Ուռնայր
Armenian
Etymology
Learned borrowing from Old Armenian Ուռնայր (Uṙnayr).
Pronunciation
- (Eastern Armenian, standard) IPA(key): [urˈnɑjɾ]
- (Western Armenian, standard) IPA(key): [uɾˈnɑjɾ]
Proper noun
Ուռնայր • (Uṙnayr)
- A male given name of historical usage
Declension
i-type, animate (Eastern Armenian)
| singular (singulare tantum) | ||||
|---|---|---|---|---|
| nominative | Ուռնայր (Uṙnayr) | |||
| dative | Ուռնայրի (Uṙnayri) | |||
| ablative | Ուռնայրից (Uṙnayricʿ) | |||
| instrumental | Ուռնայրով (Uṙnayrov) | |||
| locative | — | |||
| definite forms | ||||
| nominative | Ուռնայրը/Ուռնայրն (Uṙnayrə/Uṙnayrn) | |||
| dative | Ուռնայրին (Uṙnayrin) | |||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | Ուռնայրս (Uṙnayrs) | |||
| dative | Ուռնայրիս (Uṙnayris) | |||
| ablative | Ուռնայրիցս (Uṙnayricʿs) | |||
| instrumental | Ուռնայրովս (Uṙnayrovs) | |||
| locative | — | |||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | Ուռնայրդ (Uṙnayrd) | |||
| dative | Ուռնայրիդ (Uṙnayrid) | |||
| ablative | Ուռնայրիցդ (Uṙnayricʿd) | |||
| instrumental | Ուռնայրովդ (Uṙnayrovd) | |||
| locative | — | |||
Old Armenian
Etymology
From ուռն (uṙn, “hammer”) + այր (ayr, “man”), thus "man with [war]hammer".[1][2]
Noun
Ուռնայր • (Uṙnayr)
- a male given name, Urnayr or Urnair
- 5th century, Pʿawstos Buzand, Hayoc Patmutʿiwnʿ [History of the Armenians] V.4:[3][4]
- Եւ հասանէր Ուռնայրի արքային Աղուանից ի փախստեանն, եւ նիզակաբնաւն ի կառափն մատուցեալ ծեծէր բազում, ասելով՝ թէ այդմ շնորհս կալ, զի այր թագաւոր ես, եւ թագ ունիս․ ես ոչ սպանից զայր թագաւոր, թէ կարի նեղ հասցէ ինձ: Եւ ութ հեծելով թոյլ ետ նմա փախչել գնալ յաշխարհն Աղուանից:
- Ew hasanēr Uṙnayri arkʿayin Ałuanicʿ i pʿaxsteann, ew nizakabnawn i kaṙapʿn matucʿeal cecēr bazum, aselov, tʿē aydm šnorhs kal, zi ayr tʿagawor es, ew tʿag unis; es očʿ spanicʿ zayr tʿagawor, tʿē kari neł hascʿē inj: Ew utʿ hecelov tʿoyl et nma pʿaxčʿel gnal yašxarhn Ałuanicʿ:
- Translation by Nina G. Garsoïan
- And he caught up with Uṙnayr king of Ałuankʿ, who was fleeing, and struck him over the head with many blows of the shaft of his lance, saying, "Be grateful that you are a king and wear a crown, for I will not kill a king, even though great harm come to me." And he allowed him to escape with eight horsemen and go to the realm of Ałuankʿ.
- Եւ հասանէր Ուռնայրի արքային Աղուանից ի փախստեանն, եւ նիզակաբնաւն ի կառափն մատուցեալ ծեծէր բազում, ասելով՝ թէ այդմ շնորհս կալ, զի այր թագաւոր ես, եւ թագ ունիս․ ես ոչ սպանից զայր թագաւոր, թէ կարի նեղ հասցէ ինձ: Եւ ութ հեծելով թոյլ ետ նմա փախչել գնալ յաշխարհն Աղուանից:
- 5th? century, Movsēs Xorenacʿi, Patmutʿiwn Hayocʿ [History of Armenia] 2.37:[5][6]
- Ընդ որս եւ զՈւռնայր Աղուանից արքայ, խոցոտեալ ի Մուշեղայ որդւոյ Վասակայ Մամիկոնենի, հանին ի պատերազմէն։
- Ənd ors ew zUṙnayr Ałuanicʿ arkʿay, xocʿoteal i Mušełay ordwoy Vasakay Mamikoneni, hanin i paterazmēn.
- Translation by Robert W. Thomson
- Among these was Uṙnayr, king of the Aḷuank‘; he had been wounded by Musheḷ, son of Vasak Mamikonian, and they removed him from the battle.
- Ընդ որս եւ զՈւռնայր Աղուանից արքայ, խոցոտեալ ի Մուշեղայ որդւոյ Վասակայ Մամիկոնենի, հանին ի պատերազմէն։
- 7–10th century, Movsēs Kałankatuacʿi, Patmutʿiwn Ałuanicʿ ašxarhi [The History of the Country of Albania] 1.9:[7][8]
- Եւ էր Ուռնայր արքայ Աղուանից քեռայր Շապհոյ Պարսից արքայի, քաջազօր այր, որ ի մեծամեծ պատերազմունս հոյակապ անուն ժառանգեաց ի մէջ Հայաստանեայցն, նշան յաղթութեան կանգնեալ։
- Ew ēr Uṙnayr arkʿay Ałuanicʿ kʿeṙayr Šaphoy Parsicʿ arkʿayi, kʿaǰazōr ayr, or i mecamec paterazmuns hoyakap anun žaṙangeacʿ i mēǰ Hayastaneaycʿn, nšan yałtʿutʿean kangneal.
- Translation by C. J. F. Dowsett
- Uṙnayr, king of Albania, was the husband of the sister of Šapuh, king of Persia, a powerful man who had acquired splendid renown in many battles, raising the standard of victory among the Armenians.
- Եւ էր Ուռնայր արքայ Աղուանից քեռայր Շապհոյ Պարսից արքայի, քաջազօր այր, որ ի մեծամեծ պատերազմունս հոյակապ անուն ժառանգեաց ի մէջ Հայաստանեայցն, նշան յաղթութեան կանգնեալ։
- 7–10th century, Movsēs Kałankatuacʿi, Patmutʿiwn Ałuanicʿ ašxarhi [The History of the Country of Albania] 1.15:[9][10]
- Եւ որք ըստ կարգի կացին թագաւորք Աղուանից տասն․ անուանք են այսոքիկ․ Վաչագան քաջ, Վաչէ, Ուռնայր, Յաւչագան, Մերհաւան, Սատոյ, Ասայ, Եսվաղէն, Վաչէ, ապա բարեպաշտն Վաչագան՝ արքայ Աղուանից […]
- Ew orkʿ əst kargi kacʿin tʿagaworkʿ Ałuanicʿ tasn; anuankʿ en aysokʿik; Vačʿagan kʿaǰ, Vačʿē, Uṙnayr, Yawčʿagan, Merhawan, Satoy, Asay, Esvałēn, Vačʿē, apa barepaštn Vačʿagan, arkʿay Ałuanicʿ […]
- Translation by C. J. F. Dowsett
- […] those who subsequently became the ten kings of Albania bore the following names: Vač̣agan the Brave, Vač̣ē, Uṙnayr, Vač̣agan [II], Mrhawan, Satoy, Asay, Esuałēn, Vač̣ē [II], then Vač̣agan [III] the Pious, king of Albania.
- Եւ որք ըստ կարգի կացին թագաւորք Աղուանից տասն․ անուանք են այսոքիկ․ Վաչագան քաջ, Վաչէ, Ուռնայր, Յաւչագան, Մերհաւան, Սատոյ, Ասայ, Եսվաղէն, Վաչէ, ապա բարեպաշտն Վաչագան՝ արքայ Աղուանից […]
- 958 CE, Anania Mokacʿi, Yałags apstambutʿean tann Ałuanicʿ [On the Rebellion of the House of Albania] 136a:
- Եւ կարդացեալ զպատճէնն վերահասու եղեաք շարամանութեանն, զոր սիրէաք, որ ունէր զայս ձև օրինակի, թէ Յետ առաքելոյն Բարդուղիմէոսի և Թադէոսի զկնի ·ՄԿԶ· ամի, Է և ի Ժ ամին Տրդատայ Հայոց թագաւորի և Ուռնայրի Աղուանից թագաւորի, ընծայի յաթոռ նոցին առաքելոցն՝ Սուրեան Պալհաւ Արշակունին, յազգէ տէր սուրբ Գրիգորի Լուսաւորչին Հայոց, ի կռապաշտութեանն դեռ գոլով Տրդատայ և Ուռնայրի՝ Հայոց և Աղուանից թագաւորաց։
- Ew kardacʿeal zpatčēnn verahasu ełeakʿ šaramanutʿeann, zor sirēakʿ, or unēr zays jew ōrinaki, tʿē Yet aṙakʿeloyn Bardułimēosi ew Tʿadēosi zkni ·MKZ· ami, Ē ew i Ž amin Trdatay Hayocʿ tʿagawori ew Uṙnayri Ałuanicʿ tʿagawori, əncayi yatʿoṙ nocʿin aṙakʿelocʿn, Surean Palhaw Aršakunin, yazgē tēr surb Grigori Lusaworčʿin Hayocʿ, i kṙapaštutʿeann deṙ golov Trdatay ew Uṙnayri, Hayocʿ ew Ałuanicʿ tʿagaworacʿ.
- Եւ կարդացեալ զպատճէնն վերահասու եղեաք շարամանութեանն, զոր սիրէաք, որ ունէր զայս ձև օրինակի, թէ Յետ առաքելոյն Բարդուղիմէոսի և Թադէոսի զկնի ·ՄԿԶ· ամի, Է և ի Ժ ամին Տրդատայ Հայոց թագաւորի և Ուռնայրի Աղուանից թագաւորի, ընծայի յաթոռ նոցին առաքելոցն՝ Սուրեան Պալհաւ Արշակունին, յազգէ տէր սուրբ Գրիգորի Լուսաւորչին Հայոց, ի կռապաշտութեանն դեռ գոլով Տրդատայ և Ուռնայրի՝ Հայոց և Աղուանից թագաւորաց։
- c. 1190 – 1204, Tʿułtʿ dašancʿ [Letter of Love and Concord between the Great Emperor Constantine and the Holy Pope Sylvester and Trdat, King of the Armenians, and Holy Gregory, the Illuminator of the Armenians] 7:[11]
- Ըստ այսմ խորհրդոյ՝ և մեք հրովարտակ հանաք ընդ ամենայն տիեզերս իշխանութեան մերոյ։ «Որք էք ընդ արևելս, յայնկոյս Ադրիական ծովուն, և ի միջոցս Պոնտական և Կասբիական պիղագոսացն․ գիտութիւն լիցի ձեզ՝ ամենայն ազգաց և ազանց և լեզուաց, թագաւորաց աշխարհակալաց, և իշխանաց ազգաց և գլխաւորաց գաւառաց, որք էք յԱփրիկեցւոց աշխարհիդ և <յԵգիպտացւոց, ի Պաղեստինացւոց աշխարհիդ և> յԱրաբացւոց, ի Միջագետաց աշխարհիդ և ի Մեծ Ասորոց, ի Փիւնիկեցւոց աշխարհիդ և ի Կիլիկեցւոց, ի Փռիւգացւոց աշխարհիդ, ուր մեծն Նոյ կազմեաց զտապանն, և ի Պանփիւլացւոց, ի Կապադովկացւոց աշխարհիդ և ի Բիւթանացւոց, ի Գաղատացւոց աշխարհիդ և ի Պոնտացւոց, յԱսիացւոց աշխարհիդ և յՈնոռնացւոց, ի Դրանէ Բիւզանդացւոց՝ մինչև ի Դրունս Հոնաց, և հաւատարիմ սահմանապահք իմ՝ մեծդ Միհրան թագաւոր Վրաց և քաջդ Ուռնայր արքայ Աղուանից, և այլ խառնիճաղանճ բազմութիւնքդ առհասարակ, որք ի Սագաստան և ի Դելմաստան, որք էք հաստատե[ա]լ ի [հաստահեղոյս] գաւազանս երկաթի, ի խրոխտ և յանխոնարհելի իշխանութիւնս հռոմայեցւոց։
- Əst aysm xorhrdoy, ew mekʿ hrovartak hanakʿ ənd amenayn tiezers išxanutʿean meroy. “Orkʿ ēkʿ ənd arewels, yaynkoys Adriakan covun, ew i miǰocʿs Pontakan ew Kasbiakan piłagosacʿn; gitutʿiwn licʿi jez, amenayn azgacʿ ew azancʿ ew lezuacʿ, tʿagaworacʿ ašxarhakalacʿ, ew išxanacʿ azgacʿ ew glxaworacʿ gawaṙacʿ, orkʿ ēkʿ yApʿrikecʿwocʿ ašxarhid ew <yEgiptacʿwocʿ, i Pałestinacʿwocʿ ašxarhid ew> yArabacʿwocʿ, i Miǰagetacʿ ašxarhid ew i Mec Asorocʿ, i Pʿiwnikecʿwocʿ ašxarhid ew i Kilikecʿwocʿ, i Pʿṙiwgacʿwocʿ ašxarhid, ur mecn Noy kazmeacʿ ztapann, ew i Panpʿiwlacʿwocʿ, i Kapadovkacʿwocʿ ašxarhid ew i Biwtʿanacʿwocʿ, i Gałatacʿwocʿ ašxarhid ew i Pontacʿwocʿ, yAsiacʿwocʿ ašxarhid ew yOnoṙnacʿwocʿ, i Dranē Biwzandacʿwocʿ, minčʿew i Druns Honacʿ, ew hawatarim sahmanapahkʿ im, mecd Mihran tʿagawor Vracʿ ew kʿaǰd Uṙnayr arkʿay Ałuanicʿ, ew ayl xaṙničałanč bazmutʿiwnkʿd aṙhasarak, orkʿ i Sagastan ew i Delmastan, orkʿ ēkʿ hastate[a]l i [hastahełoys] gawazans erkatʿi, i xroxt ew yanxonarheli išxanutʿiwns hṙomayecʿwocʿ.
- Translation by Zaroui Pogossian
- According to this counsel we promulgated an edict in the whole universe under our domination. ‘To those of you who are in the East, on the other side of the Adriatic Sea and between the Pontic and the Caspian Seas. May it be known to all of you, nations and peoples and languages, kings of countries and princes of nations, and heads of provinces, those who are in the land of Africa and Egypt, in the land of Palestine and Arabia, in the land of Mesopotamia and Great Assyria, in the land of Phoenicia and Cilicia, in the land of Phrygia where Great Noah built his Arc and Pamphylia, in the land of Cappadocia and Bithynia, in the land of Galatia and Pontus, in the land of Asia and Honorias, from the Gates of Byzantion till the Gates of the Huns; also you, my loyal border guards—Great Mihran King of the Georgians, and valiant Uṙnayr King of the Albanians—as well as other sundry multitudes in general, that are in Sagastan and in Delmastan and who have been confirmed by our unwavering iron sceptre, by the proud and unbending Roman rule.
- Ըստ այսմ խորհրդոյ՝ և մեք հրովարտակ հանաք ընդ ամենայն տիեզերս իշխանութեան մերոյ։ «Որք էք ընդ արևելս, յայնկոյս Ադրիական ծովուն, և ի միջոցս Պոնտական և Կասբիական պիղագոսացն․ գիտութիւն լիցի ձեզ՝ ամենայն ազգաց և ազանց և լեզուաց, թագաւորաց աշխարհակալաց, և իշխանաց ազգաց և գլխաւորաց գաւառաց, որք էք յԱփրիկեցւոց աշխարհիդ և <յԵգիպտացւոց, ի Պաղեստինացւոց աշխարհիդ և> յԱրաբացւոց, ի Միջագետաց աշխարհիդ և ի Մեծ Ասորոց, ի Փիւնիկեցւոց աշխարհիդ և ի Կիլիկեցւոց, ի Փռիւգացւոց աշխարհիդ, ուր մեծն Նոյ կազմեաց զտապանն, և ի Պանփիւլացւոց, ի Կապադովկացւոց աշխարհիդ և ի Բիւթանացւոց, ի Գաղատացւոց աշխարհիդ և ի Պոնտացւոց, յԱսիացւոց աշխարհիդ և յՈնոռնացւոց, ի Դրանէ Բիւզանդացւոց՝ մինչև ի Դրունս Հոնաց, և հաւատարիմ սահմանապահք իմ՝ մեծդ Միհրան թագաւոր Վրաց և քաջդ Ուռնայր արքայ Աղուանից, և այլ խառնիճաղանճ բազմութիւնքդ առհասարակ, որք ի Սագաստան և ի Դելմաստան, որք էք հաստատե[ա]լ ի [հաստահեղոյս] գաւազանս երկաթի, ի խրոխտ և յանխոնարհելի իշխանութիւնս հռոմայեցւոց։
- 13th century, Kirakos Ganjakecʿi, Patmutʿiwn Hayocʿ [History of the Armenians] 10:[12]
- Եւ այս են թագաւորք Աղուանից ի զարմից Հայկայ՝ յազգականութենէն Առանայ, զոր կարգեաց Վաղարշակ Պարթեւ վերակացու եւ իշխան կողմանցն այնոցիկ։ Առաջին Վաչագան, Վաչէ, Ուռնայր։—Սա եկեալ առ մեծ արքայն Հայոց Տրդատ, եւ առ սուրբն Գրիգորիոս, մկրտի ի նմանէ։ Եւ ձեռնադրէ սուրբն Գրիգոր զայր մի ի սպասաւորաց իւրոց եպիսկոպոս, որ եկեալ էր ընդ նմա ի հոռոմոց, եւ տայ զնա Ուռնայրի (var. Ուռնարի) արքայի։
- Ew ays en tʿagaworkʿ Ałuanicʿ i zarmicʿ Haykay, yazgakanutʿenēn Aṙanay, zor kargeacʿ Vałaršak Partʿew verakacʿu ew išxan kołmancʿn aynocʿik. Aṙaǰin Vačʿagan, Vačʿē, Uṙnayr.—Sa ekeal aṙ mec arkʿayn Hayocʿ Trdat, ew aṙ surbn Grigorios, mkrti i nmanē. Ew jeṙnadrē surbn Grigor zayr mi i spasaworacʿ iwrocʿ episkopos, or ekeal ēr ənd nma i hoṙomocʿ, ew tay zna Uṙnayri (var. Uṙnari) arkʿayi.
- Translation by Robert Bedrosian
- Here are the kings of the Aghbanians/Aghuans from the line of Hayk, descendants of Arhan whom the Parthian Vagharshak set up as overseer and prince of those areas. First Vach'agan, Vach'e, Urhnayr. The latter came to the great king of the Armenians, Trdat, and to Saint Gregory and was baptized by him; and Saint Gregory gave to King Urhnayr a man from among his deacons who had come with him from Rome, and whom [Gregory] had ordained as bishop.
- Եւ այս են թագաւորք Աղուանից ի զարմից Հայկայ՝ յազգականութենէն Առանայ, զոր կարգեաց Վաղարշակ Պարթեւ վերակացու եւ իշխան կողմանցն այնոցիկ։ Առաջին Վաչագան, Վաչէ, Ուռնայր։—Սա եկեալ առ մեծ արքայն Հայոց Տրդատ, եւ առ սուրբն Գրիգորիոս, մկրտի ի նմանէ։ Եւ ձեռնադրէ սուրբն Գրիգոր զայր մի ի սպասաւորաց իւրոց եպիսկոպոս, որ եկեալ էր ընդ նմա ի հոռոմոց, եւ տայ զնա Ուռնայրի (var. Ուռնարի) արքայի։
Usage notes
Attested only as the name of Urnayr, a king of Caucasian Albania.
Declension
i-type
| singular (uncountable) | |
|---|---|
| nominative | Ուռնայր (Uṙnayr) |
| genitive | Ուռնայրի (Uṙnayri) |
| dative | Ուռնայրի (Uṙnayri) |
| accusative | Ուռնայր (Uṙnayr) |
| ablative | Ուռնայրէ (Uṙnayrē) |
| instrumental | Ուռնայրիւ (Uṙnayriw) |
| locative | Ուռնայրի (Uṙnayri) |
Descendants
- → Armenian: Ուռնայր (Uṙnayr) (learned)
References
- Justi, Ferdinand (1895) Iranisches Namenbuch (in German), Marburg: N. G. Elwert’sche Verlagsbuchhandlung, page 334a
- J̌ahukyan, Geworg (1984), “Bnik hayeren armatnerov kazmvac haykakan anjnanunnerə [Armenian proper names formed from native roots]”, in Patma-banasirakan handes [Historical-Philological Journal] (in Armenian), issue 4, page 34
- Pʿawstos Buzandacʿi (1883), Kʿ. Patkanean, editor, Patmutʿiwn Hayocʿ, Saint Petersburg: Academy Press, page 166
- Garsoïan, Nina G. (1989) The Epic Histories Attributed to P‘awstos Buzand (Buzandaran Patmut‘iwnk‘), Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, page 193
- Movsēs Xorenacʿi (1913), M. Abełean and S. Yarutʿiwnean, editors, Patmutʿiwn Hayocʿ (Patmagirkʿ hayocʿ; II.1), Tiflis: Aragatip Mnacʿakan Martiroseancʿi, page 304, lines 23–25
- Thomson, Robert W. (2006) Moses Khorenats‘i, History of the Armenians: translation and commentary on the literary sources, revised edition, Ann Arbor: Caravan Books, page 293
- Movsēs Kałankatuacʿi (1983), V. Aṙakʿelyan, editor, Patmutʿiwn Ałuanicʿ ašxarhi [The History of the Country of Albania], Yerevan: Academy Press, page 14
- Dowsett, C. J. F. (1961) The History of the Caucasian Albanians by Movsēs Dasxuranc‘i (English translation and commentary) (London Oriental Series; 8), London, New York, Toronto: Oxford University Press, page 8
- Movsēs Kałankatuacʿi (1983), V. Aṙakʿelyan, editor, Patmutʿiwn Ałuanicʿ ašxarhi [The History of the Country of Albania], Yerevan: Academy Press, page 14
- Dowsett, C. J. F. (1961) The History of the Caucasian Albanians by Movsēs Dasxuranc‘i (English translation and commentary) (London Oriental Series; 8), London, New York, Toronto: Oxford University Press, page 24
- Pogossian, Zaroui (2010) The Letter of Love and Concord: A Revised Diplomatic Edition with Historical and Textual Comments and English Translation (The Medieval Mediterranean. Peoples, Economies and Cultures, 400–1500; 88), Leiden, Boston: Brill, pages 345–351
- Kirakos Ganjakecʿi (1961), K. A. Melikʿ-Ōhanǰanyan, editor, Patmutʿiwn Hayocʿ [History of the Armenians], Yerevan: Academy Press, page 193
Further reading
- Ačaṙyan, Hračʿya (1948), “Ուռնայր”, in Hayocʿ anjnanunneri baṙaran [Dictionary of Personal Names of Armenians] (Erewani petakan hamalsaran. Gitakan ašxatutʿyunner; 26) (in Armenian), volume IV, Yerevan: University Press, page 204
- Hübschmann, Heinrich (1893), “Die altarmenischen Personennamen”, in Festgruß an Rudolf von Roth zum Doktor-Jubiläum 24. August 1893 von seinen Freunden und Schülern (in German), Stuttgart: Druck und Verlag von W. Kohlhammer, page 104 of 99–106