अर्ध
Hindi
Etymology
Borrowed from Sanskrit अर्ध (ardhá).
Doublet of आधा (ādhā), a tadbhava.
Pronunciation
- (Delhi Hindi) IPA(key): /əɾd̪ʱ/
Adjective
अर्ध • (ardh) (indeclinable)
- (literary, formal, in compounds) half
- Synonym: आधा (ādhā)
Alternative forms
- अर्द्ध (arddh)
Derived terms
- अर्धायु (ardhāyu)
Nepali
Etymology
Borrowed from Sanskrit अर्ध (ardhá).
Pronunciation
- IPA(key): [ʌrd̪ʱʌ̤]
- Phonetic Devanagari: अर्ध
Adjective
अर्ध • (ardha)
- half
- mad; insane
Sanskrit
Alternative scripts
Alternative scripts
- ᬅᬃᬥ (Balinese script)
- অৰ্ধ (Assamese script)
- অর্ধ (Bengali script)
- 𑰀𑰨𑰿𑰠 (Bhaiksuki script)
- 𑀅𑀭𑁆𑀥 (Brahmi script)
- 𑌅𑌰𑍍𑌧 (Grantha script)
- અર્ધ (Gujarati script)
- ਅਰੑਧ (Gurmukhi script)
- ꦄꦂꦣ (Javanese script)
- អធ៌ (Khmer script)
- ಅರ್ಧ (Kannada script)
- ອຣ຺ຘ (Lao script)
- അര്ധ (Malayalam script)
- 𑘀𑘨𑘿𑘠 (Modi script)
- ᠠᠷᢑᠾᠠ᠋ (Mongolian script)
- ᠠᡵᢡᠠ (Manchu script)
- အရ်္ဓ (Burmese script)
- 𑦠𑧈𑧠𑧀 (Nandinagari script)
- 𑐀𑐬𑑂𑐢 (Newa script)
- ଅର୍ଧ (Oriya script)
- ꢂꢬ꣄ꢤ (Saurashtra script)
- 𑆃𑆫𑇀𑆣 (Sharada script)
- 𑖀𑖨𑖿𑖠 (Siddham script)
- අර්ධ (Sinhalese script)
- అర్ధ (Telugu script)
- อรฺธ (Thai script)
- ཨ་རྡྷ (Tibetan script)
- 𑒁𑒩𑓂𑒡 (Tirhuta script)
Etymology
From Proto-Indo-Iranian *Hárdʰas, from Proto-Indo-European *h₁érdʰ-o-s, from *h₁er-. Cognate with Avestan 𐬀𐬭𐬆𐬜𐬀 (arəδa).
Pronunciation
- (Vedic) IPA(key): /ɐ́ɾ.d̪ʱɐ/, /ɐɾ.d̪ʱɐ́/
- (Classical) IPA(key): /ˈɐɾ.d̪ʱɐ/
Adjective
अर्ध • (ardhá)
- half, halved, forming a half
Declension
Masculine a-stem declension of अर्ध (ardhá) | |||
---|---|---|---|
Singular | Dual | Plural | |
Nominative | अर्धः ardháḥ | अर्धौ ardhaú | अर्धाः / अर्धासः¹ ardhā́ḥ / ardhā́saḥ¹ |
Vocative | अर्ध árdha | अर्धौ árdhau | अर्धाः / अर्धासः¹ árdhāḥ / árdhāsaḥ¹ |
Accusative | अर्धम् ardhám | अर्धौ ardhaú | अर्धान् ardhā́n |
Instrumental | अर्धेन ardhéna | अर्धाभ्याम् ardhā́bhyām | अर्धैः / अर्धेभिः¹ ardhaíḥ / ardhébhiḥ¹ |
Dative | अर्धाय ardhā́ya | अर्धाभ्याम् ardhā́bhyām | अर्धेभ्यः ardhébhyaḥ |
Ablative | अर्धात् ardhā́t | अर्धाभ्याम् ardhā́bhyām | अर्धेभ्यः ardhébhyaḥ |
Genitive | अर्धस्य ardhásya | अर्धयोः ardháyoḥ | अर्धानाम् ardhā́nām |
Locative | अर्धे ardhé | अर्धयोः ardháyoḥ | अर्धेषु ardhéṣu |
Notes |
|
Feminine ā-stem declension of अर्धा (ardhā́) | |||
---|---|---|---|
Singular | Dual | Plural | |
Nominative | अर्धा ardhā́ | अर्धे ardhé | अर्धाः ardhā́ḥ |
Vocative | अर्धे árdhe | अर्धे árdhe | अर्धाः árdhāḥ |
Accusative | अर्धाम् ardhā́m | अर्धे ardhé | अर्धाः ardhā́ḥ |
Instrumental | अर्धया / अर्धा¹ ardháyā / ardhā́¹ | अर्धाभ्याम् ardhā́bhyām | अर्धाभिः ardhā́bhiḥ |
Dative | अर्धायै ardhā́yai | अर्धाभ्याम् ardhā́bhyām | अर्धाभ्यः ardhā́bhyaḥ |
Ablative | अर्धायाः ardhā́yāḥ | अर्धाभ्याम् ardhā́bhyām | अर्धाभ्यः ardhā́bhyaḥ |
Genitive | अर्धायाः ardhā́yāḥ | अर्धयोः ardháyoḥ | अर्धानाम् ardhā́nām |
Locative | अर्धायाम् ardhā́yām | अर्धयोः ardháyoḥ | अर्धासु ardhā́su |
Notes |
|
Neuter a-stem declension of अर्ध (ardhá) | |||
---|---|---|---|
Singular | Dual | Plural | |
Nominative | अर्धम् ardhám | अर्धे ardhé | अर्धानि / अर्धा¹ ardhā́ni / ardhā́¹ |
Vocative | अर्ध árdha | अर्धे árdhe | अर्धानि / अर्धा¹ árdhāni / árdhā¹ |
Accusative | अर्धम् ardhám | अर्धे ardhé | अर्धानि / अर्धा¹ ardhā́ni / ardhā́¹ |
Instrumental | अर्धेन ardhéna | अर्धाभ्याम् ardhā́bhyām | अर्धैः / अर्धेभिः¹ ardhaíḥ / ardhébhiḥ¹ |
Dative | अर्धाय ardhā́ya | अर्धाभ्याम् ardhā́bhyām | अर्धेभ्यः ardhébhyaḥ |
Ablative | अर्धात् ardhā́t | अर्धाभ्याम् ardhā́bhyām | अर्धेभ्यः ardhébhyaḥ |
Genitive | अर्धस्य ardhásya | अर्धयोः ardháyoḥ | अर्धानाम् ardhā́nām |
Locative | अर्धे ardhé | अर्धयोः ardháyoḥ | अर्धेषु ardhéṣu |
Notes |
|
Noun
अर्ध • (ardhá) n
- the half (also m)
- c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda 6.30.1:
- भूय इद्वावृधे वीर्यायँ एको अजुर्यो दयते वसूनि ।
प्र रिरिचे दिव इन्द्रः पृथिव्या अर्धमिदस्य प्रति रोदसी उभे ॥- bhūya idvāvṛdhe vīryāyam̐ eko ajuryo dayate vasūni .
pra ririce diva indraḥ pṛthivyā ardhamidasya prati rodasī ubhe . - INDRA hath waxed yet more for hero prowess, alone, Eternal, he bestoweth treasures.
Indra transcendeth both the worlds in greatness: one half of him equalleth earth and heaven.
- bhūya idvāvṛdhe vīryāyam̐ eko ajuryo dayate vasūni .
- भूय इद्वावृधे वीर्यायँ एको अजुर्यो दयते वसूनि ।
- one part of two
- a part, party
- (in the locative) in the middle
Declension
Neuter a-stem declension of अर्ध (ardhá) | |||
---|---|---|---|
Singular | Dual | Plural | |
Nominative | अर्धम् ardhám | अर्धे ardhé | अर्धानि / अर्धा¹ ardhā́ni / ardhā́¹ |
Vocative | अर्ध árdha | अर्धे árdhe | अर्धानि / अर्धा¹ árdhāni / árdhā¹ |
Accusative | अर्धम् ardhám | अर्धे ardhé | अर्धानि / अर्धा¹ ardhā́ni / ardhā́¹ |
Instrumental | अर्धेन ardhéna | अर्धाभ्याम् ardhā́bhyām | अर्धैः / अर्धेभिः¹ ardhaíḥ / ardhébhiḥ¹ |
Dative | अर्धाय ardhā́ya | अर्धाभ्याम् ardhā́bhyām | अर्धेभ्यः ardhébhyaḥ |
Ablative | अर्धात् ardhā́t | अर्धाभ्याम् ardhā́bhyām | अर्धेभ्यः ardhébhyaḥ |
Genitive | अर्धस्य ardhásya | अर्धयोः ardháyoḥ | अर्धानाम् ardhā́nām |
Locative | अर्धे ardhé | अर्धयोः ardháyoḥ | अर्धेषु ardhéṣu |
Notes |
|
Masculine a-stem declension of अर्ध (ardhá) | |||
---|---|---|---|
Singular | Dual | Plural | |
Nominative | अर्धः ardháḥ | अर्धौ ardhaú | अर्धाः / अर्धासः¹ ardhā́ḥ / ardhā́saḥ¹ |
Vocative | अर्ध árdha | अर्धौ árdhau | अर्धाः / अर्धासः¹ árdhāḥ / árdhāsaḥ¹ |
Accusative | अर्धम् ardhám | अर्धौ ardhaú | अर्धान् ardhā́n |
Instrumental | अर्धेन ardhéna | अर्धाभ्याम् ardhā́bhyām | अर्धैः / अर्धेभिः¹ ardhaíḥ / ardhébhiḥ¹ |
Dative | अर्धाय ardhā́ya | अर्धाभ्याम् ardhā́bhyām | अर्धेभ्यः ardhébhyaḥ |
Ablative | अर्धात् ardhā́t | अर्धाभ्याम् ardhā́bhyām | अर्धेभ्यः ardhébhyaḥ |
Genitive | अर्धस्य ardhásya | अर्धयोः ardháyoḥ | अर्धानाम् ardhā́nām |
Locative | अर्धे ardhé | अर्धयोः ardháyoḥ | अर्धेषु ardhéṣu |
Notes |
|
Noun
अर्ध • (árdha) n (Vedic)
- side, part
- place, region, country
Declension
Neuter a-stem declension of अर्ध (árdha) | |||
---|---|---|---|
Singular | Dual | Plural | |
Nominative | अर्धम् árdham | अर्धे árdhe | अर्धानि / अर्धा¹ árdhāni / árdhā¹ |
Vocative | अर्ध árdha | अर्धे árdhe | अर्धानि / अर्धा¹ árdhāni / árdhā¹ |
Accusative | अर्धम् árdham | अर्धे árdhe | अर्धानि / अर्धा¹ árdhāni / árdhā¹ |
Instrumental | अर्धेन árdhena | अर्धाभ्याम् árdhābhyām | अर्धैः / अर्धेभिः¹ árdhaiḥ / árdhebhiḥ¹ |
Dative | अर्धाय árdhāya | अर्धाभ्याम् árdhābhyām | अर्धेभ्यः árdhebhyaḥ |
Ablative | अर्धात् árdhāt | अर्धाभ्याम् árdhābhyām | अर्धेभ्यः árdhebhyaḥ |
Genitive | अर्धस्य árdhasya | अर्धयोः árdhayoḥ | अर्धानाम् árdhānām |
Locative | अर्धे árdhe | अर्धयोः árdhayoḥ | अर्धेषु árdheṣu |
Notes |
|
Descendants
- Ardhamagadhi Prakrit:
- Assamese: আধা (adha), আধ (adh)
- Bengali: আধ (adhô), আধা (adha)
- Oriya: ଅଧ (ôdhô), ଅଧା (ôdha)
- Sylheti: ꠀꠗꠣ (àdá)
- Maharastri Prakrit:
- Marathi: अर्धे (ardhe)
- Pali: addha
- Sauraseni Prakrit: 𑀅𑀤𑁆𑀥 (addha)
- Old Gujarati: अरधउं (aradhaüṃ)
- Gujarati: અર્ધું (ardhũ), અડધું (aḍadhũ)
- Marwari: अरधौ (ardhau)
- Hindi: आधा (ādhā)
- Urdu: آدھا
- Nepali: अध (adh)
- Punjabi: ਅੱਧ (addha)
- → Telugu: అడ్డ (aḍḍa)
- Old Gujarati: अरधउं (aradhaüṃ)
- → Telugu: అర్ధము (ardhamu)
References
- Monier Williams (1899), “अर्ध”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, OCLC 458052227, page 0091.