շունչ
Armenian
Etymology
From Old Armenian շունչ (šunčʿ).
Pronunciation
- (Eastern Armenian, standard) IPA(key): [ʃunt͡ʃʰ]
- (Western Armenian, standard) IPA(key): [ʃunt͡ʃʰ]
Audio (file)
Noun
շունչ • (šunčʿ)
- breath
- breathing, respiration
- soul, person
- light breeze
- (music) pause
Declension
i-type, inanimate (Eastern Armenian)
| singular | plural | |||
|---|---|---|---|---|
| nominative | շունչ (šunčʿ) | շունչեր (šunčʿer) | ||
| dative | շունչի (šunčʿi) | շունչերի (šunčʿeri) | ||
| ablative | շունչից (šunčʿicʿ) | շունչերից (šunčʿericʿ) | ||
| instrumental | շունչով (šunčʿov) | շունչերով (šunčʿerov) | ||
| locative | շունչում (šunčʿum) | շունչերում (šunčʿerum) | ||
| definite forms | ||||
| nominative | շունչը/շունչն (šunčʿə/šunčʿn) | շունչերը/շունչերն (šunčʿerə/šunčʿern) | ||
| dative | շունչին (šunčʿin) | շունչերին (šunčʿerin) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | շունչս (šunčʿs) | շունչերս (šunčʿers) | ||
| dative | շունչիս (šunčʿis) | շունչերիս (šunčʿeris) | ||
| ablative | շունչիցս (šunčʿicʿs) | շունչերիցս (šunčʿericʿs) | ||
| instrumental | շունչովս (šunčʿovs) | շունչերովս (šunčʿerovs) | ||
| locative | շունչումս (šunčʿums) | շունչերումս (šunčʿerums) | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | շունչդ (šunčʿd) | շունչերդ (šunčʿerd) | ||
| dative | շունչիդ (šunčʿid) | շունչերիդ (šunčʿerid) | ||
| ablative | շունչիցդ (šunčʿicʿd) | շունչերիցդ (šunčʿericʿd) | ||
| instrumental | շունչովդ (šunčʿovd) | շունչերովդ (šunčʿerovd) | ||
| locative | շունչումդ (šunčʿumd) | շունչերումդ (šunčʿerumd) | ||
Related terms
- շնչել (šnčʿel)
Old Armenian
Etymology
Probably of onomatopoeic origin.
Noun
շունչ • (šunčʿ)
- breath, puff; respiration
- շունչ կլանել, առնուլ ― šunčʿ klanel, aṙnul ― to breathe, to take breath, to recover one's breath, to respire; to repose, to rest, to take a little breath or respite
- շունչ առնուլ լիաբերան ― šunčʿ aṙnul liaberan ― to breathe freely; to draw a long breath
- հատանիլ շնչոյ ― hatanil šnčʿoy ― to lose breath
- ի շունչ վախճանին հասանել ― i šunčʿ vaxčanin hasanel ― to be near to one's last breath
- ցշունչ վախճանին ― cʿšunčʿ vaxčanin ― to one's last gasp
- շունչ վախճանին չեւ էր հասեալ ― šunčʿ vaxčanin čʿew ēr haseal ― he had not yet yielded his last breath
- ընդ վախճանել շնչոյն ― ənd vaxčanel šnčʿoyn ― while expiring
- մինչեւ ի վերջին շունչն ― minčʿew i verǰin šunčʿn ― to the last moment
- ի յետին շունչն հասեալ է ― i yetin šunčʿn haseal ē ― he is at his last breath, in the pangs of death
- ցյետին շունչ կենաց իմոց ― cʿyetin šunčʿ kenacʿ imocʿ ― to the last moment of my life
- ի մի շունչ կլանել ― i mi šunčʿ klanel ― to swallow in one gulp, at a draught
- spirit, soul, life, person
- միով շնչով ― miov šnčʿov ― unanimously, with one accord
- ամենայն շունչ կենդանի ― amenayn šunčʿ kendani ― all that has life; every living soul
- wind, breeze
- ի շունչ հողմոյ գեղածփեալ ― i šunčʿ hołmoy gełacpʿeal ― at the mercy of the winds
Declension
o-type
| singular | plural | ||
|---|---|---|---|
| nominative | շունչ (šunčʿ) | շունչք (šunčʿkʿ) | |
| genitive | շնչոյ (šnčʿoy) | շնչոց (šnčʿocʿ) | |
| dative | շնչոյ (šnčʿoy) | շնչոց (šnčʿocʿ) | |
| accusative | շունչ (šunčʿ) | շունչս (šunčʿs) | |
| ablative | շնչոյ (šnčʿoy) | շնչոց (šnčʿocʿ) | |
| instrumental | շնչով (šnčʿov) | շնչովք (šnčʿovkʿ) | |
| locative | շունչ (šunčʿ) | շունչս (šunčʿs) | |
| the plural genitive can be i-type շնչից (šnčʿicʿ) | |||
Derived terms
- անշնչաբար (anšnčʿabar)
- անշնչական (anšnčʿakan)
- անշնչանամ (anšnčʿanam)
- անշնչապէս (anšnčʿapēs)
- անշնչաւոր (anšnčʿawor)
- անշնչութիւն (anšnčʿutʿiwn)
- անշունչ (anšunčʿ)
- աստուածաշունչ (astuacašunčʿ)
- արգելաշունչ (argelašunčʿ)
- արտաշնչական (artašnčʿakan)
- արտաշնչանամ (artašnčʿanam)
- արտաշնչեմ (artašnčʿem)
- արտաշնչութիւն (artašnčʿutʿiwn)
- արտաշնչումն (artašnčʿumn)
- արտաքսաշնչումն (artakʿsašnčʿumn)
- բարեշնչութիւն (barešnčʿutʿiwn)
- բարեշունչ (barešunčʿ)
- բոցաշնչութիւն (bocʿašnčʿutʿiwn)
- բոցաշունչ (bocʿašunčʿ)
- բռնաշունչ (bṙnašunčʿ)
- գազանաշունչ (gazanašunčʿ)
- գաղտնաշշունչ (gałtnaššunčʿ)
- դառնաշունչ (daṙnašunčʿ)
- դժուարաշնչութիւն (džuarašnčʿutʿiwn)
- դժուարաշունչ (džuarašunčʿ)
- դիւաշունչ (diwašunčʿ)
- թիւրաշունչ (tʿiwrašunčʿ)
- խստաշունչ (xstašunčʿ)
- ծանրաշնչութիւն (canrašnčʿutʿiwn)
- ծխաշունչ (cxašunčʿ)
- համաշնչապէս (hamašnčʿapēs)
- համաշնչութիւն (hamašnčʿutʿiwn)
- համաշունչ (hamašunčʿ)
- հեշտաշունչ (heštašunčʿ)
- հոգեշունչ (hogešunčʿ)
- հոգիաշունչ (hogiašunčʿ)
- հողմաշունչ (hołmašunčʿ)
- հովաշունչ (hovašunčʿ)
- հրաշնչութիւն (hrašnčʿutʿiwn)
- հրաշունչ (hrašunčʿ)
- մահաշունչ (mahašunčʿ)
- մեռելաշունչ (meṙelašunčʿ)
- միաշնչութիւն (miašnčʿutʿiwn)
- միաշունչ (miašunčʿ)
- մոխրաշունչ (moxrašunčʿ)
- յորդաշունչ (yordašunčʿ)
- ներշնչական (neršnčʿakan)
- ներշնչաւոր (neršnčʿawor)
- շնչաբեր (šnčʿaber)
- շնչաբերիմ (šnčʿaberim)
- շնչաբերութիւն (šnčʿaberutʿiwn)
- շնչաբոյս (šnčʿaboys)
- շնչաբուսական (šnčʿabusakan)
- շնչախառն (šnčʿaxaṙn)
- շնչածնականագոյն (šnčʿacnakanagoyn)
- շնչածնութիւն (šnčʿacnutʿiwn)
- շնչակալ (šnčʿakal)
- շնչական (šnčʿakan)
- շնչականապէս (šnčʿakanapēs)
- շնչակապ (šnčʿakap)
- շնչակապութիւն (šnčʿakaputʿiwn)
- շնչակեաց (šnčʿakeacʿ)
- շնչակիր (šnčʿakir)
- շնչակից (šnčʿakicʿ)
- շնչակցութիւն (šnčʿakcʿutʿiwn)
- շնչահան (šnčʿahan)
- շնչահեղձոյց (šnčʿahełjoycʿ)
- շնչամ (šnčʿam)
- շնչանամ (šnčʿanam)
- շնչապահ (šnčʿapah)
- շնչառու (šnčʿaṙu)
- շնչառուչ (šnčʿaṙučʿ)
- շնչասպառ (šnčʿaspaṙ)
- շնչատեսակ (šnčʿatesak)
- շնչատեսիլ (šnčʿatesil)
- շնչարգել (šnčʿargel)
- շնչացութիւն (šnčʿacʿutʿiwn)
- շնչացուցանեմ (šnčʿacʿucʿanem)
- շնչաւոր (šnčʿawor)
- շնչաւորական (šnčʿaworakan)
- շնչաւորակոյտ (šnčʿaworakoyt)
- շնչաւորեմ (šnčʿaworem)
- շնչաւորութիւն (šnčʿaworutʿiwn)
- շնչափող (šnčʿapʿoł)
- շնչեմ (šnčʿem)
- շնչերակ (šnčʿerak)
- շնչերակական (šnčʿerakakan)
- շնչեցուցանեմ (šnčʿecʿucʿanem)
- շնչիւն (šnčʿiwn)
- շնչորսական (šnčʿorsakan)
- շնչուկ (šnčʿuk)
- շնչումն (šnčʿumn)
- ոգեշունչ (ogešunčʿ)
- ուղղաշունչ (ułłašunčʿ)
- չարաշունչ (čʿarašunčʿ)
- վաւաշունչ (vawašunčʿ)
- վերաշնչեմ (verašnčʿem)
- վերաշնչութիւն (verašnčʿutʿiwn)
- վերաշնչումն (verašnčʿumn)
- վերշնչութիւն (veršnčʿutʿiwn)
- վիշապաշունչ (višapašunčʿ)
- ցրտաշունչ (cʿrtašunčʿ)
- քաղցրաշնչեալ (kʿałcʿrašnčʿeal)
- քաղցրաշունչ (kʿałcʿrašunčʿ)
- քաջաշնչութիւն (kʿaǰašnčʿutʿiwn)
- քաջաշունչ (kʿaǰašunčʿ)
- քոյինաշունչ (kʿoyinašunčʿ)
- օդաշունչ (ōdašunčʿ)
- օձաշունչ (ōjašunčʿ)
Descendants
- Armenian: շունչ (šunčʿ)
References
- Petrosean, H. Matatʿeay V. (1879), “շունչ”, in Nor Baṙagirkʿ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Awetikʿean, G.; Siwrmēlean, X.; Awgerean, M. (1836–1837), “շունչ”, in Nor baṙgirkʿ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Ačaṙean, Hračʿeay (1971–1979), “շունչ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press