նախատեմ
Old Armenian
Etymology
Borrowed from some Semitic descendant of Proto-Semitic *naḥat-.
Verb
նախատեմ • (naxatem)
- (transitive) to reproach; to insult
- 5th century, Bible, Matthew 5.11:
- Երանի է ձեզ յորժամ նախատիցեն զձեզ եւ հալածեսցեն, եւ ասիցեն զամենայն բան չար զձէնջ սուտ վասն իմ։
- Erani ē jez yoržam naxaticʿen zjez ew halacescʿen, ew asicʿen zamenayn ban čʿar zjēnǰ sut vasn im.
- Blessed are ye, when [men] shall revile you, and persecute [you], and shall say all manner of evil against you falsely, for my sake․
- Երանի է ձեզ յորժամ նախատիցեն զձեզ եւ հալածեսցեն, եւ ասիցեն զամենայն բան չար զձէնջ սուտ վասն իմ։
Conjugation
active
| infinitive | նախատել (naxatel) | participle | նախատեցեալ, նախատեալ (naxatecʿeal, naxateal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | — | aorist stem | նախատեց- (naxatecʿ-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | նախատեմ (naxatem) | նախատես (naxates) | նախատէ (naxatē) | նախատեմք (naxatemkʿ) | նախատէք (naxatēkʿ) | նախատեն (naxaten) | |
| imperfect | նախատէի, նախատեի* (naxatēi, naxatei*) | նախատէիր, նախատեիր* (naxatēir, naxateir*) | նախատէր (naxatēr) | նախատէաք, նախատեաք* (naxatēakʿ, naxateakʿ*) | նախատէիք, նախատեիք* (naxatēikʿ, naxateikʿ*) | նախատէին, նախատեին* (naxatēin, naxatein*) | |
| aorist | նախատեցի (naxatecʿi) | նախատեցեր (naxatecʿer) | նախատեաց (naxateacʿ) | նախատեցաք (naxatecʿakʿ) | նախատեցէք, նախատեցիք (naxatecʿēkʿ, naxatecʿikʿ) | նախատեցին (naxatecʿin) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | նախատիցեմ (naxaticʿem) | նախատիցես (naxaticʿes) | նախատիցէ (naxaticʿē) | նախատիցեմք (naxaticʿemkʿ) | նախատիցէք (naxaticʿēkʿ) | նախատիցեն (naxaticʿen) | |
| aorist | նախատեցից (naxatecʿicʿ) | նախատեսցես (naxatescʿes) | նախատեսցէ (naxatescʿē) | նախատեսցուք (naxatescʿukʿ) | նախատեսջիք (naxatesǰikʿ) | նախատեսցեն (naxatescʿen) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | նախատեա՛ (naxateá) | — | — | նախատեցէ՛ք (naxatecʿḗkʿ) | — | |
| cohortative | — | նախատեսջի՛ր (naxatesǰír) | — | — | նախատեսջի՛ք (naxatesǰíkʿ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ նախատեր (mí naxater) | — | — | մի՛ նախատէք (mí naxatēkʿ) | — | |
| *rare | |||||||
mediopassive
| infinitive | նախատել, նախատիլ* (naxatel, naxatil*) | participle | նախատեցեալ, նախատեալ (naxatecʿeal, naxateal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | — | aorist stem | նախատեց- (naxatecʿ-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | նախատիմ (naxatim) | նախատիս (naxatis) | նախատի (naxati) | նախատիմք (naxatimkʿ) | նախատիք (naxatikʿ) | նախատին (naxatin) | |
| imperfect | նախատէի (naxatēi) | նախատէիր (naxatēir) | նախատէր, նախատիւր (naxatēr, naxatiwr) | նախատէաք (naxatēakʿ) | նախատէիք (naxatēikʿ) | նախատէին (naxatēin) | |
| aorist | նախատեցայ (naxatecʿay) | նախատեցար (naxatecʿar) | նախատեցաւ (naxatecʿaw) | նախատեցաք (naxatecʿakʿ) | նախատեցայք (naxatecʿaykʿ) | նախատեցան (naxatecʿan) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | նախատիցիմ (naxaticʿim) | նախատիցիս (naxaticʿis) | նախատիցի (naxaticʿi) | նախատիցիմք (naxaticʿimkʿ) | նախատիցիք (naxaticʿikʿ) | նախատիցին (naxaticʿin) | |
| aorist | նախատեցայց (naxatecʿaycʿ) | նախատեսցիս (naxatescʿis) | նախատեսցի (naxatescʿi) | նախատեսցուք (naxatescʿukʿ) | նախատեսջիք (naxatesǰikʿ) | նախատեսցին (naxatescʿin) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | նախատեա՛ց (naxateácʿ) | — | — | նախատեցարո՛ւք (naxatecʿarúkʿ) | — | |
| cohortative | — | նախատեսջի՛ր (naxatesǰír) | — | — | նախատեսջի՛ք (naxatesǰíkʿ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ նախատիր (mí naxatir) | — | — | մի՛ նախատիք (mí naxatikʿ) | — | |
| *post-classical | |||||||
Derived terms
- անձնանախատ (anjnanaxat)
- ինքնանախատ (inkʿnanaxat)
- կրկնանախատ (krknanaxat)
- հրապարականախատ (hraparakanaxat)
- յայտանախատ (yaytanaxat)
- յայտնանախատ (yaytnanaxat)
- յաւէտանախատ (yawētanaxat)
- նախատ (naxat)
- նախատական (naxatakan)
- նախատակոծ (naxatakoc)
- նախատանք (naxatankʿ)
- նախատելի (naxateli)
- նախատինք (naxatinkʿ)
- նախատիչ (naxatičʿ)
- նախատորդ (naxatord)
Descendants
- Armenian: նախատել (naxatel)
Further reading
- Ačaṙean, Hračʿeay (1977), “նախատ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), volume III, 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press, page 420a, considering the origin unknown and rejecting the similarity of Arabic نَحِيت (naḥīt) as accidental
- Awetikʿean, G.; Siwrmēlean, X.; Awgerean, M. (1836–1837), “նախատեմ”, in Nor baṙgirkʿ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- J̌ahukyan, Geworg (2010), “նախատ”, in Vahan Sargsyan, editor, Hayeren stugabanakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), Yerevan: Asoghik, page 560a, considering the origin unknown
- Mkrtčʿyan, Nerses (1987), “Araberen pʿoxaṙutʿyunner hayerenum [The Arabic loan-words in Armenian]”, in Lraber Hasarakakan Gitutyunneri [Herald of the Social Sciences] (in Armenian), issue 10, page 58 of 54–60, deriving from an unattested dialectal variant of Arabic نَحِيت (naḥīt)
- Olsen, Birgit Anette (1999) The noun in Biblical Armenian: origin and word-formation: with special emphasis on the Indo-European heritage (Trends in linguistics. Studies and monographs; 119), Berlin, New York: Mouton de Gruyter, page 473, considering the origin unknown but having a "clear appearance of an Iranian loanword"
- Petrosean, H. Matatʿeay V. (1879), “նախատեմ”, in Nor Baṙagirkʿ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy