վառեմ
Old Armenian
Etymology 1
Borrowed from one of the descendants of Proto-Indo-European *wer- (“to burn”), perhaps from Hittite 𒉿𒊏 (wa-ra).
Verb
վառեմ • (vaṙem)
- (transitive) to light up, to set fire to, to fire
- (transitive, figuratively) to fire, to inflame, to enliven, to inspirit, to vivify, to cheer, to raise the spirits of, to urge on, to excite, to rouse
- վառեալ բորբոքել ― vaṙeal borbokʿel ― to inflame, to heat, to electrify, to fill with enthusiasm, to enrapture, to fire
- (in the mediopassive, intransitive) to take fire, to be kindled, lighted, to be on fire, to burn
- վառեցաւ բորբոքեցաւ ― vaṙecʿaw borbokʿecʿaw ― he was filled with indignation, disgust, anger
Conjugation
active
| infinitive | վառել (vaṙel) | participle | վառեցեալ, վառեալ (vaṙecʿeal, vaṙeal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | վառեցուցանեմ (vaṙecʿucʿanem) | aorist stem | վառեց- (vaṙecʿ-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | վառեմ (vaṙem) | վառես (vaṙes) | վառէ (vaṙē) | վառեմք (vaṙemkʿ) | վառէք (vaṙēkʿ) | վառեն (vaṙen) | |
| imperfect | վառէի, վառեի* (vaṙēi, vaṙei*) | վառէիր, վառեիր* (vaṙēir, vaṙeir*) | վառէր (vaṙēr) | վառէաք, վառեաք* (vaṙēakʿ, vaṙeakʿ*) | վառէիք, վառեիք* (vaṙēikʿ, vaṙeikʿ*) | վառէին, վառեին* (vaṙēin, vaṙein*) | |
| aorist | վառեցի (vaṙecʿi) | վառեցեր (vaṙecʿer) | վառեաց (vaṙeacʿ) | վառեցաք (vaṙecʿakʿ) | վառեցէք, վառեցիք (vaṙecʿēkʿ, vaṙecʿikʿ) | վառեցին (vaṙecʿin) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | վառիցեմ (vaṙicʿem) | վառիցես (vaṙicʿes) | վառիցէ (vaṙicʿē) | վառիցեմք (vaṙicʿemkʿ) | վառիցէք (vaṙicʿēkʿ) | վառիցեն (vaṙicʿen) | |
| aorist | վառեցից (vaṙecʿicʿ) | վառեսցես (vaṙescʿes) | վառեսցէ (vaṙescʿē) | վառեսցուք (vaṙescʿukʿ) | վառեսջիք (vaṙesǰikʿ) | վառեսցեն (vaṙescʿen) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | վառեա՛ (vaṙeá) | — | — | վառեցէ՛ք (vaṙecʿḗkʿ) | — | |
| cohortative | — | վառեսջի՛ր (vaṙesǰír) | — | — | վառեսջի՛ք (vaṙesǰíkʿ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ վառեր (mí vaṙer) | — | — | մի՛ վառէք (mí vaṙēkʿ) | — | |
| *rare | |||||||
mediopassive
| infinitive | վառել, վառիլ* (vaṙel, vaṙil*) | participle | վառեցեալ, վառեալ (vaṙecʿeal, vaṙeal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | վառեցուցանեմ (vaṙecʿucʿanem) | aorist stem | վառեց- (vaṙecʿ-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | վառիմ (vaṙim) | վառիս (vaṙis) | վառի (vaṙi) | վառիմք (vaṙimkʿ) | վառիք (vaṙikʿ) | վառին (vaṙin) | |
| imperfect | վառէի (vaṙēi) | վառէիր (vaṙēir) | վառէր, վառիւր (vaṙēr, vaṙiwr) | վառէաք (vaṙēakʿ) | վառէիք (vaṙēikʿ) | վառէին (vaṙēin) | |
| aorist | վառեցայ (vaṙecʿay) | վառեցար (vaṙecʿar) | վառեցաւ (vaṙecʿaw) | վառեցաք (vaṙecʿakʿ) | վառեցայք (vaṙecʿaykʿ) | վառեցան (vaṙecʿan) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | վառիցիմ (vaṙicʿim) | վառիցիս (vaṙicʿis) | վառիցի (vaṙicʿi) | վառիցիմք (vaṙicʿimkʿ) | վառիցիք (vaṙicʿikʿ) | վառիցին (vaṙicʿin) | |
| aorist | վառեցայց (vaṙecʿaycʿ) | վառեսցիս (vaṙescʿis) | վառեսցի (vaṙescʿi) | վառեսցուք (vaṙescʿukʿ) | վառեսջիք (vaṙesǰikʿ) | վառեսցին (vaṙescʿin) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | վառեա՛ց (vaṙeácʿ) | — | — | վառեցարո՛ւք (vaṙecʿarúkʿ) | — | |
| cohortative | — | վառեսջի՛ր (vaṙesǰír) | — | — | վառեսջի՛ք (vaṙesǰíkʿ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ վառիր (mí vaṙir) | — | — | մի՛ վառիք (mí vaṙikʿ) | — | |
| *post-classical | |||||||
Derived terms
- աստուածավառ (astuacavaṙ)
- արփիավառեալ (arpʿiavaṙeal)
- բոցավառեալ (bocʿavaṙeal)
- լուսավառ (lusavaṙ)
- լուսավառեալ (lusavaṙeal)
- լուսավառութիւն (lusavaṙutʿiwn)
- կրակավառ (krakavaṙ)
- հրավառ (hravaṙ)
- հրավառելիք (hravaṙelikʿ)
- հրավառեմ (hravaṙem)
- հրավառութիւն (hravaṙutʿiwn)
- միգավառ (migavaṙ)
- մշտավառ (mštavaṙ)
- մշտնջենավառ (mštnǰenavaṙ)
- յաւէտավառ (yawētavaṙ)
- ջահավառ (ǰahavaṙ)
- ջահավառեմ (ǰahavaṙem)
- ջահավառութիւն (ǰahavaṙutʿiwn)
- վայելչավառ (vayelčʿavaṙ)
- վառ (vaṙ)
- վառած (vaṙac)
- վառարան (vaṙaran)
- վառեան (vaṙean)
- վառեցումն (vaṙecʿumn)
- վառեցուցանեմ (vaṙecʿucʿanem)
- վառիչ (vaṙičʿ)
- վառիվառ (vaṙivaṙ)
- վառիվառեալ (vaṙivaṙeal)
- վառումն (vaṙumn)
- վառվառիմ (vaṙvaṙim)
- վառվառուկ (vaṙvaṙuk)
- վառվռուկ (vaṙvṙuk)
Descendants
- Armenian: վառել (vaṙel)
References
- Petrosean, H. Matatʿeay V. (1879), “վառեմ”, in Nor Baṙagirkʿ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Awetikʿean, G.; Siwrmēlean, X.; Awgerean, M. (1836–1837), “վառեմ”, in Nor baṙgirkʿ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Ačaṙean, Hračʿeay (1971–1979), “վառ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press
Etymology 2
The origin is uncertain.
Verb
վառեմ • (vaṙem)
- (transitive) to arm, to equip, to fit out
- 5th century, with changes and additions in later centuries, Baroyaxōs [Physiologus] Earliest recension (TR).17.1–2:[1]
- Է զեռուն ինչ որ կոչի ոզնի՝ գնդաձեւ կերպարանաւք, եւ ողն նորա վառեալ է ամենայն փշովք։ Եւ փուշն նմանէ ծովային ոզնոցն։
- Ē zeṙun inčʿ or kočʿi ozni, gndajew kerparanawkʿ, ew ołn nora vaṙeal ē amenayn pʿšovkʿ. Ew pʿušn nmanē covayin oznocʿn.
- Translation by Gohar Muradyan
- There is a creeping animal called hedgehog, with a spherical shape, and its back is thoroughly armed with quills. And its quills look like those of the sea-urchin.
- Է զեռուն ինչ որ կոչի ոզնի՝ գնդաձեւ կերպարանաւք, եւ ողն նորա վառեալ է ամենայն փշովք։ Եւ փուշն նմանէ ծովային ոզնոցն։
- (transitive) to put on, to attire, to dress, to bedeck
- վառել զդրօշս ― vaṙel zdrōšs ― to hoist the colours
- (in the mediopassive, intransitive) to arm oneself, to take up arms, to fly to arms; to equip oneself
Conjugation
active
| infinitive | վառել (vaṙel) | participle | վառեցեալ, վառեալ (vaṙecʿeal, vaṙeal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | վառեցուցանեմ (vaṙecʿucʿanem) | aorist stem | վառեց- (vaṙecʿ-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | վառեմ (vaṙem) | վառես (vaṙes) | վառէ (vaṙē) | վառեմք (vaṙemkʿ) | վառէք (vaṙēkʿ) | վառեն (vaṙen) | |
| imperfect | վառէի, վառեի* (vaṙēi, vaṙei*) | վառէիր, վառեիր* (vaṙēir, vaṙeir*) | վառէր (vaṙēr) | վառէաք, վառեաք* (vaṙēakʿ, vaṙeakʿ*) | վառէիք, վառեիք* (vaṙēikʿ, vaṙeikʿ*) | վառէին, վառեին* (vaṙēin, vaṙein*) | |
| aorist | վառեցի (vaṙecʿi) | վառեցեր (vaṙecʿer) | վառեաց (vaṙeacʿ) | վառեցաք (vaṙecʿakʿ) | վառեցէք, վառեցիք (vaṙecʿēkʿ, vaṙecʿikʿ) | վառեցին (vaṙecʿin) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | վառիցեմ (vaṙicʿem) | վառիցես (vaṙicʿes) | վառիցէ (vaṙicʿē) | վառիցեմք (vaṙicʿemkʿ) | վառիցէք (vaṙicʿēkʿ) | վառիցեն (vaṙicʿen) | |
| aorist | վառեցից (vaṙecʿicʿ) | վառեսցես (vaṙescʿes) | վառեսցէ (vaṙescʿē) | վառեսցուք (vaṙescʿukʿ) | վառեսջիք (vaṙesǰikʿ) | վառեսցեն (vaṙescʿen) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | վառեա՛ (vaṙeá) | — | — | վառեցէ՛ք (vaṙecʿḗkʿ) | — | |
| cohortative | — | վառեսջի՛ր (vaṙesǰír) | — | — | վառեսջի՛ք (vaṙesǰíkʿ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ վառեր (mí vaṙer) | — | — | մի՛ վառէք (mí vaṙēkʿ) | — | |
| *rare | |||||||
mediopassive
| infinitive | վառել, վառիլ* (vaṙel, vaṙil*) | participle | վառեցեալ, վառեալ (vaṙecʿeal, vaṙeal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | վառեցուցանեմ (vaṙecʿucʿanem) | aorist stem | վառեց- (vaṙecʿ-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | վառիմ (vaṙim) | վառիս (vaṙis) | վառի (vaṙi) | վառիմք (vaṙimkʿ) | վառիք (vaṙikʿ) | վառին (vaṙin) | |
| imperfect | վառէի (vaṙēi) | վառէիր (vaṙēir) | վառէր, վառիւր (vaṙēr, vaṙiwr) | վառէաք (vaṙēakʿ) | վառէիք (vaṙēikʿ) | վառէին (vaṙēin) | |
| aorist | վառեցայ (vaṙecʿay) | վառեցար (vaṙecʿar) | վառեցաւ (vaṙecʿaw) | վառեցաք (vaṙecʿakʿ) | վառեցայք (vaṙecʿaykʿ) | վառեցան (vaṙecʿan) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | վառիցիմ (vaṙicʿim) | վառիցիս (vaṙicʿis) | վառիցի (vaṙicʿi) | վառիցիմք (vaṙicʿimkʿ) | վառիցիք (vaṙicʿikʿ) | վառիցին (vaṙicʿin) | |
| aorist | վառեցայց (vaṙecʿaycʿ) | վառեսցիս (vaṙescʿis) | վառեսցի (vaṙescʿi) | վառեսցուք (vaṙescʿukʿ) | վառեսջիք (vaṙesǰikʿ) | վառեսցին (vaṙescʿin) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | վառեա՛ց (vaṙeácʿ) | — | — | վառեցարո՛ւք (vaṙecʿarúkʿ) | — | |
| cohortative | — | վառեսջի՛ր (vaṙesǰír) | — | — | վառեսջի՛ք (vaṙesǰíkʿ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ վառիր (mí vaṙir) | — | — | մի՛ վառիք (mí vaṙikʿ) | — | |
| *post-classical | |||||||
Derived terms
- զրահավառ (zrahavaṙ)
- վահանավառ (vahanavaṙ)
- վառելիք (vaṙelikʿ)
- վառեցուցանեմ (vaṙecʿucʿanem)
- վառուած (vaṙuac)
References
- Muradyan, Gohar (2005) Physiologus: The Greek and Armenian Versions with a Study of Translation Technique (Hebrew University Armenian Studies; 6), Leuven – Paris – Dudley: Peeters, pages 114–115, 151
Further reading
- Petrosean, H. Matatʿeay V. (1879), “վառեմ”, in Nor Baṙagirkʿ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Awetikʿean, G.; Siwrmēlean, X.; Awgerean, M. (1836–1837), “վառեմ”, in Nor baṙgirkʿ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Ačaṙean, Hračʿeay (1971–1979), “վառ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press