պտուղ
Armenian
Etymology
From Old Armenian պտուղ (ptuł).
Pronunciation
- (Eastern Armenian, standard) IPA(key): [pəˈtuʁ]
- (Western Armenian, standard) IPA(key): [bəˈduʁ]
Audio (Eastern Armenian) (file)
Noun
պտուղ • (ptuł)
- fruit
- (figuratively) result, fruit, yield
- (biology) foetus
Declension
i-type, inanimate (Eastern Armenian)
| singular | plural | |||
|---|---|---|---|---|
| nominative | պտուղ (ptuł) | պտուղներ (ptułner) | ||
| dative | պտղի (ptłi) | պտուղների (ptułneri) | ||
| ablative | պտղից (ptłicʿ) | պտուղներից (ptułnericʿ) | ||
| instrumental | պտղով (ptłov) | պտուղներով (ptułnerov) | ||
| locative | պտղում (ptłum) | պտուղներում (ptułnerum) | ||
| definite forms | ||||
| nominative | պտուղը/պտուղն (ptułə/ptułn) | պտուղները/պտուղներն (ptułnerə/ptułnern) | ||
| dative | պտղին (ptłin) | պտուղներին (ptułnerin) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | պտուղս (ptułs) | պտուղներս (ptułners) | ||
| dative | պտղիս (ptłis) | պտուղներիս (ptułneris) | ||
| ablative | պտղիցս (ptłicʿs) | պտուղներիցս (ptułnericʿs) | ||
| instrumental | պտղովս (ptłovs) | պտուղներովս (ptułnerovs) | ||
| locative | պտղումս (ptłums) | պտուղներումս (ptułnerums) | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | պտուղդ (ptułd) | պտուղներդ (ptułnerd) | ||
| dative | պտղիդ (ptłid) | պտուղներիդ (ptułnerid) | ||
| ablative | պտղիցդ (ptłicʿd) | պտուղներիցդ (ptułnericʿd) | ||
| instrumental | պտղովդ (ptłovd) | պտուղներովդ (ptułnerovd) | ||
| locative | պտղումդ (ptłumd) | պտուղներումդ (ptułnerumd) | ||
Synonyms
- (fruit): միրգ (mirg), բար (bar)
Old Armenian
Etymology
Petersson derived from Proto-Indo-European *bud-, *bewd- (“to swell”), together with պտուկ (ptuk). This is accepted by Pokorny and J̌ahukyan. Ačaṙean remarks that this etymology is formally acceptable and for the suffix -ուղ (-uł) compares -իլ (-il), -աղ (-ał), but he does not accept the etymology because of the absence of reflexes with the meaning “fruit”.
Noun
պտուղ • (ptuł)
- fruit
- դալար պտուղ ― dalar ptuł ― fresh fruit
- կանաչ պտուղ ― kanačʿ ptuł ― green or unripe fruit
- վաղահաս պտուղ ― vałahas ptuł ― premature fruit
- հասուն պտուղ ― hasun ptuł ― ripe fruit
- չոր պտուղ ― čʿor ptuł ― dried fruit
- փտեալ պտուղ ― pʿteal ptuł ― rotten fruit
- կեղեւ պտղոց ― kełew ptłocʿ ― peel, paring
- կեղեւել զպտուղս ― kełewel zptułs ― to pare, to peel; to decorticate, to strip
- պտուղ տալ, բերել ― ptuł tal, berel ― to bear, to yield, to produce fruits
- պտուղ քաղել ― ptuł kʿałel ― to gather, to pluck, to pick fruit
- 7th century, Anania Širakacʿi, Ašxarhacʿoycʿ [Geography] :
- Վեցերորդ՝ Կորճէք յելից կայ Մոկաց առ Ասորեստանիւ։ Եւ գաւառս ունի մետասան․ զԿորդիս, զԿորդիս վերին, զԿորդիս միջին, զԿորդիս ներքին, զԱյտուանս, զՄոթղանս, զՈրսիրանս, զԿարատունիս, զՃահուկ, զՓոքր Աղբակ։ Եւ ունի զառիկ․ եւ ի պտղոց՝ շահդանակ։
- Vecʿerord, Korčēkʿ yelicʿ kay Mokacʿ aṙ Asorestaniw. Ew gawaṙs uni metasan; zKordis, zKordis verin, zKordis miǰin, zKordis nerkʿin, zAytuans, zMotʿłans, zOrsirans, zKaratunis, zČahuk, zPʿokʿr Ałbak. Ew uni zaṙik; ew i ptłocʿ, šahdanak.
- 1992 translation by Robert H. Hewsen
- Korčēkʿ is east of Mokkʿ by Assyria. It has eleven districts: Kordis, Upper Kordis, Middle Kordis, Lower Kordis, Aytuans, Motʿłans, Orsirans, Karatunis, Čahuk, and Lesser Ałbak. It has arsenic and among its fruits is the chestnut.
- Վեցերորդ՝ Կորճէք յելից կայ Մոկաց առ Ասորեստանիւ։ Եւ գաւառս ունի մետասան․ զԿորդիս, զԿորդիս վերին, զԿորդիս միջին, զԿորդիս ներքին, զԱյտուանս, զՄոթղանս, զՈրսիրանս, զԿարատունիս, զՃահուկ, զՓոքր Աղբակ։ Եւ ունի զառիկ․ եւ ի պտղոց՝ շահդանակ։
- (figuratively) fruit, produce, effect, result
- պտուղ քաղել ― ptuł kʿałel ― to reap the fruit of, to derive benefit from
- church tax
- grape (individual berry)
- (figuratively) pupil of an eye (because of its round shape)
- պտուղ աչաց ― ptuł ačʿacʿ ― pupil, eye-ball, apple of the eye
- (figuratively) tip of the finger (because of its round shape)
- չորս պտուղ խունկ ― čʿors ptuł xunk ― four pinches of incense
Declension
o-type
| singular | plural | ||
|---|---|---|---|
| nominative | պտուղ (ptuł) | պտուղք (ptułkʿ) | |
| genitive | պտղոյ (ptłoy) | պտղոց (ptłocʿ) | |
| dative | պտղոյ (ptłoy) | պտղոց (ptłocʿ) | |
| accusative | պտուղ (ptuł) | պտուղս (ptułs) | |
| ablative | պտղոյ (ptłoy) | պտղոց (ptłocʿ) | |
| instrumental | պտղով (ptłov) | պտղովք (ptłovkʿ) | |
| locative | պտուղ (ptuł) | պտուղս (ptułs) |
Derived terms
- ամենապտղութիւն (amenaptłutʿiwn)
- ամենապտուղ (amenaptuł)
- անպտղաբեր (anptłaber)
- անպտղաբերութիւն (anptłaberutʿiwn)
- անպտղագոյն (anptłagoyn)
- անպտղական (anptłakan)
- անպտղանամ (anptłanam)
- անպտղիմ (anptłim)
- անպտղութիւն (anptłutʿiwn)
- անպտուղ (anptuł)
- առաջապտուղք (aṙaǰaptułkʿ)
- առաջնապտուղք (aṙaǰnaptułkʿ)
- արգաւանդապտուղ (argawandaptuł)
- բազմապտղաբեր (bazmaptłaber)
- բազմապտղական (bazmaptłakan)
- բազմապտուղ (bazmaptuł)
- բարեպտղութիւն (bareptłutʿiwn)
- բարեպտուղ (bareptuł)
- բոլորապտուղ (boloraptuł)
- գեղեցկապտուղ (gełecʿkaptuł)
- դառնապտուղ (daṙnaptuł)
- լիապտուղ (liaptuł)
- ծայրապտուղք (cayraptułkʿ)
- ծանրապտուղ (canraptuł)
- կաղնապտուղ (kałnaptuł)
- հասարակապտուղ (hasarakaptuł)
- ձիթապտուղ (jitʿaptuł)
- մանրապտուղ (manraptuł)
- մեծապտուղ (mecaptuł)
- միապտուղ (miaptuł)
- յարապտուղ (yaraptuł)
- յոգնապտուղ (yognaptuł)
- նախապտուղ (naxaptuł)
- ներպտղական (nerptłakan)
- նուազապտուղ (nuazaptuł)
- պտղաբեր (ptłaber)
- պտղաբերեմ (ptłaberem)
- պտղաբերիմ (ptłaberim)
- պտղաբերիչ (ptłaberičʿ)
- պտղաբերութիւն (ptłaberutʿiwn)
- պտղաբոյծ (ptłaboyc)
- պտղագործ (ptłagorc)
- պտղազարդ (ptłazard)
- պտղազարդիմ (ptłazardim)
- պտղազուարճ (ptłazuarč)
- պտղաթափ (ptłatʿapʿ)
- պտղալի (ptłali)
- պտղալիութիւն (ptłaliutʿiwn)
- պտղալից (ptłalicʿ)
- պտղալուծ (ptłaluc)
- պտղախակ (ptłaxak)
- պտղախայծ (ptłaxayc)
- պտղախայծութիւն (ptłaxaycutʿiwn)
- պտղախունկ (ptłaxunk)
- պտղածին (ptłacin)
- պտղածնիմ (ptłacnim)
- պտղածնող (ptłacnoł)
- պտղածնութիւն (ptłacnutʿiwn)
- պտղական (ptłakan)
- պտղակն (ptłakn)
- պտղակորոյս (ptłakoroys)
- պտղակորուսութիւն (ptłakorusutʿiwn)
- պտղահասութիւն (ptłahasutʿiwn)
- պտղահատ (ptłahat)
- պտղաճոխ (ptłačox)
- պտղապարգեւ (ptłapargew)
- պտղատածող (ptłatacoł)
- պտղատոհմական (ptłatohmakan)
- պտղատու (ptłatu)
- պտղատուիմ (ptłatuim)
- պտղատուութիւն (ptłatuutʿiwn)
- պտղարար (ptłarar)
- պտղաւետեմ (ptławetem)
- պտղաւէտ (ptławēt)
- պտղաւէտեմ (ptławētem)
- պտղաւէտութիւն (ptławētutʿiwn)
- պտղաւոր (ptławor)
- պտղաւորեմ (ptławorem)
- պտղաքաղ (ptłakʿał)
- պտղաքաղեմ (ptłakʿałem)
- պտղաքանդակ (ptłakʿandak)
- պտղեղ (ptłeł)
- պտղեղութիւն (ptłełutʿiwn)
- պտղի (ptłi)
- պտղիմ (ptłim)
- սակաւապտուղ (sakawaptuł)
- սկզբնապտուղ (skzbnaptuł)
- քաղցրապտուղ (kʿałcʿraptuł)
- քաջապտղութիւն (kʿaǰaptłutʿiwn)
- քաջապտուղ (kʿaǰaptuł)
Descendants
- Armenian: պտուղ (ptuł)
- → Georgian: პტული (ṗṭuli)
- ⇒ Laz: ონტულე (onťule, “kitchen-garden”)
References
- Awetikʿean, G.; Siwrmēlean, X.; Awgerean, M. (1836–1837), “պտուղ”, in Nor baṙgirkʿ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Ačaṙean, Hračʿeay (1979), “պտուղ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), volume IV, 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press, pages 112–113
- J̌ahukyan, Geworg (2010), “պտուղ”, in Vahan Sargsyan, editor, Hayeren stugabanakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), Yerevan: Asoghik, pages 645—646
- Petersson, Herbert (1916), “Beiträge zur armenischen Wortkunde”, in Zeitschrift für vergleichende Sprachforschung (in German), volume 47, issue 3/4, pages 252–254
- Petrosean, H. Matatʿeay V. (1879), “պտուղ”, in Nor Baṙagirkʿ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Pokorny, Julius (1959) Indogermanisches etymologisches Wörterbuch [Indo-European Etymological Dictionary] (in German), volume 1, Bern, München: Francke Verlag, page 100