उद्वर्तन

उद्वर्तन

Hindi

Etymology

Learned borrowing from Sanskrit उद्वर्तन (udvartana). Doublet of उबटन (ubṭan).

Pronunciation

• (Delhi Hindi) IPA^(key): /ʊd̪.ʋəɾ.t̪ən/, [ʊd̪.wəɾ.t̪ə̃n̪]

Noun

उद्वर्तन • (udvartan) m (rare)

1. rubbing or kneading the body
2. Synonym of उबटन (ubṭan)
3. grinding

   Synonym: पीसना (pīsnā)

4. bad behaviour or conduct, rudeness

   Synonyms: उद्दंडता (uddaṇḍtā), उग्रता (ugratā), अभद्रता (abhadratā), अक्खड़पन (akkhaṛpan), अशिष्टता (aśiṣṭatā), असभ्यता (asabhyatā)

Declension

Declension of उद्वर्तन (masc cons-stem)

	singular	plural
direct	उद्वर्तन udvartan	उद्वर्तन udvartan
oblique	उद्वर्तन udvartan	उद्वर्तनों udvartanõ
vocative	उद्वर्तन udvartan	उद्वर्तनो udvartano

Further reading

• Dāsa, Śyāmasundara (1965–1975), “उद्वर्तन”, in Hindī Śabdasāgara [lit. Sea of Hindi words] (in Hindi), Kashi [Varanasi]: Nagari Pracarini Sabha

---

Sanskrit

Alternative scripts

Alternative scripts

• ᬉᬤ᭄ᬯᬃᬢᬦ (Balinese script)
• উদ্ৱৰ্তন (Assamese script)
• উদ্বর্তন (Bengali script)
• 𑰄𑰟𑰿𑰪𑰨𑰿𑰝𑰡 (Bhaiksuki script)
• 𑀉𑀤𑁆𑀯𑀭𑁆𑀢𑀦 (Brahmi script)
• 𑌉𑌦𑍍𑌵𑌰𑍍𑌤𑌨 (Grantha script)
• ઉદ્વર્તન (Gujarati script)
• ਉਦੑਵਰੑਤਨ (Gurmukhi script)
• ꦈꦢ꧀ꦮꦂꦠꦤ (Javanese script)
• ឧទ្វត៌ន (Khmer script)
• ಉದ್ವರ್ತನ (Kannada script)
• ອຸທ຺ວຣ຺ຕນ (Lao script)
• ഉദ്വര്തന (Malayalam script)
• 𑘄𑘟𑘿𑘪𑘨𑘿𑘝𑘡 (Modi script)
• ᠤᢑᢦᠷᢐᠠᠨᠠ᠋ (Mongolian script)
• ᡠᡩᠣᠸᠠᡵᢠᠠᠨᠠ (Manchu script)
• ဥဒွရ်္တန (Burmese script)
• 𑦤𑦿𑧠𑧊𑧈𑧠𑦽𑧁 (Nandinagari script)
• 𑐄𑐡𑑂𑐰𑐬𑑂𑐟𑐣 (Newa script)
• ଉଦ୍ଵର୍ତନ (Oriya script)
• ꢆꢣ꣄ꢮꢬ꣄ꢡꢥ (Saurashtra script)
• 𑆇𑆢𑇀𑆮𑆫𑇀𑆠𑆤 (Sharada script)
• 𑖄𑖟𑖿𑖪𑖨𑖿𑖝𑖡 (Siddham script)
• උද්වර්තන (Sinhalese script)
• ఉద్వర్తన (Telugu script)
• อุทฺวรฺตน (Thai script)
• ཨུ་དྭ་རྟ་ན (Tibetan script)
• 𑒅𑒠𑓂𑒫𑒩𑓂𑒞𑒢 (Tirhuta script)

Etymology

From उद्- (ud-) +‎ वृत् (vṛt) +‎ -अन (-ana).

Pronunciation

• (Vedic) IPA^(key): /ud.ʋɐɾ.tɐ.nɐ/
• (Classical) IPA^(key): /ud̪ˈʋɐɾ.t̪ɐ.n̪ɐ/

Adjective

उद्वर्तन • (udvartana)

1. springing up, bursting

Declension

Masculine a-stem declension of उद्वर्तन (udvartana)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	उद्वर्तनः udvartanaḥ	उद्वर्तनौ udvartanau	उद्वर्तनाः / उद्वर्तनासः¹ udvartanāḥ / udvartanāsaḥ¹
Vocative	उद्वर्तन udvartana	उद्वर्तनौ udvartanau	उद्वर्तनाः / उद्वर्तनासः¹ udvartanāḥ / udvartanāsaḥ¹
Accusative	उद्वर्तनम् udvartanam	उद्वर्तनौ udvartanau	उद्वर्तनान् udvartanān
Instrumental	उद्वर्तनेन udvartanena	उद्वर्तनाभ्याम् udvartanābhyām	उद्वर्तनैः / उद्वर्तनेभिः¹ udvartanaiḥ / udvartanebhiḥ¹
Dative	उद्वर्तनाय udvartanāya	उद्वर्तनाभ्याम् udvartanābhyām	उद्वर्तनेभ्यः udvartanebhyaḥ
Ablative	उद्वर्तनात् udvartanāt	उद्वर्तनाभ्याम् udvartanābhyām	उद्वर्तनेभ्यः udvartanebhyaḥ
Genitive	उद्वर्तनस्य udvartanasya	उद्वर्तनयोः udvartanayoḥ	उद्वर्तनानाम् udvartanānām
Locative	उद्वर्तने udvartane	उद्वर्तनयोः udvartanayoḥ	उद्वर्तनेषु udvartaneṣu
Notes	¹Vedic

Feminine ī-stem declension of उद्वर्तनी (udvartanī)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	उद्वर्तनी udvartanī	उद्वर्तन्यौ / उद्वर्तनी¹ udvartanyau / udvartanī¹	उद्वर्तन्यः / उद्वर्तनीः¹ udvartanyaḥ / udvartanīḥ¹
Vocative	उद्वर्तनि udvartani	उद्वर्तन्यौ / उद्वर्तनी¹ udvartanyau / udvartanī¹	उद्वर्तन्यः / उद्वर्तनीः¹ udvartanyaḥ / udvartanīḥ¹
Accusative	उद्वर्तनीम् udvartanīm	उद्वर्तन्यौ / उद्वर्तनी¹ udvartanyau / udvartanī¹	उद्वर्तनीः udvartanīḥ
Instrumental	उद्वर्तन्या udvartanyā	उद्वर्तनीभ्याम् udvartanībhyām	उद्वर्तनीभिः udvartanībhiḥ
Dative	उद्वर्तन्यै udvartanyai	उद्वर्तनीभ्याम् udvartanībhyām	उद्वर्तनीभ्यः udvartanībhyaḥ
Ablative	उद्वर्तन्याः udvartanyāḥ	उद्वर्तनीभ्याम् udvartanībhyām	उद्वर्तनीभ्यः udvartanībhyaḥ
Genitive	उद्वर्तन्याः udvartanyāḥ	उद्वर्तन्योः udvartanyoḥ	उद्वर्तनीनाम् udvartanīnām
Locative	उद्वर्तन्याम् udvartanyām	उद्वर्तन्योः udvartanyoḥ	उद्वर्तनीषु udvartanīṣu
Notes	¹Vedic

Neuter a-stem declension of उद्वर्तन (udvartana)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	उद्वर्तनम् udvartanam	उद्वर्तने udvartane	उद्वर्तनानि / उद्वर्तना¹ udvartanāni / udvartanā¹
Vocative	उद्वर्तन udvartana	उद्वर्तने udvartane	उद्वर्तनानि / उद्वर्तना¹ udvartanāni / udvartanā¹
Accusative	उद्वर्तनम् udvartanam	उद्वर्तने udvartane	उद्वर्तनानि / उद्वर्तना¹ udvartanāni / udvartanā¹
Instrumental	उद्वर्तनेन udvartanena	उद्वर्तनाभ्याम् udvartanābhyām	उद्वर्तनैः / उद्वर्तनेभिः¹ udvartanaiḥ / udvartanebhiḥ¹
Dative	उद्वर्तनाय udvartanāya	उद्वर्तनाभ्याम् udvartanābhyām	उद्वर्तनेभ्यः udvartanebhyaḥ
Ablative	उद्वर्तनात् udvartanāt	उद्वर्तनाभ्याम् udvartanābhyām	उद्वर्तनेभ्यः udvartanebhyaḥ
Genitive	उद्वर्तनस्य udvartanasya	उद्वर्तनयोः udvartanayoḥ	उद्वर्तनानाम् udvartanānām
Locative	उद्वर्तने udvartane	उद्वर्तनयोः udvartanayoḥ	उद्वर्तनेषु udvartaneṣu
Notes	¹Vedic

Noun

उद्वर्तन • (udvartana) n

1. the act of rising, going up, ascending, bouncing, jumping up
   • c. 700 CE – 900 CE, Bhāgavata Purāṇa 8.12.19:

     आवर्तन्ओद्वर्तनकम्पितस्तनप्रकृष्टहारोरुभरैः पदे पदे। प्रभज्यमानामिव मध्यतश्चलत्पदप्रवालं नयतीं ततस्ततः॥

     āvartanodvartanakampitastanaprakṛṣṭahārorubharaiḥ pade pade. prabhajyamānāmiva madhyataścalatpadapravālaṃ nayatīṃ tatastataḥ.

     Because the ball was falling down and bouncing up, as she played with it, her breasts trembled, and because of the weight of those breasts and her heavy flower garlands, her waist appeared to be all but breaking at every step, as her two soft feet, which were reddish like coral, moved here and there.

2. the springing up of plants or grains
3. swelling up, overflowing
4. drawing out metal, laminating
5. grinding, pounding
6. rubbing or kneading the body; cleansing it with fragrant unguents
   1. the unguents used for that
7. vomiting

   Synonyms: see Thesaurus:छर्दि

8. bad behaviour or conduct, rudeness

Declension

Neuter a-stem declension of उद्वर्तन (udvartana)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	उद्वर्तनम् udvartanam	उद्वर्तने udvartane	उद्वर्तनानि / उद्वर्तना¹ udvartanāni / udvartanā¹
Vocative	उद्वर्तन udvartana	उद्वर्तने udvartane	उद्वर्तनानि / उद्वर्तना¹ udvartanāni / udvartanā¹
Accusative	उद्वर्तनम् udvartanam	उद्वर्तने udvartane	उद्वर्तनानि / उद्वर्तना¹ udvartanāni / udvartanā¹
Instrumental	उद्वर्तनेन udvartanena	उद्वर्तनाभ्याम् udvartanābhyām	उद्वर्तनैः / उद्वर्तनेभिः¹ udvartanaiḥ / udvartanebhiḥ¹
Dative	उद्वर्तनाय udvartanāya	उद्वर्तनाभ्याम् udvartanābhyām	उद्वर्तनेभ्यः udvartanebhyaḥ
Ablative	उद्वर्तनात् udvartanāt	उद्वर्तनाभ्याम् udvartanābhyām	उद्वर्तनेभ्यः udvartanebhyaḥ
Genitive	उद्वर्तनस्य udvartanasya	उद्वर्तनयोः udvartanayoḥ	उद्वर्तनानाम् udvartanānām
Locative	उद्वर्तने udvartane	उद्वर्तनयोः udvartanayoḥ	उद्वर्तनेषु udvartaneṣu
Notes	¹Vedic

Descendants

• Prakrit: 𑀉𑀯𑁆𑀯𑀝𑁆𑀝𑀡 (uvvaṭṭaṇa) (see there for further descendants)

Further reading

• Monier Williams (1899), “उद्वर्तन”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, OCLC 458052227, page 192, column 2.
• Hellwig, Oliver (2010-2023), “udvartana”, in DCS - The Digital Corpus of Sanskrit, Berlin, Germany.
• Apte, Vaman Shivram (1890), “उद्वर्तन”, in The practical Sanskrit-English dictionary, Poona: Prasad Prakashan
• Arthur Anthony Macdonell (1893), “उद्वर्तन”, in A practical Sanskrit dictionary with transliteration, accentuation, and etymological analysis throughout, London: Oxford University Press
• Turner, Ralph Lilley (1969–1985), “udvartana”, in A Comparative Dictionary of the Indo-Aryan Languages, London: Oxford University Press