्यौ / क्षेमिणी¹ kṣemiṇyau / kṣemiṇī¹ | क्षेमिणीः kṣemiṇīḥ |
| Instrumental | क्षेमिण्या kṣemiṇyā | क्षेमिणीभ्याम् kṣemiṇībhyām | क्षेमिणीभिः kṣemiṇībhiḥ |
| Dative | क्षेमिण्यै kṣemiṇyai | क्षेमिणीभ्याम् kṣemiṇībhyām | क्षेमिणीभ्यः kṣemiṇībhyaḥ |
| Ablative | क्षेमिण्याः kṣemiṇyāḥ | क्षेमिणीभ्याम् kṣemiṇībhyām | क्षेमिणीभ्यः kṣemiṇībhyaḥ |
| Genitive | क्षेमिण्याः kṣemiṇyāḥ | क्षेमिण्योः kṣemiṇyoḥ | क्षेमिणीनाम् kṣemiṇīnām |
| Locative | क्षेमिण्याम् kṣemiṇyām | क्षेमिण्योः kṣemiṇyoḥ | क्षेमिणीषु kṣemiṇīṣu |
| Notes |
| ||
| Neuter in-stem declension of क्षेमिन् (kṣemin) | |||
|---|---|---|---|
| Singular | Dual | Plural | |
| Nominative | क्षेमि kṣemi | क्षेमिणी kṣemiṇī | क्षेमीणि kṣemīṇi |
| Vocative | क्षेमिणि kṣemiṇi | क्षेमिणी kṣemiṇī | क्षेमीणि kṣemīṇi |
| Accusative | क्षेमि kṣemi | क्षेमिणी kṣemiṇī | क्षेमीणि kṣemīṇi |
| Instrumental | क्षेमिणा kṣemiṇā | क्षेमिभ्याम् kṣemibhyām | क्षेमिभिः kṣemibhiḥ |
| Dative | क्षेमिणे kṣemiṇe | क्षेमिभ्याम् kṣemibhyām | क्षेमिभ्यः kṣemibhyaḥ |
| Ablative | क्षेमिणः kṣemiṇaḥ | क्षेमिभ्याम् kṣemibhyām | क्षेमिभ्यः kṣemibhyaḥ |
| Genitive | क्षेमिणः kṣemiṇaḥ | क्षेमिणोः kṣemiṇoḥ | क्षेमिणाम् kṣemiṇām |
| Locative | क्षेमिणि kṣemiṇi | क्षेमिणोः kṣemiṇoḥ | क्षेमिषु kṣemiṣu |
Further reading
- Monier Williams (1899), “क्षेमिन्”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, OCLC 458052227, page 333, column 1.
- Hellwig, Oliver (2010-2023), “kṣemin”, in DCS - The Digital Corpus of Sanskrit, Berlin, Germany.
- Apte, Vaman Shivram (1890), “क्षेमिन्”, in The practical Sanskrit-English dictionary, Poona: Prasad Prakashan, page 630
- Arthur Anthony Macdonell (1893), “क्षेमिन्”, in A practical Sanskrit dictionary with transliteration, accentuation, and etymological analysis throughout, London: Oxford University Press, page 79