քիթ
Armenian
Etymology
Inherited from Old Armenian քիթ (kʿitʿ).
Pronunciation
- (Eastern Armenian, standard) IPA(key): [kʰitʰ]
- (Western Armenian, standard) IPA(key): [kʰitʰ]
Audio (Eastern Armenian) (file)
Noun
քիթ • (kʿitʿ)
- nose
- մեծ քիթ ունենալ ― mec kʿitʿ unenal ― to have a big nose
- քիթը կախել ― kʿitʿə kaxel ― to frown, to be gloomy
- քիթը քչփորել ― kʿitʿə kʿčʿpʿorel ― to pick one's nose
- (figuratively) the tip of something
- (figuratively) the prow of the ship
- Antonym: նավախել (navaxel)
Declension
i-type, inanimate (Eastern Armenian)
| singular | plural | |||
|---|---|---|---|---|
| nominative | քիթ (kʿitʿ) | քթեր (kʿtʿer) | ||
| dative | քթի (kʿtʿi) | քթերի (kʿtʿeri) | ||
| ablative | քթից (kʿtʿicʿ) | քթերից (kʿtʿericʿ) | ||
| instrumental | քթով (kʿtʿov) | քթերով (kʿtʿerov) | ||
| locative | քթում (kʿtʿum) | քթերում (kʿtʿerum) | ||
| definite forms | ||||
| nominative | քիթը/քիթն (kʿitʿə/kʿitʿn) | քթերը/քթերն (kʿtʿerə/kʿtʿern) | ||
| dative | քթին (kʿtʿin) | քթերին (kʿtʿerin) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | քիթս (kʿitʿs) | քթերս (kʿtʿers) | ||
| dative | քթիս (kʿtʿis) | քթերիս (kʿtʿeris) | ||
| ablative | քթիցս (kʿtʿicʿs) | քթերիցս (kʿtʿericʿs) | ||
| instrumental | քթովս (kʿtʿovs) | քթերովս (kʿtʿerovs) | ||
| locative | քթումս (kʿtʿums) | քթերումս (kʿtʿerums) | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | քիթդ (kʿitʿd) | քթերդ (kʿtʿerd) | ||
| dative | քթիդ (kʿtʿid) | քթերիդ (kʿtʿerid) | ||
| ablative | քթիցդ (kʿtʿicʿd) | քթերիցդ (kʿtʿericʿd) | ||
| instrumental | քթովդ (kʿtʿovd) | քթերովդ (kʿtʿerovd) | ||
| locative | քթումդ (kʿtʿumd) | քթերումդ (kʿtʿerumd) | ||
Derived terms
- քթախոտ (kʿtʿaxot)
- քթածակ (kʿtʿacak)
- քթանցք (kʿtʿancʿkʿ)
Old Armenian
Etymology
The origin is usually considered unknown.[1][2]
Asatrian discovered a parallel in Khinalug кӏыт-ы́р (ḳɨt-ɨ́r, “nose”), for which a native Northeast Caucasian origin has been proposed (see there).[3] If it is indeed native, then քիթ (kʿitʿ) is a Northeast Caucasian borrowing. For other body part terms possibly borrowed from that family see մագիլ (magil).
Noun
քիթ • (kʿitʿ)
- nose, snout, muzzle
- 5th century, Bible, Job 40.26:[4]
- Եթէ կապիցե՞ս անուր ի քիթս նորա․ անցուցանիցե՞ս դանդանաւանդ ընդ կզակս նորա։
- Etʿē kapicʿe?s anur i kʿitʿs nora; ancʿucʿanicʿe?s dandanawand ənd kzaks nora.
- Translation by Claude E. Cox
- Will you attach a ring in its snout? Will you pass a bit through its chin?
- Եթէ կապիցե՞ս անուր ի քիթս նորա․ անցուցանիցե՞ս դանդանաւանդ ընդ կզակս նորա։
- 5th century, Agatʿangełos, Patmutʿiwn Hayocʿ [History of the Armenians] 106:[5]
- Ես ետ հրաման բերել աղ եւ բորակ եւ բարկ քացախ, եւ ընկենուլ զնա յորսայս, եւ դնել փող եղեգան ի քիթս նորա, եւ արկանել զայն ընդ քիթս նորա։
- Es et hraman berel ał ew borak ew bark kʿacʿax, ew ənkenul zna yorsays, ew dnel pʿoł ełegan i kʿitʿs nora, ew arkanel zayn ənd kʿitʿs nora.
- Translation by R. W. Thomson
- And he ordered salt and borax and rough vinegar to be brought, and for him to be turned on his back, his head to be placed in a carpenter's vice, and a reed tube to be put in his nose, and this liquid to be poured down his nose.
- Ես ետ հրաման բերել աղ եւ բորակ եւ բարկ քացախ, եւ ընկենուլ զնա յորսայս, եւ դնել փող եղեգան ի քիթս նորա, եւ արկանել զայն ընդ քիթս նորա։
- զքիթս ի վեր տանել ― zkʿitʿs i ver tanel ― to turn up the nose, to look scornful, haughty
- այսրէն ընդ քիթսն դառնալ ― aysrēn ənd kʿitʿsn daṙnal ― to get into the nose, to go the wrong way in swallowing
- (figuratively) edge of a pointed object
Usage notes
In Job, translates Ancient Greek μυκτήρ (muktḗr).
Declension
i-a-type
| singular | plural | ||
|---|---|---|---|
| nominative | քիթ (kʿitʿ) | քիթք (kʿitʿkʿ) | |
| genitive | քթի (kʿtʿi) | քթաց (kʿtʿacʿ) | |
| dative | քթի (kʿtʿi) | քթաց (kʿtʿacʿ) | |
| accusative | քիթ (kʿitʿ) | քիթս (kʿitʿs) | |
| ablative | քթէ (kʿtʿē) | քթաց (kʿtʿacʿ) | |
| instrumental | քթաւ (kʿtʿaw) | քթաւք= քթօք (kʿtʿawkʿ = kʿtʿōkʿ) | |
| locative | քթի (kʿtʿi) | քիթս (kʿitʿs) |
Derived terms
- երկայնաքիթ (erkaynakʿitʿ)
- մեծաքիթ (mecakʿitʿ)
- նրբաքիթ (nrbakʿitʿ)
- շնքիթ (šnkʿitʿ)
- չափքիթ (čʿapʿkʿitʿ)
- տափաքիթ (tapʿakʿitʿ)
- քթատ (kʿtʿat)
- քթափողք (kʿtʿapʿołkʿ)
- քթեր (kʿtʿer)
Descendants
- Armenian: քիթ (kʿitʿ)
References
- Ačaṙean, Hračʿeay (1979), “քիթ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), volume IV, 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press, pages 577–578
- J̌ahukyan, Geworg (2010), “քիթ II”, in Vahan Sargsyan, editor, Hayeren stugabanakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), Yerevan: Asoghik, page 783
- Asatrian, Garnik (2014), “‘Nose’ in Armenian”, in Iran and the Caucasus, volume 18, issue 2, pages 147–148
- Cox, Claude E. (2006) Armenian Job: reconstructed Greek text, critical edition of the Armenian with English translation (Hebrew University Armenian studies; 8), Leuven – Paris – Dudley, MA: Peeters, page 260
- Thomson, R. W. (1976) Agathangelos, History of the Armenians, Albany, NY: State University of New York Press, pages 120–121
Further reading
- Awetikʿean, G.; Siwrmēlean, X.; Awgerean, M. (1836–1837), “քիթ”, in Nor baṙgirkʿ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Petrosean, H. Matatʿeay V. (1879), “քիթ”, in Nor Baṙagirkʿ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy