क्षुद्र

क्षुद्र

Hindi

Pronunciation

• (Delhi Hindi) IPA^(key): /kʂʊd̪.ɾᵊ/, [kʃʊd̪.ɾᵊ]

Etymology 1

Learned borrowing from Sanskrit क्षुद्र (kṣudra).

Adjective

क्षुद्र • (kṣudra) (indeclinable)

1. unimportant
2. minor, minute, small
3. insubstantial

Etymology 2

Learned borrowing from Sanskrit शूद्र (śūdra).

Noun

क्षुद्र • (kṣudra) ?

1. Alternative form of शूद्र (śūdra).

Declension

This noun needs an inflection-table template.

---

Sanskrit

Alternative scripts

Alternative scripts

• ᬓ᭄ᬱᬸᬤ᭄ᬭ (Balinese script)
• ক্ষুদ্ৰ (Assamese script)
• ক্ষুদ্র (Bengali script)
• 𑰎𑰿𑰬𑰲𑰟𑰿𑰨 (Bhaiksuki script)
• 𑀓𑁆𑀱𑀼𑀤𑁆𑀭 (Brahmi script)
• 𑌕𑍍𑌷𑍁𑌦𑍍𑌰 (Grantha script)
• ક્ષુદ્ર (Gujarati script)
• ਕੑਸ਼ੁਦੑਰ (Gurmukhi script)
• ꦏ꧀ꦰꦸꦢꦿ (Javanese script)
• ក្ឞុទ្រ (Khmer script)
• ಕ್ಷುದ್ರ (Kannada script)
• ກ຺ຩຸທ຺ຣ (Lao script)
• ക്ഷുദ്ര (Malayalam script)
• 𑘎𑘿𑘬𑘳𑘟𑘿𑘨 (Modi script)
• ᢉᢔᠤᢑᠷᠠ᠋ (Mongolian script)
• ᡬᢢᡠᡩᡵᠠ (Manchu script)
• က္ၑုဒြ (Burmese script)
• 𑦮𑧠𑧌𑧔𑦿𑧠𑧈 (Nandinagari script)
• 𑐎𑑂𑐲𑐸𑐡𑑂𑐬 (Newa script)
• କ୍ଷୁଦ୍ର (Oriya script)
• ꢒ꣄ꢰꢸꢣ꣄ꢬ (Saurashtra script)
• 𑆑𑇀𑆰𑆶𑆢𑇀𑆫 (Sharada script)
• 𑖎𑖿𑖬𑖲𑖟𑖿𑖨 (Siddham script)
• ක්ෂුද්ර (Sinhalese script)
• క్షుద్ర (Telugu script)
• กฺษุทฺร (Thai script)
• ཀྵུ་དྲ (Tibetan script)
• 𑒏𑓂𑒭𑒳𑒠𑓂𑒩 (Tirhuta script)

Etymology

From Proto-Indo-Iranian *kšudrás (“minute, tiny; dispersed”), from Proto-Indo-European *k⁽ʷ⁾sewd- (“to disperse, disintegrate”). Cognate with Avestan 𐬑𐬱𐬎𐬛𐬭𐬀‎ (xšudra, “liquid”). Compare also क्षुल्ल (kṣulla).

Pronunciation

• (Vedic) IPA^(key): /kʂud.ɾɐ́/
• (Classical) IPA^(key): /ˈkʂud̪.ɾɐ/

Adjective

क्षुद्र • (kṣudrá)

1. very small, minute, diminutive
   • c. 1200 BCE – 1000 BCE, Atharvaveda
2. little, trifling
3. mean, low, vile

Declension

Masculine a-stem declension of क्षुद्र (kṣudrá)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	क्षुद्रः kṣudráḥ	क्षुद्रौ kṣudraú	क्षुद्राः / क्षुद्रासः¹ kṣudrā́ḥ / kṣudrā́saḥ¹
Vocative	क्षुद्र kṣúdra	क्षुद्रौ kṣúdrau	क्षुद्राः / क्षुद्रासः¹ kṣúdrāḥ / kṣúdrāsaḥ¹
Accusative	क्षुद्रम् kṣudrám	क्षुद्रौ kṣudraú	क्षुद्रान् kṣudrā́n
Instrumental	क्षुद्रेण kṣudréṇa	क्षुद्राभ्याम् kṣudrā́bhyām	क्षुद्रैः / क्षुद्रेभिः¹ kṣudraíḥ / kṣudrébhiḥ¹
Dative	क्षुद्राय kṣudrā́ya	क्षुद्राभ्याम् kṣudrā́bhyām	क्षुद्रेभ्यः kṣudrébhyaḥ
Ablative	क्षुद्रात् kṣudrā́t	क्षुद्राभ्याम् kṣudrā́bhyām	क्षुद्रेभ्यः kṣudrébhyaḥ
Genitive	क्षुद्रस्य kṣudrásya	क्षुद्रयोः kṣudráyoḥ	क्षुद्राणाम् kṣudrā́ṇām
Locative	क्षुद्रे kṣudré	क्षुद्रयोः kṣudráyoḥ	क्षुद्रेषु kṣudréṣu
Notes	¹Vedic

Feminine ā-stem declension of क्षुद्रा (kṣudrā́)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	क्षुद्रा kṣudrā́	क्षुद्रे kṣudré	क्षुद्राः kṣudrā́ḥ
Vocative	क्षुद्रे kṣúdre	क्षुद्रे kṣúdre	क्षुद्राः kṣúdrāḥ
Accusative	क्षुद्राम् kṣudrā́m	क्षुद्रे kṣudré	क्षुद्राः kṣudrā́ḥ
Instrumental	क्षुद्रया / क्षुद्रा¹ kṣudráyā / kṣudrā́¹	क्षुद्राभ्याम् kṣudrā́bhyām	क्षुद्राभिः kṣudrā́bhiḥ
Dative	क्षुद्रायै kṣudrā́yai	क्षुद्राभ्याम् kṣudrā́bhyām	क्षुद्राभ्यः kṣudrā́bhyaḥ
Ablative	क्षुद्रायाः kṣudrā́yāḥ	क्षुद्राभ्याम् kṣudrā́bhyām	क्षुद्राभ्यः kṣudrā́bhyaḥ
Genitive	क्षुद्रायाः kṣudrā́yāḥ	क्षुद्रयोः kṣudráyoḥ	क्षुद्राणाम् kṣudrā́ṇām
Locative	क्षुद्रायाम् kṣudrā́yām	क्षुद्रयोः kṣudráyoḥ	क्षुद्रासु kṣudrā́su
Notes	¹Vedic

Neuter a-stem declension of क्षुद्र (kṣudrá)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	क्षुद्रम् kṣudrám	क्षुद्रे kṣudré	क्षुद्राणि / क्षुद्रा¹ kṣudrā́ṇi / kṣudrā́¹
Vocative	क्षुद्र kṣúdra	क्षुद्रे kṣúdre	क्षुद्राणि / क्षुद्रा¹ kṣúdrāṇi / kṣúdrā¹
Accusative	क्षुद्रम् kṣudrám	क्षुद्रे kṣudré	क्षुद्राणि / क्षुद्रा¹ kṣudrā́ṇi / kṣudrā́¹
Instrumental	क्षुद्रेण kṣudréṇa	क्षुद्राभ्याम् kṣudrā́bhyām	क्षुद्रैः / क्षुद्रेभिः¹ kṣudraíḥ / kṣudrébhiḥ¹
Dative	क्षुद्राय kṣudrā́ya	क्षुद्राभ्याम् kṣudrā́bhyām	क्षुद्रेभ्यः kṣudrébhyaḥ
Ablative	क्षुद्रात् kṣudrā́t	क्षुद्राभ्याम् kṣudrā́bhyām	क्षुद्रेभ्यः kṣudrébhyaḥ
Genitive	क्षुद्रस्य kṣudrásya	क्षुद्रयोः kṣudráyoḥ	क्षुद्राणाम् kṣudrā́ṇām
Locative	क्षुद्रे kṣudré	क्षुद्रयोः kṣudráyoḥ	क्षुद्रेषु kṣudréṣu
Notes	¹Vedic

Descendants

Descendants

• Ardhamagadhi Prakrit: 𑀔𑀼𑀟𑁆𑀟 (khuḍḍa)
• Maharastri Prakrit: 𑀔𑀼𑀤𑁆𑀤 (khudda)
• Pali: khudda
• Central:
  • Hindustani:
    • Hindi: खूद (khūd)
    • Urdu: کھُود‎
• Northern:
  • Nepali: खुद्र (khudra)
• Eastern:
  • Magadhi Prakrit:
    • Bhojpuri: खूद (khūd)
    • Assamese: খূদ (khud)
    • Bengali: খুদ্র (khudrô)
    • Oriya: ଖୁଦ (khudô)
• Southern:
  • Elu:
    • Sinhalese: කුඩ (kuḍa, “dust”), කුඩා (kuḍā, “small”)
    • Dhivehi: ކުދި‎ (kudi, “small”), ކުޑަ‎ (kuḍa, “small, younger”)

References

• Turner, Ralph Lilley (1969–1985), “kṣudrá́”, in A Comparative Dictionary of the Indo-Aryan Languages, London: Oxford University Press, page 193