չիր
Armenian
FWOTD – 20 April 2013
Etymology
From Middle Armenian չիր (čʿir).
Pronunciation
- (Eastern Armenian, standard) IPA(key): [t͡ʃʰiɾ]
- (Western Armenian, standard) IPA(key): [t͡ʃʰiɾ]
Noun
չիր • (čʿir)
- dried fruit
- 1991, translation of William Saroyan, Papa, You're Crazy:
- Հորաքույրս մի սկահակ միրգ բերեց ներքև, մենք սկսեցինք խնձոր ուտել, տանձ, չորացրած թուզ ու չամիչ, դեղձի ու ծիրանի չիր, խուրմա, ընկույզ ու նուշ։
- Horakʿuyrs mi skahak mirg berecʿ nerkʿew, menkʿ sksecʿinkʿ xnjor utel, tanj, čʿoracʿrac tʿuz u čʿamičʿ, dełji u cirani čʿir, xurma, ənkuyz u nuš.
- My paternal aunt brought down a cup of fruits, we started eating apples, pears, dried figs and raisins, dried peach and apricot, dates, walnuts and almonds.
- Հորաքույրս մի սկահակ միրգ բերեց ներքև, մենք սկսեցինք խնձոր ուտել, տանձ, չորացրած թուզ ու չամիչ, դեղձի ու ծիրանի չիր, խուրմա, ընկույզ ու նուշ։
- 2013 April 19, Armenpress:
- ԱՄՆ ՄԶԳ Ձեռնարկությունների զարգացման և շուկայի մրցունակության ծրագիրը («Ի-Դի-Էմ-Սի») և Հայաստանի փոքր և միջին ձեռնարկատիրության զարգացման ազգային կենտրոնը (ՓՄՁ ԶԱԿ) ապրիլի 18-ին չիր արտադրող հայաստանյան 70 ընկերությունների համար պրեզենտացիա են անցկացրել` «Աջակցություն չրերի արտադրությանը» համատեղ նախաձեռնության շրջանակում։
- AMN MZG Jeṙnarkutʿyunneri zargacʿman ew šukayi mrcʿunakutʿyan cragirə (“I-Di-Ēm-Si”) ew Hayastani pʿokʿr ew miǰin jeṙnarkatirutʿyan zargacʿman azgayin kentronə (PʿMJ ZAK) aprili 18-in čʿir artadroł hayastanyan 70 ənkerutʿyunneri hamar prezentacʿia en ancʿkacʿrel` “Aǰakcʿutʿyun čʿreri artadrutʿyanə” hamateł naxajeṙnutʿyan šrǰanakum.
- The USAID Enterprise Development and Market Competitiveness Project (EDMC) and the Small and Medium Entrepreneurship Development National Center of Armenia (SME DNC) held a presentation on April 18 for 70 Armenian companies producing dried fruits within the framework of the "Support to Dried Fruit Production" joint initiative.
- ԱՄՆ ՄԶԳ Ձեռնարկությունների զարգացման և շուկայի մրցունակության ծրագիրը («Ի-Դի-Էմ-Սի») և Հայաստանի փոքր և միջին ձեռնարկատիրության զարգացման ազգային կենտրոնը (ՓՄՁ ԶԱԿ) ապրիլի 18-ին չիր արտադրող հայաստանյան 70 ընկերությունների համար պրեզենտացիա են անցկացրել` «Աջակցություն չրերի արտադրությանը» համատեղ նախաձեռնության շրջանակում։
- 1991, translation of William Saroyan, Papa, You're Crazy:
Declension
i-type, inanimate (Eastern Armenian)
| singular | plural | |||
|---|---|---|---|---|
| nominative | չիր (čʿir) | չրեր (čʿrer) | ||
| dative | չրի (čʿri) | չրերի (čʿreri) | ||
| ablative | չրից (čʿricʿ) | չրերից (čʿrericʿ) | ||
| instrumental | չրով (čʿrov) | չրերով (čʿrerov) | ||
| locative | չրում (čʿrum) | չրերում (čʿrerum) | ||
| definite forms | ||||
| nominative | չիրը/չիրն (čʿirə/čʿirn) | չրերը/չրերն (čʿrerə/čʿrern) | ||
| dative | չրին (čʿrin) | չրերին (čʿrerin) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | չիրս (čʿirs) | չրերս (čʿrers) | ||
| dative | չրիս (čʿris) | չրերիս (čʿreris) | ||
| ablative | չրիցս (čʿricʿs) | չրերիցս (čʿrericʿs) | ||
| instrumental | չրովս (čʿrovs) | չրերովս (čʿrerovs) | ||
| locative | չրումս (čʿrums) | չրերումս (čʿrerums) | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | չիրդ (čʿird) | չրերդ (čʿrerd) | ||
| dative | չրիդ (čʿrid) | չրերիդ (čʿrerid) | ||
| ablative | չրիցդ (čʿricʿd) | չրերիցդ (čʿrericʿd) | ||
| instrumental | չրովդ (čʿrovd) | չրերովդ (čʿrerovd) | ||
| locative | չրումդ (čʿrumd) | չրերումդ (čʿrerumd) | ||
i-type, inanimate (Eastern Armenian)
| singular | plural | |||
|---|---|---|---|---|
| nominative | չիր (čʿir) | չիրեր (čʿirer) | ||
| dative | չիրի (čʿiri) | չիրերի (čʿireri) | ||
| ablative | չիրից (čʿiricʿ) | չիրերից (čʿirericʿ) | ||
| instrumental | չիրով (čʿirov) | չիրերով (čʿirerov) | ||
| locative | չիրում (čʿirum) | չիրերում (čʿirerum) | ||
| definite forms | ||||
| nominative | չիրը/չիրն (čʿirə/čʿirn) | չիրերը/չիրերն (čʿirerə/čʿirern) | ||
| dative | չիրին (čʿirin) | չիրերին (čʿirerin) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | չիրս (čʿirs) | չիրերս (čʿirers) | ||
| dative | չիրիս (čʿiris) | չիրերիս (čʿireris) | ||
| ablative | չիրիցս (čʿiricʿs) | չիրերիցս (čʿirericʿs) | ||
| instrumental | չիրովս (čʿirovs) | չիրերովս (čʿirerovs) | ||
| locative | չիրումս (čʿirums) | չիրերումս (čʿirerums) | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | չիրդ (čʿird) | չիրերդ (čʿirerd) | ||
| dative | չիրիդ (čʿirid) | չիրերիդ (čʿirerid) | ||
| ablative | չիրիցդ (čʿiricʿd) | չիրերիցդ (čʿirericʿd) | ||
| instrumental | չիրովդ (čʿirovd) | չիրերովդ (čʿirerovd) | ||
| locative | չիրումդ (čʿirumd) | չիրերումդ (čʿirerumd) | ||
Derived terms
- ծիրանաչիր (ciranačʿir)
- շլորաչիր (šloračʿir)
- չրեղեն (čʿrełen)
- տանձաչիր (tanjačʿir)
Middle Armenian
Etymology
From Old Armenian *չիր (*čʿir), from Proto-Indo-European *ksēro-, from *kseros (“dry”). Doublet of չոր (čʿor) from another ablaut grade.
Noun
չիր • (čʿir)
- dried fruit
Descendants
- Armenian: չիր (čʿir)
- → Georgian: ჩირი (čiri), ჩილი (čili); ჩილა (čila)
- → Bats: ჩირ (čir)
- → Mingrelian: ჩილა (čila)
- → Turkish: çir
References
- Ačaṙean, Hračʿeay (1971–1979), “չիր”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press
- Awetikʿean, G.; Siwrmēlean, X.; Awgerean, M. (1836–1837), “չիր”, in Nor baṙgirkʿ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Łazaryan, Ṙ. S.; Avetisyan, H. M. (2009), “չիր”, in Miǰin hayereni baṙaran [Dictionary of Middle Armenian] (in Armenian), 2nd edition, Yerevan: University Press
- Martirosyan, Hrach (2010) Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 8), Leiden, Boston: Brill, page 546