քար
Armenian
Etymology
From Old Armenian քար (kʿar).
Pronunciation
- (Eastern Armenian, standard) IPA(key): [kʰɑɾ]
- (Western Armenian, standard) IPA(key): [kʰɑɾ]
Audio (file)
Noun
քար • (kʿar)
- stone, rock
- քար առնել ― kʿar aṙnel ― see քար քաշել
- քար դառնալ ― kʿar daṙnal ― to turn to stone; to freeze, to stop moving; (figuratively) to be ruthless or merciless
- քար կտրել ― kʿar ktrel ― to mine; (figuratively) to be stumped, to be baffled, to be brought to a standstill; to freeze from cold
- քար նետել ― kʿar netel ― to throw stones; to make a sharp remark, to retort
- քար ու կապ ― kʿar u kap ― prohibition; bad luck, misfortune
- քար ու կարկուտ տեղալ գլխին ― kʿar u karkut tełal glxin ― to oppress and torment a lot
- քար ու հող ― kʿar u hoł ― land, earth
- քար ուտել ― kʿar utel ― to be starving
- քար ուտեմ, քացախ խմեմ ― kʿar utem, kʿacʿax xmem ― let me be deprived of food and drink, let me not live well
- քար ու քանդ անել ― kʿar u kʿand anel ― to destroy, to ruin
- քար ու քաշանք ― kʿar u kʿašankʿ ― tribulations, ordeals
- քար ու քարափ ― kʿar u kʿarapʿ ― areas difficult to access; impasse, rock, cliff, mountain
- քար ու քացախ ― kʿar u kʿacʿax ― poison, blight
- քար ու քացախ ուտել ― kʿar u kʿacʿax utel ― to not live well, to deprive oneself of everything
- քար ու քոլ ― kʿar u kʿol ― wasteland, wilderness, desert
- քար ու քռա ― kʿar u kʿṙa ― rocky, rugged (area)
- քար քաշել ― kʿar kʿašel ― to do heavy work, to work hard; to place a gravestone; (ironically) said to someone who complains after a little bit of light work
- քար քարի վրա չթողնել՝ չմնալ ― kʿar kʿari vra čʿtʿołnel, čʿmnal ― to destroy, to be destroyed
- քարը այնպես ձգել փոսը, որ յոթը զույգ եզներ չկարողանան հանել ― kʿarə aynpes jgel pʿosə, or yotʿə zuyg ezner čʿkarołanan hanel ― to destroy work in such a way so as to make it impossible to correct
- քարը գոգիցը՝ փեշիցը թափել ― kʿarə gogicʿə, pʿešicʿə tʿapʿel ― to step back, to yield
- քարը ծովն ընկնել ― kʿarə covn ənknel ― 1) to meet with misfortune or bad luck. 2) to be deposed or dethroned.
- քարը ծովը գցել ― kʿarə covə gcʿel ― to cause misfortune, to do harm
- քարը կճաթի ― kʿarə kčatʿi ― it’s extremely cold
- քարը տեղը դնել ― kʿarə tełə dnel ― to say the right thing
- քարն էլ է իր ձեռքին, պոպոքն էլ ― kʿarn ēl ē ir jeṙkʿin, popokʿn ēl ― he (or she) has all the power in his hands; he can do as he pleases.
- քարե քար ընկնել ― kʿare kʿar ənknel ― to live a hard life
- քարի հետ քաղվել, մաղի հետ մաղվել ― kʿari het kʿałvel, małi het małvel ― to work wickedly
- քարի-հողի (կամ՝ քարի-քոլի) հետ կռիվ տալ ― kʿari-hołi (kam, kʿari-kʿoli) het kṙiv tal ― to work hard, to go to great pains to do or get something
- քարից հաց հանել ― kʿaricʿ hacʿ hanel ― to obtain one’s daily bread through heavy agricultural work
- քարից հացի հոտ առնել ― kʿaricʿ hacʿi hot aṙnel ― to suffer from starvation
- քարից յուղ հանել ― kʿaricʿ yuł hanel ― to be dexterous or handy
- քարից-քար խփել ― kʿaricʿ-kʿar xpʿel ― to trap, to ensnare
- քարն իմ գլուխը ― kʿarn im gluxə ― let whatever happen
- քարովն ընկնել ― kʿarovn ənknel ― to fall from a rock or cliff and die
- քարով տալ ― kʿarov tal ― to hit or beat with a rock
- քարով քոլով գցել ― kʿarov kʿolov gcʿel ― to deliberately change the subject to avoid dealing with someone’s problem
- քարերը կաղաղակեն ― kʿarerə kałałaken ― 1) to try to hide something that cannot be hidden and will come to light sooner or later. 2) the rocks are witnesses to the secret.
- բախտին քար գցել ― baxtin kʿar gcʿel ― to throw away your luck or fortune because of malpractice or wrongdoing
- յոթ քարի արանք ― yotʿ kʿari arankʿ ― a very trapped, inescapable situation
- rock, cliff
- mountain
- precious stone, gem
- flint, gunflint
- weight (stone used for weighing objects)
- (figuratively) piece (in board games, such as backgammon and chess)
- քար առնել ― kʿar aṙnel ― (in backgammon) to remove an opponent’s lost piece
- քար տալ ― kʿar tal ― (in board games) to deliberately leave a piece unprotected for an opponent to take
- (figuratively) distress, grief, anguish
Declension
i-type, inanimate (Eastern Armenian)
| singular | plural | |||
|---|---|---|---|---|
| nominative | քար (kʿar) | քարեր (kʿarer) | ||
| dative | քարի (kʿari) | քարերի (kʿareri) | ||
| ablative | քարից (kʿaricʿ) | քարերից (kʿarericʿ) | ||
| instrumental | քարով (kʿarov) | քարերով (kʿarerov) | ||
| locative | քարում (kʿarum) | քարերում (kʿarerum) | ||
| definite forms | ||||
| nominative | քարը/քարն (kʿarə/kʿarn) | քարերը/քարերն (kʿarerə/kʿarern) | ||
| dative | քարին (kʿarin) | քարերին (kʿarerin) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | քարս (kʿars) | քարերս (kʿarers) | ||
| dative | քարիս (kʿaris) | քարերիս (kʿareris) | ||
| ablative | քարիցս (kʿaricʿs) | քարերիցս (kʿarericʿs) | ||
| instrumental | քարովս (kʿarovs) | քարերովս (kʿarerovs) | ||
| locative | քարումս (kʿarums) | քարերումս (kʿarerums) | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | քարդ (kʿard) | քարերդ (kʿarerd) | ||
| dative | քարիդ (kʿarid) | քարերիդ (kʿarerid) | ||
| ablative | քարիցդ (kʿaricʿd) | քարերիցդ (kʿarericʿd) | ||
| instrumental | քարովդ (kʿarovd) | քարերովդ (kʿarerovd) | ||
| locative | քարումդ (kʿarumd) | քարերումդ (kʿarerumd) | ||
Derived terms
- խաղաքար (xałakʿar)
- նռնաքար (nṙnakʿar)
Adjective
քար • (kʿar) (superlative ամենաքար)
- (figuratively) hard, strong, solid
- քար անտարբերություն ― kʿar antarberutʿyun ― stone-cold indifference
- քար լռություն պահել ― kʿar lṙutʿyun pahel ― to stay completely silent
- (figuratively) insensitive, callous, indifferent, pitiless
Declension
nominalized, i-type (Eastern Armenian)
| singular | plural | |||
|---|---|---|---|---|
| nominative | քար (kʿar) | քարեր (kʿarer) | ||
| dative | քարի (kʿari) | քարերի (kʿareri) | ||
| ablative | քարից (kʿaricʿ) | քարերից (kʿarericʿ) | ||
| instrumental | քարով (kʿarov) | քարերով (kʿarerov) | ||
| locative | քարում (kʿarum) | քարերում (kʿarerum) | ||
| definite forms | ||||
| nominative | քարը/քարն (kʿarə/kʿarn) | քարերը/քարերն (kʿarerə/kʿarern) | ||
| dative | քարին (kʿarin) | քարերին (kʿarerin) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | քարս (kʿars) | քարերս (kʿarers) | ||
| dative | քարիս (kʿaris) | քարերիս (kʿareris) | ||
| ablative | քարիցս (kʿaricʿs) | քարերիցս (kʿarericʿs) | ||
| instrumental | քարովս (kʿarovs) | քարերովս (kʿarerovs) | ||
| locative | քարումս (kʿarums) | քարերումս (kʿarerums) | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | քարդ (kʿard) | քարերդ (kʿarerd) | ||
| dative | քարիդ (kʿarid) | քարերիդ (kʿarerid) | ||
| ablative | քարիցդ (kʿaricʿd) | քարերիցդ (kʿarericʿd) | ||
| instrumental | քարովդ (kʿarovd) | քարերովդ (kʿarerovd) | ||
| locative | քարումդ (kʿarumd) | քարերումդ (kʿarerumd) | ||
Old Armenian
Etymology
The origin is uncertain. Has been compared to Welsh carreg (“stone”), Persian خار (xâr), خارا (xârâ, “very hard stone, flint, rock”), Sanskrit खर (khára, “hard, solid”), कर्कर (karkara, “hard, firm”), Ancient Greek κάρκαρος (kárkaros, “hard, rough”),
Noun
քար • (kʿar)
- stone
- 5th century, Bible, Job 14.8–9:[1]
- Եթէ ծերասցի յերկրի արմատ նորա՝ եւ ի քարի վախճանեսցի բուն նորա, ի հոտոյ ջրոյ ծաղկեսցի
- Etʿē cerascʿi yerkri armat nora, ew i kʿari vaxčanescʿi bun nora, i hotoy ǰroy całkescʿi
- Translation by Claude E. Cox
- If its root grow old in earth, and the crown of its root die in a rock, at the scent of water it will sprout
- Եթէ ծերասցի յերկրի արմատ նորա՝ եւ ի քարի վախճանեսցի բուն նորա, ի հոտոյ ջրոյ ծաղկեսցի
- 5th century, with changes and additions in later centuries, Baroyaxōs [Physiologus] Earliest recension (TR).4.1–2:[2]
- Զի են եւ քարինք ինչ հրահանաց արու եւ էգ․ մինչեւ բացեայ ի միմեանց են, չհարկանի ուրէք հրդեհ. ապա թէ մաւտիցի արուն յէգն, հուր բորբոքի եւ այրէ զվայրս բազումս։
- Zi en ew kʿarinkʿ inčʿ hrahanacʿ aru ew ēg; minčʿew bacʿeay i mimeancʿ en, čʿharkani urēkʿ hrdeh. apa tʿē mawticʿi arun yēgn, hur borbokʿi ew ayrē zvayrs bazums.
- Translation by Gohar Muradyan
- There exist certain fire-striking stones, male and female. As long as they are separate from one another, nowhere fire is lit, but if the male approaches the female, it sets fire and burns many places.
- Զի են եւ քարինք ինչ հրահանաց արու եւ էգ․ մինչեւ բացեայ ի միմեանց են, չհարկանի ուրէք հրդեհ. ապա թէ մաւտիցի արուն յէգն, հուր բորբոքի եւ այրէ զվայրս բազումս։
Declension
i-type
| singular (uncountable) | |
|---|---|
| nominative | քար (kʿar) |
| genitive | քարի (kʿari) |
| dative | քարի (kʿari) |
| accusative | քար (kʿar) |
| ablative | քարէ (kʿarē) |
| instrumental | քարիւ (kʿariw) |
| locative | քարի (kʿari) |
| The singular forms follow an i-type declension, but the singular ablative can also be n-type քարամբ (kʿaramb). | |
n-type
| plural only (plurale tantum) | |
|---|---|
| nominative | քարինք (kʿarinkʿ) |
| genitive | քարանց (kʿarancʿ) |
| dative | քարանց (kʿarancʿ) |
| accusative | քարինս (kʿarins) |
| ablative | քարանց (kʿarancʿ) |
| instrumental | քարամբք (kʿarambkʿ) |
| locative | քարինս (kʿarins) |
| The plural forms follow n-type declension. | |
Derived terms
- անկիւնաքար (ankiwnakʿar)
- արիւնքար (ariwnkʿar)
- բաբանաքար (babanakʿar)
- գետաքար (getakʿar)
- դարբնաքար (darbnakʿar)
- եղեգնաքար (ełegnakʿar)
- եղենգնաքար (ełengnakʿar)
- եղնգնաքար (ełngnakʿar)
- երեքքարեան (erekʿkʿarean)
- երկանաքար (erkanakʿar)
- զմռնիտեան քար (zmṙnitean kʿar)
- ըռըմբաքար (əṙəmbakʿar)
- խճաքար (xčakʿar)
- խստաքար (xstakʿar)
- ծարրաքար (carrakʿar)
- ծծմբաքար (ccmbakʿar)
- միջնաքար (miǰnakʿar)
- շանթեքար (šantʿekʿar)
- ողորկաքար (ołorkakʿar)
- ոսկեքար (oskekʿar)
- որձաքար (orjakʿar)
- չեչաքար (čʿečʿakʿar)
- պարսաքար (parsakʿar)
- պարսաքարեմ (parsakʿarem)
- պարտիզաքար (partizakʿar)
- ռմբաքար (ṙmbakʿar)
- սալաքար (salakʿar)
- սրբաքար (srbakʿar)
- քարաբլուր (kʿarablur)
- քարաբուղխ (kʿarabułx)
- քարագագաթն (kʿaragagatʿn)
- քարագիր (kʿaragir)
- քարագիւտ (kʿaragiwt)
- քարագլուխ (kʿaraglux)
- քարագնաց (kʿaragnacʿ)
- քարագործ (kʿaragorc)
- քարադէզ (kʿaradēz)
- քարադրօշ (kʿaradrōš)
- քարաթոթոշ (kʿaratʿotʿoš)
- քարաթոշ (kʿaratʿoš)
- քարաժայռ (kʿaražayṙ)
- քարաժեռ (kʿaražeṙ)
- քարալեառն (kʿaraleaṙn)
- քարալեառնակ (kʿaraleaṙnak)
- քարալից (kʿaralicʿ)
- քարախառն (kʿaraxaṙn)
- քարախիտ (kʿaraxit)
- քարախունկ (kʿaraxunk)
- քարածեծ (kʿaracec)
- քարածերպ (kʿaracerp)
- քարածերպք (kʿaracerpkʿ)
- քարակաշկառ (kʿarakaškaṙ)
- քարակարկառ (kʿarakarkaṙ)
- քարակերտ (kʿarakert)
- քարակիր (kʿarakir)
- քարակոյտ (kʿarakoyt)
- քարակոշկոճ (kʿarakoškoč)
- քարակոշտք (kʿarakoštkʿ)
- քարակուռ (kʿarakuṙ)
- քարակոփ (kʿarakopʿ)
- քարակոփութիւն (kʿarakopʿutʿiwn)
- քարակտուր (kʿaraktur)
- քարահատ (kʿarahat)
- քարահար (kʿarahar)
- քարաձգող (kʿarajgoł)
- քարաձգութիւն (kʿarajgutʿiwn)
- քարաձիգ (kʿarajig)
- քարաման (kʿaraman)
- քարամէջ (kʿaramēǰ)
- քարամուտ (kʿaramut)
- քարայատակ (kʿarayatak)
- քարայարկ (kʿarayark)
- քարային (kʿarayin)
- քարայուն (kʿarayun)
- քարայր (kʿarayr)
- քարայրեայ (kʿarayreay)
- քարանամ (kʿaranam)
- քարանձաւ (kʿaranjaw)
- քարանձաւամուտ (kʿaranjawamut)
- քարանձաւեայ (kʿaranjaweay)
- քարանման (kʿaranman)
- քարաննուխ (kʿarannux)
- քարաշէն (kʿarašēn)
- քարապաշտ (kʿarapašt)
- քարապաշտութիւն (kʿarapaštutʿiwn)
- քարապատուար (kʿarapatuar)
- քարաջարդ (kʿaraǰard)
- քարասերմնիկ (kʿarasermnik)
- քարասիրտ (kʿarasirt)
- քարասպան (kʿaraspan)
- քարասրտիմ (kʿarasrtim)
- քարավէժ (kʿaravēž)
- քարավիժեմ (kʿaravižem)
- քարավիժիմ (kʿaravižim)
- քարավիժութիւն (kʿaravižutʿiwn)
- քարավրէժ (kʿaravrēž)
- քարատաշ (kʿarataš)
- քարատեմ (kʿaratem)
- քարատեսակ (kʿaratesak)
- քարարկեմ (kʿararkem)
- քարացուցանեմ (kʿaracʿucʿanem)
- քարափն (kʿarapʿn)
- քարափոր (kʿarapʿor)
- քարաքաղ (kʿarakʿał)
- քարաքաղեմ (kʿarakʿałem)
- քարաքիւ (kʿarakʿiw)
- քարաքոս (kʿarakʿos)
- քարաքորկ (kʿarakʿork)
- քարաքուի (kʿarakʿui)
- քարբեկ (kʿarbek)
- քարգործ (kʿargorc)
- քարեայ (kʿareay)
- քարեղէն (kʿarełēn)
- քարէկարկուտ (kʿarēkarkut)
- քարէնաւ (kʿarēnaw)
- քարէպարիսպ (kʿarēparisp)
- քարընդոտն (kʿarəndotn)
- քարընդոտնեմ (kʿarəndotnem)
- քարընկեցութիւն (kʿarənkecʿutʿiwn)
- քարընկէց (kʿarənkēcʿ)
- քարընկէցութիւն (kʿarənkēcʿutʿiwn)
- քարխոտ (kʿarxot)
- քարկոթող (kʿarkotʿoł)
- քարկոծ (kʿarkoc)
- քարկոծանք (kʿarkocankʿ)
- քարկոծեմ (kʿarkocem)
- քարկոծիչ (kʿarkocičʿ)
- քարկոծութիւն (kʿarkocutʿiwn)
- քարկոծումն (kʿarkocumn)
- քարկուռ (kʿarkuṙ)
- քարկոփ (kʿarkopʿ)
- քարկոփիչ (kʿarkopʿičʿ)
- քարհատ (kʿarhat)
- քարձգութիւն (kʿarjgutʿiwn)
- քարձիգ (kʿarjig)
- քարորմ (kʿarorm)
- քարուկ (kʿaruk)
- քարուկիր (kʿarukir)
- քարուտ (kʿarut)
- քարուրագի (kʿaruragi)
- քարուքանդակ (kʿarukʿandak)
- քարքռուտ (kʿarkʿṙut)
Descendants
- Armenian: քար (kʿar)
- → Cappadocian Greek: καρά (kará)
References
- Cox, Claude E. (2006) Armenian Job: reconstructed Greek text, critical edition of the Armenian with English translation (Hebrew University Armenian studies; 8), Leuven – Paris – Dudley, MA: Peeters, pages 118–119
- Muradyan, Gohar (2005) Physiologus: The Greek and Armenian Versions with a Study of Translation Technique (Hebrew University Armenian Studies; 6), Leuven – Paris – Dudley: Peeters, pages 93, 143
Further reading
- Ačaṙean, Hračʿeay (1979), “քար”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), volume IV, 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press, pages 558–560
- Awetikʿean, G.; Siwrmēlean, X.; Awgerean, M. (1836–1837), “քար”, in Nor baṙgirkʿ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- J̌ahukyan, Geworg (2010), “քար”, in Vahan Sargsyan, editor, Hayeren stugabanakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), Yerevan: Asoghik, page 778
- Martirosyan, Hrach (2010) Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 8), Leiden, Boston: Brill, pages 685–686
- Olsen, Birgit Anette (1999) The noun in Biblical Armenian: origin and word-formation: with special emphasis on the Indo-European heritage (Trends in linguistics. Studies and monographs; 119), Berlin, New York: Mouton de Gruyter, page 171
- Petrosean, H. Matatʿeay V. (1879), “քար”, in Nor Baṙagirkʿ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy