սիսեռն
Old Armenian
Etymology
A wanderword of unknown ultimate origin, also reflected in Latin cicer (“chickpea”), Ancient Macedonian κίκερροι (kikerroi, “pale”) (Hesychius), possibly also in Ancient Greek κριός (kriós, “chickpea”), Albanian thjerë (“lentil”), Abkhaz а-каркла́ш (a-kʼarkʼláŝ), а-гәы́рҟәыд (a-gʷə́rqʷʼəd), Abaza кӏыркӏылаш (kʼərkʼəlaš), кӏыркӏырлаш (kʼərkʼərlaš), Kryts хархар (χarχar, “peas”) and Burushaski gərk (“peas”).
Noun
սիսեռն • (siseṙn)
- chickpea
- 5th century, Agatʿangełos, Patmutʿiwn Hayocʿ [History of the Armenians] chapter 647:
- Նա եւ սերմանիքն օգտակարք մարդկան, որպէս ցորեանն եւ հաճարն եւ գարին եւ կորեակն եւ գաւարսն եւ ոսպնն եւ ոլոռնն եւ որիզն եւ դկուղն եւ սիսեռնն, եւ այլ եւս բազում սերմանիք՝ զոր ի թիւ ոչ ոք կարասցէ արկանել։
- Na ew sermanikʿn ōgtakarkʿ mardkan, orpēs cʿoreann ew hačarn ew garin ew koreakn ew gawarsn ew ospnn ew oloṙnn ew orizn ew dkułn ew siseṙnn, ew ayl ews bazum sermanikʿ, zor i tʿiw očʿ okʿ karascʿē arkanel.
- Նա եւ սերմանիքն օգտակարք մարդկան, որպէս ցորեանն եւ հաճարն եւ գարին եւ կորեակն եւ գաւարսն եւ ոսպնն եւ ոլոռնն եւ որիզն եւ դկուղն եւ սիսեռնն, եւ այլ եւս բազում սերմանիք՝ զոր ի թիւ ոչ ոք կարասցէ արկանել։
- 6th–12th? centuries, Baṙkʿ Gałianosi [The Greek–Armenian Dictionary to Galen] :[1]
- երինբեթին [manuscript variants: երիրբեթին, երիմբենդին, երիմբեթին, երիմփեթին]· սիսեռն [manuscript variants: սիսիռն, սիսեր, սիսեառն]
- erinbetʿin [manuscript variants: erirbetʿin, erimbendin, erimbetʿin, erimpʿetʿin]· siseṙn [manuscript variants: sisiṙn, siser, siseaṙn]
- Ancient Greek ἐρέβινθος (erébinthos) = siseṙn
- երինբեթին [manuscript variants: երիրբեթին, երիմբենդին, երիմբեթին, երիմփեթին]· սիսեռն [manuscript variants: սիսիռն, սիսեր, սիսեառն]
- Varkʿ srbocʿ harancʾ [Paterica] :
- Ասէին վասն որումն կրօնաւորի՝ եթէ ոչ ճաշակէր հաց, այլ սիսեռն թրջեալ․ և եթէ դէպ լինէր նմա երթալ և ճաշակել առ ոք, դնէր առաջի իւր զթրջեալ սիսեռն և ճաշակէր։
- Asēin vasn orumn krōnawori, etʿē očʿ čašakēr hacʿ, ayl siseṙn tʿrǰeal; ew etʿē dēp linēr nma ertʿal ew čašakel aṙ okʿ, dnēr aṙaǰi iwr ztʿrǰeal siseṙn ew čašakēr.
- Ասէին վասն որումն կրօնաւորի՝ եթէ ոչ ճաշակէր հաց, այլ սիսեռն թրջեալ․ և եթէ դէպ լինէր նմա երթալ և ճաշակել առ ոք, դնէր առաջի իւր զթրջեալ սիսեռն և ճաշակէր։
- Varkʿ srbocʿ harancʾ [Paterica] :
- Ասէին վասն հօրն Սիլովանէի՝ եթէ նստաւ ի սենեկի աւուրս բազումս և ոչ ունէր կերակուրս, բայց միայն սիսեռն սակաւ, և գործէր մաղս։
- Asēin vasn hōrn Silovanēi, etʿē nstaw i seneki awurs bazums ew očʿ unēr kerakurs, baycʿ miayn siseṙn sakaw, ew gorcēr małs.
- Ասէին վասն հօրն Սիլովանէի՝ եթէ նստաւ ի սենեկի աւուրս բազումս և ոչ ունէր կերակուրս, բայց միայն սիսեռն սակաւ, և գործէր մաղս։
- 12–13th century, Mxitʿar Goš, Aṙakkʿ [Fables] :
- Անկաւ ի պատառէ կերողի հատ ի սիսեռան, և այպանեցաւ ի բակլայէ՝ որպէս զերկչոտ, որում ասաց. ո՛չ եմ երկչոտ, այլ արի՛։
- Ankaw i pataṙē kerołi hat i siseṙan, ew aypanecʿaw i baklayē, orpēs zerkčʿot, orum asacʿ. óčʿ em erkčʿot, ayl arí.
- Անկաւ ի պատառէ կերողի հատ ի սիսեռան, և այպանեցաւ ի բակլայէ՝ որպէս զերկչոտ, որում ասաց. ո՛չ եմ երկչոտ, այլ արի՛։
Declension
n-type
| singular | plural | ||
|---|---|---|---|
| nominative | սիսեռն (siseṙn) | սիսռունք (sisṙunkʿ) | |
| genitive | սիսռան (sisṙan) | սիսռանց (sisṙancʿ) | |
| dative | սիսռան (sisṙan) | սիսռանց (sisṙancʿ) | |
| accusative | սիսեռն (siseṙn) | սիսռունս (sisṙuns) | |
| ablative | սիսռանէ (sisṙanē) | սիսռանց (sisṙancʿ) | |
| instrumental | սիսռամբ (sisṙamb) | սիսռամբք (sisṙambkʿ) | |
| locative | սիսռան (sisṙan) | սիսռունս (sisṙuns) | |
| based on post-classical evidence | |||
n-type
| singular | plural | ||
|---|---|---|---|
| nominative | սիսեռն (siseṙn) | սիսեռունք (siseṙunkʿ) | |
| genitive | սիսեռան (siseṙan) | սիսեռանց (siseṙancʿ) | |
| dative | սիսեռան (siseṙan) | սիսեռանց (siseṙancʿ) | |
| accusative | սիսեռն (siseṙn) | սիսեռունս (siseṙuns) | |
| ablative | սիսեռանէ (siseṙanē) | սիսեռանց (siseṙancʿ) | |
| instrumental | սիսեռամբ (siseṙamb) | սիսեռամբք (siseṙambkʿ) | |
| locative | սիսեռան (siseṙan) | սիսեռունս (siseṙuns) | |
| based on post-classical evidence | |||
Descendants
- Middle Armenian: սիսեռ (siseṙ), սիսեառն (siseaṙn), սիսառն (sisaṙn)
- Armenian: սիսեռ (siseṙ)
- → Georgian: სისირი (sisiri)
- Armenian: սիսեռ (siseṙ)
References
- Greppin, John A. C. (1985) Baṙkʿ Gaɫianosi: The Greek–Armenian Dictionary to Galen, Delmar, New York: Caravan Books, page 41
Further reading
- Ačaṙean, Hračʿeay (1979), “սիսեռն”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), volume IV, 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press, page 218ab
- Awetikʿean, G.; Siwrmēlean, X.; Awgerean, M. (1837), “սիսեռն”, in Nor baṙgirkʿ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), volume II, Venice: S. Lazarus Armenian Academy, page 714b
- Bjørn, Rasmus (2017) Foreign elements in the Proto-Indo-European vocabulary. A comparative loanword study, Master's thesis, University of Copenhagen, page 82
- Hübschmann, Heinrich (1897) Armenische Grammatik. 1. Theil: Armenische Etymologie (in German), Leipzig: Breitkopf & Härtel, page 490
- Łazaryan, Ṙ. S.; Avetisyan, H. M. (2009), “սիսեռ”, in Miǰin hayereni baṙaran [Dictionary of Middle Armenian] (in Armenian), 2nd edition, Yerevan: University Press, page 701b
- J̌ahukyan, Geworg (1987) Hayocʿ lezvi patmutʿyun; naxagrayin žamanakašrǰan [History of the Armenian language: The Pre-Literary Period] (in Armenian), Yerevan: Academy Press, page 601
- Martirosyan, Hrach (2010) Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 8), Leiden, Boston: Brill, page 576
- Petrosean, H. Matatʿeay V. (1879), “սիսեռն”, in Nor Baṙagirkʿ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy, page 641a