अल्पप्राण
Sanskrit
FWOTD – 18 August 2021
Alternative forms
Alternative scripts
- ᬅᬮ᭄ᬧᬧ᭄ᬭᬵᬡ (Balinese script)
- অল্পপ্ৰাণ (Assamese script)
- অল্পপ্রাণ (Bengali script)
- 𑰀𑰩𑰿𑰢𑰢𑰿𑰨𑰯𑰜 (Bhaiksuki script)
- 𑀅𑀮𑁆𑀧𑀧𑁆𑀭𑀸𑀡 (Brahmi script)
- 𑌅𑌲𑍍𑌪𑌪𑍍𑌰𑌾𑌣 (Grantha script)
- અલ્પપ્રાણ (Gujarati script)
- ਅਲੑਪਪੑਰਾਣ (Gurmukhi script)
- ꦄꦭ꧀ꦥꦥꦿꦴꦟ (Javanese script)
- អល្បប្រាណ (Khmer script)
- ಅಲ್ಪಪ್ರಾಣ (Kannada script)
- ອລ຺ປປ຺ຣາຓ (Lao script)
- അല്പപ്രാണ (Malayalam script)
- 𑘀𑘩𑘿𑘢𑘢𑘿𑘨𑘰𑘜 (Modi script)
- ᠠᠯᢒᠠᢒᠷᠠᢗᢏᠠ᠋ (Mongolian script)
- ᠠᠯᢒᠠᢒᡵᠠ᠊ᠠᢏᠠ (Manchu script)
- အလ္ပပြာဏ (Burmese script)
- 𑦠𑧉𑧠𑧂𑧂𑧠𑧈𑧑𑦼 (Nandinagari script)
- 𑐀𑐮𑑂𑐥𑐥𑑂𑐬𑐵𑐞 (Newa script)
- ଅଲ୍ପପ୍ରାଣ (Oriya script)
- ꢂꢭ꣄ꢦꢦ꣄ꢬꢵꢠ (Saurashtra script)
- 𑆃𑆬𑇀𑆥𑆥𑇀𑆫𑆳𑆟 (Sharada script)
- 𑖀𑖩𑖿𑖢𑖢𑖿𑖨𑖯𑖜 (Siddham script)
- අල්පප්රාණ (Sinhalese script)
- అల్పప్రాణ (Telugu script)
- อลฺปปฺราณ (Thai script)
- ཨ་ལྤ་པྲཱ་ཎ (Tibetan script)
- 𑒁𑒪𑓂𑒣𑒣𑓂𑒩𑒰𑒝 (Tirhuta script)
Etymology
From अल्प (alpa, “small, little”) + प्राण (prāṇa, “breath”).
Pronunciation
- (Classical) IPA(key): /ɐl̪.pɐpˈɾɑː.ɳɐ/
Noun
अल्पप्राण • (alpaprāṇa) m
- (phonetics) slight breathing or weak aspiration
- c. 1600 – 1700, Varadarāja, Laghusiddhāntakaumudī 10
Inflection
| Masculine a-stem declension of अल्पप्राण (alpaprāṇa) | |||
|---|---|---|---|
| Singular | Dual | Plural | |
| Nominative | अल्पप्राणः alpaprāṇaḥ | अल्पप्राणौ alpaprāṇau | अल्पप्राणाः / अल्पप्राणासः¹ alpaprāṇāḥ / alpaprāṇāsaḥ¹ |
| Vocative | अल्पप्राण alpaprāṇa | अल्पप्राणौ alpaprāṇau | अल्पप्राणाः / अल्पप्राणासः¹ alpaprāṇāḥ / alpaprāṇāsaḥ¹ |
| Accusative | अल्पप्राणम् alpaprāṇam | अल्पप्राणौ alpaprāṇau | अल्पप्राणान् alpaprāṇān |
| Instrumental | अल्पप्राणेन alpaprāṇena | अल्पप्राणाभ्याम् alpaprāṇābhyām | अल्पप्राणैः / अल्पप्राणेभिः¹ alpaprāṇaiḥ / alpaprāṇebhiḥ¹ |
| Dative | अल्पप्राणाय alpaprāṇāya | अल्पप्राणाभ्याम् alpaprāṇābhyām | अल्पप्राणेभ्यः alpaprāṇebhyaḥ |
| Ablative | अल्पप्राणात् alpaprāṇāt | अल्पप्राणाभ्याम् alpaprāṇābhyām | अल्पप्राणेभ्यः alpaprāṇebhyaḥ |
| Genitive | अल्पप्राणस्य alpaprāṇasya | अल्पप्राणयोः alpaprāṇayoḥ | अल्पप्राणानाम् alpaprāṇānām |
| Locative | अल्पप्राणे alpaprāṇe | अल्पप्राणयोः alpaprāṇayoḥ | अल्पप्राणेषु alpaprāṇeṣu |
| Notes |
| ||
Adjective
अल्पप्राण • (alpaprāṇa)
- (literally) having shortness of breath
- c. 600 BCE – 600 CE, Suśruta, Suśruta Saṃhitā 15
- tired; out of breath
- c. 400 BCE, Mahābhārata 7.116.31:
- जयद्रथश्च हन्तव्यो लम्बते च दिवाकरः ।
श्रान्तश्चैष महाबाहुर् अल्पप्राणश् च सांप्रतम् ॥- jayadrathaśca hantavyo lambate ca divākaraḥ .
śrāntaścaiṣa mahābāhur alpaprāṇaś ca sāṃpratam . - The setting sun is hanging low; Jayadratha remains to be killed.
And the mighty-armed one is exhausted and now out of breath.
- jayadrathaśca hantavyo lambate ca divākaraḥ .
- जयद्रथश्च हन्तव्यो लम्बते च दिवाकरः ।
- (phonetics) unaspirated
- c. 700 CE, Daṇḍin, Kāvyādarśa 1.43:
- श्लिष्टम् अस्पृष्टशैथिल्यम् अल्पप्राणाक्षरोत्तरम् ।
शिथिलं मालतीमाला लोलालिकलिला यथा ॥- śliṣṭam aspṛṣṭaśaithilyam alpaprāṇākṣarottaram .
śithilaṃ mālatīmālā lolālikalilā yathā . - Cohesion means being untouched by the lax sounds, which largely consist of unaspirated syllables;
Laxity: for example, as in "mālatīmālā lolālikalilā" (a garland of jasmines in the throng of tossing bees).
- śliṣṭam aspṛṣṭaśaithilyam alpaprāṇākṣarottaram .
- श्लिष्टम् अस्पृष्टशैथिल्यम् अल्पप्राणाक्षरोत्तरम् ।
Inflection
| Masculine a-stem declension of अल्पप्राण (alpaprāṇa) | |||
|---|---|---|---|
| Singular | Dual | Plural | |
| Nominative | अल्पप्राणः alpaprāṇaḥ | अल्पप्राणौ alpaprāṇau | अल्पप्राणाः / अल्पप्राणासः¹ alpaprāṇāḥ / alpaprāṇāsaḥ¹ |
| Vocative | अल्पप्राण alpaprāṇa | अल्पप्राणौ alpaprāṇau | अल्पप्राणाः / अल्पप्राणासः¹ alpaprāṇāḥ / alpaprāṇāsaḥ¹ |
| Accusative | अल्पप्राणम् alpaprāṇam | अल्पप्राणौ alpaprāṇau | अल्पप्राणान् alpaprāṇān |
| Instrumental | अल्पप्राणेन alpaprāṇena | अल्पप्राणाभ्याम् alpaprāṇābhyām | अल्पप्राणैः / अल्पप्राणेभिः¹ alpaprāṇaiḥ / alpaprāṇebhiḥ¹ |
| Dative | अल्पप्राणाय alpaprāṇāya | अल्पप्राणाभ्याम् alpaprāṇābhyām | अल्पप्राणेभ्यः alpaprāṇebhyaḥ |
| Ablative | अल्पप्राणात् alpaprāṇāt | अल्पप्राणाभ्याम् alpaprāṇābhyām | अल्पप्राणेभ्यः alpaprāṇebhyaḥ |
| Genitive | अल्पप्राणस्य alpaprāṇasya | अल्पप्राणयोः alpaprāṇayoḥ | अल्पप्राणानाम् alpaprāṇānām |
| Locative | अल्पप्राणे alpaprāṇe | अल्पप्राणयोः alpaprāṇayoḥ | अल्पप्राणेषु alpaprāṇeṣu |
| Notes |
| ||
| Feminine ā-stem declension of अल्पप्राणा (alpaprāṇā) | |||
|---|---|---|---|
| Singular | Dual | Plural | |
| Nominative | अल्पप्राणा alpaprāṇā | अल्पप्राणे alpaprāṇe | अल्पप्राणाः alpaprāṇāḥ |
| Vocative | अल्पप्राणे alpaprāṇe | अल्पप्राणे alpaprāṇe | अल्पप्राणाः alpaprāṇāḥ |
| Accusative | अल्पप्राणाम् alpaprāṇām | अल्पप्राणे alpaprāṇe | अल्पप्राणाः alpaprāṇāḥ |
| Instrumental | अल्पप्राणया / अल्पप्राणा¹ alpaprāṇayā / alpaprāṇā¹ | अल्पप्राणाभ्याम् alpaprāṇābhyām | अल्पप्राणाभिः alpaprāṇābhiḥ |
| Dative | अल्पप्राणायै alpaprāṇāyai | अल्पप्राणाभ्याम् alpaprāṇābhyām | अल्पप्राणाभ्यः alpaprāṇābhyaḥ |
| Ablative | अल्पप्राणायाः alpaprāṇāyāḥ | अल्पप्राणाभ्याम् alpaprāṇābhyām | अल्पप्राणाभ्यः alpaprāṇābhyaḥ |
| Genitive | अल्पप्राणायाः alpaprāṇāyāḥ | अल्पप्राणयोः alpaprāṇayoḥ | अल्पप्राणानाम् alpaprāṇānām |
| Locative | अल्पप्राणायाम् alpaprāṇāyām | अल्पप्राणयोः alpaprāṇayoḥ | अल्पप्राणासु alpaprāṇāsu |
| Notes |
| ||
| Neuter a-stem declension of अल्पप्राण (alpaprāṇa) | |||
|---|---|---|---|
| Singular | Dual | Plural | |
| Nominative | अल्पप्राणम् alpaprāṇam | अल्पप्राणे alpaprāṇe | अल्पप्राणानि / अल्पप्राणा¹ alpaprāṇāni / alpaprāṇā¹ |
| Vocative | अल्पप्राण alpaprāṇa | अल्पप्राणे alpaprāṇe | अल्पप्राणानि / अल्पप्राणा¹ alpaprāṇāni / alpaprāṇā¹ |
| Accusative | अल्पप्राणम् alpaprāṇam | अल्पप्राणे alpaprāṇe | अल्पप्राणानि / अल्पप्राणा¹ alpaprāṇāni / alpaprāṇā¹ |
| Instrumental | अल्पप्राणेन alpaprāṇena | अल्पप्राणाभ्याम् alpaprāṇābhyām | अल्पप्राणैः / अल्पप्राणेभिः¹ alpaprāṇaiḥ / alpaprāṇebhiḥ¹ |
| Dative | अल्पप्राणाय alpaprāṇāya | अल्पप्राणाभ्याम् alpaprāṇābhyām | अल्पप्राणेभ्यः alpaprāṇebhyaḥ |
| Ablative | अल्पप्राणात् alpaprāṇāt | अल्पप्राणाभ्याम् alpaprāṇābhyām | अल्पप्राणेभ्यः alpaprāṇebhyaḥ |
| Genitive | अल्पप्राणस्य alpaprāṇasya | अल्पप्राणयोः alpaprāṇayoḥ | अल्पप्राणानाम् alpaprāṇānām |
| Locative | अल्पप्राणे alpaprāṇe | अल्पप्राणयोः alpaprāṇayoḥ | अल्पप्राणेषु alpaprāṇeṣu |
| Notes |
| ||
Antonyms
- (unaspirated): महाप्राण (mahāprāṇa)
References
- Monier Williams (1899), “अल्पप्राण”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, OCLC 458052227, page 0095.