अरुष

अरुष

Sanskrit

Alternative scripts

Alternative scripts

• ᬅᬭᬸᬱ (Balinese script)
• অৰুষ (Assamese script)
• অরুষ (Bengali script)
• 𑰀𑰨𑰲𑰬 (Bhaiksuki script)
• 𑀅𑀭𑀼𑀱 (Brahmi script)
• 𑌅𑌰𑍁𑌷 (Grantha script)
• અરુષ (Gujarati script)
• ꦄꦫꦸꦰ (Javanese script)
• អរុឞ (Khmer script)
• ಅರುಷ (Kannada script)
• ອຣຸຩ (Lao script)
• 𑘀𑘨𑘳𑘬 (Modi script)
• အရုၑ (Burmese script)
• 𑐀𑐬𑐸𑐲 (Newa script)
• ଅରୁଷ (Oriya script)
• ꢂꢬꢸꢰ (Saurashtra script)
• 𑆃𑆫𑆶𑆰 (Sharada script)
• 𑖀𑖨𑗜𑖬 (Siddham script)
• అరుష (Telugu script)
• อรุษ (Thai script)
• ཨརུཥ (Tibetan script)
• 𑒁𑒩𑒳𑒭 (Tirhuta script)

Etymology

From Proto-Indo-Iranian *Harušás (“white, bright, reddish-white”). Cognate with Avestan 𐬀𐬎𐬭𐬎𐬱𐬀‎ (a^uruša), Ossetian урс (urs, “white”), Middle Persian [script needed] (ʾlws /arus/, “white”).

Pronunciation

• (Vedic) IPA^(key): /ɐ.ɾu.ʂɐ́/
• (Classical) IPA^(key): /ˈɐ.ɾu.ʂɐ/

Adjective

अरुष • (aruṣá)

1. red, reddish, red-hued
   • c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda 7.97.6:

     तं शग्मासो अरुषासो अश्वा बृहस्पतिं सहवाहो वहन्ति ।
     सहश्चिद्यस्य नीलवत्सधस्थं नभो न रूपम्अरुषं वसानाः ॥

     taṃ śagmāso aruṣāso aśvā bṛhaspatiṃ sahavāho vahanti .
     sahaścidyasya nīlavatsadhasthaṃ nabho na rūpamaruṣaṃ vasānāḥ .

     His red-hued horses draw him together, full of strength, and bring Bṛhaspati hither.
     Robed in red colour like the cloud, they carry the Lord of Might whose friendship gives a dwelling.

Declension

Masculine a-stem declension of अरुष (aruṣá)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	अरुषः aruṣáḥ	अरुषौ aruṣaú	अरुषाः / अरुषासः¹ aruṣā́ḥ / aruṣā́saḥ¹
Vocative	अरुष áruṣa	अरुषौ áruṣau	अरुषाः / अरुषासः¹ áruṣāḥ / áruṣāsaḥ¹
Accusative	अरुषम् aruṣám	अरुषौ aruṣaú	अरुषान् aruṣā́n
Instrumental	अरुषेण aruṣéṇa	अरुषाभ्याम् aruṣā́bhyām	अरुषैः / अरुषेभिः¹ aruṣaíḥ / aruṣébhiḥ¹
Dative	अरुषाय aruṣā́ya	अरुषाभ्याम् aruṣā́bhyām	अरुषेभ्यः aruṣébhyaḥ
Ablative	अरुषात् aruṣā́t	अरुषाभ्याम् aruṣā́bhyām	अरुषेभ्यः aruṣébhyaḥ
Genitive	अरुषस्य aruṣásya	अरुषयोः aruṣáyoḥ	अरुषाणाम् aruṣā́ṇām
Locative	अरुषे aruṣé	अरुषयोः aruṣáyoḥ	अरुषेषु aruṣéṣu
Notes	¹Vedic

Feminine ī-stem declension of अरुषी (áruṣī)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	अरुषी áruṣī	अरुष्यौ / अरुषी¹ áruṣyau / áruṣī¹	अरुष्यः / अरुषीः¹ áruṣyaḥ / áruṣīḥ¹
Vocative	अरुषि áruṣi	अरुष्यौ / अरुषी¹ áruṣyau / áruṣī¹	अरुष्यः / अरुषीः¹ áruṣyaḥ / áruṣīḥ¹
Accusative	अरुषीम् áruṣīm	अरुष्यौ / अरुषी¹ áruṣyau / áruṣī¹	अरुषीः áruṣīḥ
Instrumental	अरुष्या áruṣyā	अरुषीभ्याम् áruṣībhyām	अरुषीभिः áruṣībhiḥ
Dative	अरुष्यै áruṣyai	अरुषीभ्याम् áruṣībhyām	अरुषीभ्यः áruṣībhyaḥ
Ablative	अरुष्याः áruṣyāḥ	अरुषीभ्याम् áruṣībhyām	अरुषीभ्यः áruṣībhyaḥ
Genitive	अरुष्याः áruṣyāḥ	अरुष्योः áruṣyoḥ	अरुषीणाम् áruṣīṇām
Locative	अरुष्याम् áruṣyām	अरुष्योः áruṣyoḥ	अरुषीषु áruṣīṣu
Notes	¹Vedic

Neuter a-stem declension of अरुष (aruṣá)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	अरुषम् aruṣám	अरुषे aruṣé	अरुषाणि / अरुषा¹ aruṣā́ṇi / aruṣā́¹
Vocative	अरुष áruṣa	अरुषे áruṣe	अरुषाणि / अरुषा¹ áruṣāṇi / áruṣā¹
Accusative	अरुषम् aruṣám	अरुषे aruṣé	अरुषाणि / अरुषा¹ aruṣā́ṇi / aruṣā́¹
Instrumental	अरुषेण aruṣéṇa	अरुषाभ्याम् aruṣā́bhyām	अरुषैः / अरुषेभिः¹ aruṣaíḥ / aruṣébhiḥ¹
Dative	अरुषाय aruṣā́ya	अरुषाभ्याम् aruṣā́bhyām	अरुषेभ्यः aruṣébhyaḥ
Ablative	अरुषात् aruṣā́t	अरुषाभ्याम् aruṣā́bhyām	अरुषेभ्यः aruṣébhyaḥ
Genitive	अरुषस्य aruṣásya	अरुषयोः aruṣáyoḥ	अरुषाणाम् aruṣā́ṇām
Locative	अरुषे aruṣé	अरुषयोः aruṣáyoḥ	अरुषेषु aruṣéṣu
Notes	¹Vedic

Noun

अरुष • (aruṣá) m

1. the sun
2. day
3. (in the plural) the red horses of Agni

Declension

Masculine a-stem declension of अरुष (aruṣá)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	अरुषः aruṣáḥ	अरुषौ aruṣaú	अरुषाः / अरुषासः¹ aruṣā́ḥ / aruṣā́saḥ¹
Vocative	अरुष áruṣa	अरुषौ áruṣau	अरुषाः / अरुषासः¹ áruṣāḥ / áruṣāsaḥ¹
Accusative	अरुषम् aruṣám	अरुषौ aruṣaú	अरुषान् aruṣā́n
Instrumental	अरुषेण aruṣéṇa	अरुषाभ्याम् aruṣā́bhyām	अरुषैः / अरुषेभिः¹ aruṣaíḥ / aruṣébhiḥ¹
Dative	अरुषाय aruṣā́ya	अरुषाभ्याम् aruṣā́bhyām	अरुषेभ्यः aruṣébhyaḥ
Ablative	अरुषात् aruṣā́t	अरुषाभ्याम् aruṣā́bhyām	अरुषेभ्यः aruṣébhyaḥ
Genitive	अरुषस्य aruṣásya	अरुषयोः aruṣáyoḥ	अरुषाणाम् aruṣā́ṇām
Locative	अरुषे aruṣé	अरुषयोः aruṣáyoḥ	अरुषेषु aruṣéṣu
Notes	¹Vedic

Further reading

• Apte, Vaman Shivram (1890) , “अरुष”, in The practical Sanskrit-English dictionary, Poona: Prasad Prakashan.
• Monier Williams (1899) , “अरुष”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, OCLC 458052227, page 88.