उद्विग्न
Hindi
Etymology
Learned borrowing from Sanskrit उद्विग्न (udvigna).
Pronunciation
- (Delhi Hindi) IPA(key): /ʊd̪.ʋɪɡ.nᵊ/, [ʊd̪.wɪɡ.n̪ᵊ]
Adjective
उद्विग्न • (udvigna) (indeclinable)
- anxious, perturbed, disturbed
- grieving
Further reading
- Dāsa, Śyāmasundara (1965–1975), “उद्विग्न”, in Hindī Śabdasāgara [lit. Sea of Hindi words] (in Hindi), Kashi [Varanasi]: Nagari Pracarini Sabha
- Platts, John T. (1884), “उद्विग्न”, in A dictionary of Urdu, classical Hindi, and English, London: W. H. Allen & Co.
- McGregor, Ronald Stuart (1993), “उद्विग्न”, in The Oxford Hindi-English Dictionary, London: Oxford University Press
Sanskrit
Alternative scripts
Alternative scripts
- ᬉᬤ᭄ᬯᬶᬕ᭄ᬦ (Balinese script)
- উদ্ৱিগ্ন (Assamese script)
- উদ্বিগ্ন (Bengali script)
- 𑰄𑰟𑰿𑰪𑰰𑰐𑰿𑰡 (Bhaiksuki script)
- 𑀉𑀤𑁆𑀯𑀺𑀕𑁆𑀦 (Brahmi script)
- 𑌉𑌦𑍍𑌵𑌿𑌗𑍍𑌨 (Grantha script)
- ઉદ્વિગ્ન (Gujarati script)
- ਉਦੑਵਿਗੑਨ (Gurmukhi script)
- ꦈꦢ꧀ꦮꦶꦒ꧀ꦤ (Javanese script)
- ឧទ្វិគ្ន (Khmer script)
- ಉದ್ವಿಗ್ನ (Kannada script)
- ອຸທ຺ວິຄ຺ນ (Lao script)
- ഉദ്വിഗ്ന (Malayalam script)
- 𑘄𑘟𑘿𑘪𑘱𑘐𑘿𑘡 (Modi script)
- ᠤᢑᠸᢈᠺᠨᠠ᠋ (Mongolian script)
- ᡠᡩᠣᠸᡳᡤᠨᠠ (Manchu script)
- ဥဒွိဂ္န (Burmese script)
- 𑦤𑦿𑧠𑧊𑧒𑦰𑧠𑧁 (Nandinagari script)
- 𑐄𑐡𑑂𑐰𑐶𑐐𑑂𑐣 (Newa script)
- ଉଦ୍ଵିଗ୍ନ (Oriya script)
- ꢆꢣ꣄ꢮꢶꢔ꣄ꢥ (Saurashtra script)
- 𑆇𑆢𑇀𑆮𑆴𑆓𑇀𑆤 (Sharada script)
- 𑖄𑖟𑖿𑖪𑖰𑖐𑖿𑖡 (Siddham script)
- උද්විග්න (Sinhalese script)
- ఉద్విగ్న (Telugu script)
- อุทฺวิคฺน (Thai script)
- ཨུ་དྭི་གྣ (Tibetan script)
- 𑒅𑒠𑓂𑒫𑒱𑒑𑓂𑒢 (Tirhuta script)
Etymology
From उद्- (ud-) + विग्न (vigna, “terrified, alarmed”).
Pronunciation
- (Vedic) IPA(key): /ud.ʋiɡ.nɐ/
- (Classical) IPA(key): /ud̪ˈʋiɡ.n̪ɐ/
Adjective
उद्विग्न • (udvigna)
- sorrowful, grieving for
- anxious, nervous
- c. 700 CE – 900 CE, Bhāgavata Purāṇa 10.4.2:
- ते तु तूर्णमुपव्रज्य देवक्या गर्भजन्म तत्। आचख्युर्भोजराजाय यद्उद्विग्नः प्रतीक्षते॥
- te tu tūrṇamupavrajya devakyā garbhajanma tat. ācakhyurbhojarājāya yadudvignaḥ pratīkṣate.
- Thereafter, all the watchmen very quickly approached King Kaṃsa, the ruler of the Bhoja dynasty, and submitted the news of the birth of Devakī’s child. Anxious Kaṃsa, who was waiting for this news, immediately took action.
- ते तु तूर्णमुपव्रज्य देवक्या गर्भजन्म तत्। आचख्युर्भोजराजाय यद्उद्विग्नः प्रतीक्षते॥
- shuddering, disturbed, frightened, terrified,
- c. 700 CE – 900 CE, Bhāgavata Purāṇa 10.45.8:
- तन्नावकल्पयोः कंसान्नित्यम्उद्विग्नचेतसोः। मोघमेते व्यतिक्रान्ता दिवसा वामनर्चतोः॥
- tannāvakalpayoḥ kaṃsānnityamudvignacetasoḥ. moghamete vyatikrāntā divasā vāmanarcatoḥ.
- Thus we have wasted all these days, unable as we were to properly honor you because our minds were always disturbed by fear of Kaṃsa.
- तन्नावकल्पयोः कंसान्नित्यम्उद्विग्नचेतसोः। मोघमेते व्यतिक्रान्ता दिवसा वामनर्चतोः॥
- c. 700 CE – 900 CE, Bhāgavata Purāṇa 4.5.12:
- बह्वेवम्उद्विग्नदृशोच्यमाने जनेन दक्षस्य मुहुर्महात्मनः। उत्पेतुरुत्पाततमाः सहस्रशो भयावहा दिवि भूमौ च पर्यक्॥
- bahvevamudvignadaृśocyamāne janena dakṣasya muhurmahātmanaḥ. utpeturutpātatamāḥ sahasraśo bhayāvahā divi bhūmau ca paryak.
- While all the people talked amongst themselves, with nervous glances, Dakṣa saw dangerous omens from all sides, from the earth and from the sky.
- बह्वेवम्उद्विग्नदृशोच्यमाने जनेन दक्षस्य मुहुर्महात्मनः। उत्पेतुरुत्पाततमाः सहस्रशो भयावहा दिवि भूमौ च पर्यक्॥
- c. 700 CE – 900 CE, Bhāgavata Purāṇa 10.4.32:
- किमुद्यमैः करिष्यन्ति देवाः समरभीरवः। नित्यम्उद्विग्नमनसो ज्याघोषैर्धनुषस्तव॥
- kimudyamaiḥ kariṣyanti devāḥ samarabhīravaḥ. nityamudvignamanaso jyāghoṣairdhanuṣastava.
- The devas always fear the sound of your bowstring. They are anxious, afraid of fighting. Therefore, what can they do by their endeavors to harm you?
- किमुद्यमैः करिष्यन्ति देवाः समरभीरवः। नित्यम्उद्विग्नमनसो ज्याघोषैर्धनुषस्तव॥
Declension
| Masculine a-stem declension of उद्विग्न (udvigna) | |||
|---|---|---|---|
| Singular | Dual | Plural | |
| Nominative | उद्विग्नः udvignaḥ | उद्विग्नौ udvignau | उद्विग्नाः / उद्विग्नासः¹ udvignāḥ / udvignāsaḥ¹ |
| Vocative | उद्विग्न udvigna | उद्विग्नौ udvignau | उद्विग्नाः / उद्विग्नासः¹ udvignāḥ / udvignāsaḥ¹ |
| Accusative | उद्विग्नम् udvignam | उद्विग्नौ udvignau | उद्विग्नान् udvignān |
| Instrumental | उद्विग्नेन udvignena | उद्विग्नाभ्याम् udvignābhyām | उद्विग्नैः / उद्विग्नेभिः¹ udvignaiḥ / udvignebhiḥ¹ |
| Dative | उद्विग्नाय udvignāya | उद्विग्नाभ्याम् udvignābhyām | उद्विग्नेभ्यः udvignebhyaḥ |
| Ablative | उद्विग्नात् udvignāt | उद्विग्नाभ्याम् udvignābhyām | उद्विग्नेभ्यः udvignebhyaḥ |
| Genitive | उद्विग्नस्य udvignasya | उद्विग्नयोः udvignayoḥ | उद्विग्नानाम् udvignānām |
| Locative | उद्विग्ने udvigne | उद्विग्नयोः udvignayoḥ | उद्विग्नेषु udvigneṣu |
| Notes |
| ||
| Feminine ā-stem declension of उद्विग्ना (udvignā) | |||
|---|---|---|---|
| Singular | Dual | Plural | |
| Nominative | उद्विग्ना udvignā | उद्विग्ने udvigne | उद्विग्नाः udvignāḥ |
| Vocative | उद्विग्ने udvigne | उद्विग्ने udvigne | उद्विग्नाः udvignāḥ |
| Accusative | उद्विग्नाम् udvignām | उद्विग्ने udvigne | उद्विग्नाः udvignāḥ |
| Instrumental | उद्विग्नया / उद्विग्ना¹ udvignayā / udvignā¹ | उद्विग्नाभ्याम् udvignābhyām | उद्विग्नाभिः udvignābhiḥ |
| Dative | उद्विग्नायै udvignāyai | उद्विग्नाभ्याम् udvignābhyām | उद्विग्नाभ्यः udvignābhyaḥ |
| Ablative | उद्विग्नायाः udvignāyāḥ | उद्विग्नाभ्याम् udvignābhyām | उद्विग्नाभ्यः udvignābhyaḥ |
| Genitive | उद्विग्नायाः udvignāyāḥ | उद्विग्नयोः udvignayoḥ | उद्विग्नानाम् udvignānām |
| Locative | उद्विग्नायाम् udvignāyām | उद्विग्नयोः udvignayoḥ | उद्विग्नासु udvignāsu |
| Notes |
| ||
| Neuter a-stem declension of उद्विग्न (udvigna) | |||
|---|---|---|---|
| Singular | Dual | Plural | |
| Nominative | उद्विग्नम् udvignam | उद्विग्ने udvigne | उद्विग्नानि / उद्विग्ना¹ udvignāni / udvignā¹ |
| Vocative | उद्विग्न udvigna | उद्विग्ने udvigne | उद्विग्नानि / उद्विग्ना¹ udvignāni / udvignā¹ |
| Accusative | उद्विग्नम् udvignam | उद्विग्ने udvigne | उद्विग्नानि / उद्विग्ना¹ udvignāni / udvignā¹ |
| Instrumental | उद्विग्नेन udvignena | उद्विग्नाभ्याम् udvignābhyām | उद्विग्नैः / उद्विग्नेभिः¹ udvignaiḥ / udvignebhiḥ¹ |
| Dative | उद्विग्नाय udvignāya | उद्विग्नाभ्याम् udvignābhyām | उद्विग्नेभ्यः udvignebhyaḥ |
| Ablative | उद्विग्नात् udvignāt | उद्विग्नाभ्याम् udvignābhyām | उद्विग्नेभ्यः udvignebhyaḥ |
| Genitive | उद्विग्नस्य udvignasya | उद्विग्नयोः udvignayoḥ | उद्विग्नानाम् udvignānām |
| Locative | उद्विग्ने udvigne | उद्विग्नयोः udvignayoḥ | उद्विग्नेषु udvigneṣu |
| Notes |
| ||
Descendants
- Pali: ubbigga
- Prakrit: 𑀉𑀯𑁆𑀯𑀺𑀕𑁆𑀕 (uvvigga), 𑀉𑀯𑁆𑀯𑀺𑀡𑁆𑀡 (uvviṇṇa)
Further reading
- Monier Williams (1899), “उद्विग्न”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, OCLC 458052227, page 192.
- Apte, Vaman Shivram (1890), “उद्विग्न”, in The practical Sanskrit-English dictionary, Poona: Prasad Prakashan
- Arthur Anthony Macdonell (1893), “उद्विग्न”, in A practical Sanskrit dictionary with transliteration, accentuation, and etymological analysis throughout, London: Oxford University Press
- Turner, Ralph Lilley (1969–1985), “udvigna”, in A Comparative Dictionary of the Indo-Aryan Languages, London: Oxford University Press