մակարդ
Armenian
Etymology
From Old Armenian մակարդ (makard).
Pronunciation
- (Eastern Armenian, standard) IPA(key): [mɑˈkɑɾd]
- (Western Armenian, standard) IPA(key): [mɑˈɡɑɾtʰ]
Noun
մակարդ • (makard)
- curdled milk obtained from an animal's stomach, containing (and used as) rennet for making cheese or matzoon; an old culture of matzoon used in the same way
- Coordinate terms: մերան (meran), խախաց (xaxacʿ), շրդան (šrdan)
Declension
i-type, inanimate (Eastern Armenian)
| singular | plural | |||
|---|---|---|---|---|
| nominative | մակարդ (makard) | մակարդներ (makardner) | ||
| dative | մակարդի (makardi) | մակարդների (makardneri) | ||
| ablative | մակարդից (makardicʿ) | մակարդներից (makardnericʿ) | ||
| instrumental | մակարդով (makardov) | մակարդներով (makardnerov) | ||
| locative | մակարդում (makardum) | մակարդներում (makardnerum) | ||
| definite forms | ||||
| nominative | մակարդը/մակարդն (makardə/makardn) | մակարդները/մակարդներն (makardnerə/makardnern) | ||
| dative | մակարդին (makardin) | մակարդներին (makardnerin) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | մակարդս (makards) | մակարդներս (makardners) | ||
| dative | մակարդիս (makardis) | մակարդներիս (makardneris) | ||
| ablative | մակարդիցս (makardicʿs) | մակարդներիցս (makardnericʿs) | ||
| instrumental | մակարդովս (makardovs) | մակարդներովս (makardnerovs) | ||
| locative | մակարդումս (makardums) | մակարդներումս (makardnerums) | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | մակարդդ (makardd) | մակարդներդ (makardnerd) | ||
| dative | մակարդիդ (makardid) | մակարդներիդ (makardnerid) | ||
| ablative | մակարդիցդ (makardicʿd) | մակարդներիցդ (makardnericʿd) | ||
| instrumental | մակարդովդ (makardovd) | մակարդներովդ (makardnerovd) | ||
| locative | մակարդումդ (makardumd) | մակարդներումդ (makardnerumd) | ||
Derived terms
- մակարդնոց (makardnocʿ)
- մակարդուն (makardun)
Descendants
- → Laz: მაკათი (maǩati), მარკათი (marǩati), მაკატი (maǩaťi), მარკატი (marǩaťi)
- → Cappadocian Greek: μακάρτι (makárti)
- → Greek: μακάρτι (makárti), μακάρτ' (makárt'), μαρκάτ' (markát'), μαρκάτι (markáti), μαρκάτη (markáti)
- → Aromanian: mãrcat, marcat
- → Pontic Greek: μακάρτι (makárti), μαρκάτι (markáti), μακάρτιν (makártin), μακάρτ' (makárt')
References
- Ačaṙean, Hračʿeay (1913), “մակարդ”, in Hayerēn gawaṙakan baṙaran [Armenian Provincial Dictionary] (Ēminean azgagrakan žołovacu; 9) (in Armenian), Tiflis: Lazarev Institute of Oriental Languages
- Malxaseancʿ, Stepʿan (1944–1945), “մակարդ”, in Hayerēn bacʿatrakan baṙaran [Armenian Explanatory Dictionary] (in Armenian), Yerevan: State Publishing House
Old Armenian
Etymology
The origin is unknown.[1][2]
Noun
մակարդ • (makard)
- curdled milk obtained from an animal's stomach, containing (and used as) rennet
- 1325, Barseł Maškeworcʿi, Meknutʿiwn srboy Awetaranin, or əst Markosi [Commentary on Mark] :[3]
- Քանզի ի սկզբանն էարկ սատանայ զայսպիսի բանս մակարդ ի կաթն մեր՝ և ապականեաց զմեզ․ իսկ այժմ խախացեալ եղաք ի ձեռն Քրիստոսի, վասն որոյ այլ ևս ո՛չ կարէ մակարդել զմեզ և վնասել։ […] Արդ՝ երկո՛ւ են՝ որ յերևելիսս ժողովեն զկաթն․ խախացն ժողովէ և պնդէ, և մակարդն կտրէ՝ ցրուէ և քացախէ։
- Kʿanzi i skzbann ēark satanay zayspisi bans makard i katʿn mer, ew apakaneacʿ zmez; isk ayžm xaxacʿeal ełakʿ i jeṙn Kʿristosi, vasn oroy ayl ews óčʿ karē makardel zmez ew vnasel. […] Ard, erkú en, or yereweliss žołoven zkatʿn; xaxacʿn žołovē ew pndē, ew makardn ktrē, cʿruē ew kʿacʿaxē.
- Քանզի ի սկզբանն էարկ սատանայ զայսպիսի բանս մակարդ ի կաթն մեր՝ և ապականեաց զմեզ․ իսկ այժմ խախացեալ եղաք ի ձեռն Քրիստոսի, վասն որոյ այլ ևս ո՛չ կարէ մակարդել զմեզ և վնասել։ […] Արդ՝ երկո՛ւ են՝ որ յերևելիսս ժողովեն զկաթն․ խախացն ժողովէ և պնդէ, և մակարդն կտրէ՝ ցրուէ և քացախէ։
- (figuratively) cause, catalyst (of sin)
- 5th century, Pʿawstos Buzand, Hayoc Patmutʿiwnʿ [History of the Armenians] IV.14:[4][5]
- […] իսկ որք ժլատեալք ի նորա նուէրսն բերեն աչս, եւ այնմ ցանկան, վասն այսորիկ նա մի՛ հասցէ առ այն՝ որով սպառնացաւն, այլ խափան լիցի իւր յառաջեւ նմա բազում մակարդ մեղացն իւրոց գործելոց։
- […] isk orkʿ žlatealkʿ i nora nuērsn beren ačʿs, ew aynm cʿankan, vasn aysorik na mí hascʿē aṙ ayn, orov spaṙnacʿawn, ayl xapʿan licʿi iwr yaṙaǰew nma bazum makard mełacʿn iwrocʿ gorcelocʿ.
- Translation by Nina G. Garsoïan
- But whoever casts a covetous eye on what has been dedicated to Him and desires it shall not achieve what he threatens [to do], for this very reason , for his plan will be impeded by the great mass of sins he has committed.
- […] իսկ որք ժլատեալք ի նորա նուէրսն բերեն աչս, եւ այնմ ցանկան, վասն այսորիկ նա մի՛ հասցէ առ այն՝ որով սպառնացաւն, այլ խափան լիցի իւր յառաջեւ նմա բազում մակարդ մեղացն իւրոց գործելոց։
Declension
i-type
| singular | plural | ||
|---|---|---|---|
| nominative | մակարդ (makard) | մակարդք (makardkʿ) | |
| genitive | մակարդի (makardi) | մակարդից (makardicʿ) | |
| dative | մակարդի (makardi) | մակարդից (makardicʿ) | |
| accusative | մակարդ (makard) | մակարդս (makards) | |
| ablative | մակարդէ (makardē) | մակարդից (makardicʿ) | |
| instrumental | մակարդիւ (makardiw) | մակարդիւք (makardiwkʿ) | |
| locative | մակարդի (makardi) | մակարդս (makards) |
Derived terms
- մակարդանամ (makardanam)
- մակարդեմ (makardem)
- մակարդետ (makardet)
- մակարդիմ (makardim)
- մեղսամակարդ (mełsamakard)
- մեղսամակարդութիւն (mełsamakardutʿiwn)
Descendants
- Armenian: մակարդ (makard)
- → Laz: მაკათი (maǩati), მარკათი (marǩati), მაკატი (maǩaťi), მარკატი (marǩaťi)
- → Cappadocian Greek: μακάρτι (makárti)
- → Greek: μακάρτι (makárti), μακάρτ' (makárt'), μαρκάτ' (markát'), μαρκάτι (markáti), μαρκάτη (markáti)
- → Aromanian: mãrcat, marcat
- → Pontic Greek: μακάρτι (makárti), μαρκάτι (markáti), μακάρτιν (makártin), μακάρτ' (makárt')
References
- Ačaṙean, Hračʿeay (1977), “մակարդ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), volume III, 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press, pages 231–232
- J̌ahukyan, Geworg (2010), “մակարդ”, in Vahan Sargsyan, editor, Hayeren stugabanakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), Yerevan: Asoghik, page 501b
- Barseł Čon (1826) Meknutʿiwn Srboy Awetaranin, or əst Markosi [Commentary on Mark], volume II, Constantinople, page 450a
- Pʿawstos Buzandacʿi (1883), Kʿ. Patkanean, editor, Patmutʿiwn Hayocʿ, Saint Petersburg: Academy Press, page 98
- Garsoïan, Nina G. (1989) The Epic Histories Attributed to P‘awstos Buzand (Buzandaran Patmut‘iwnk‘), Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, page 140
Further reading
- Awetikʿean, G.; Siwrmēlean, X.; Awgerean, M. (1836–1837), “մակարդ”, in Nor baṙgirkʿ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- J̌axǰaxean, Manuēl (1837), “մակարդ”, in Baṙgirkʿ i barbaṙ hay ew italakan [Armenian–Italian Dictionary], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Lamberterie, Charles de (1980), “Échange de gutturales en arménien”, in Annual of Armenian linguistics (in French), volume 1, page 30 of 23–37, together with մակ (mak) derives from Proto-Indo-European *meh₂g-, a supposed variant of *meh₂ǵ-, whence մածանիմ (macanim)
- Mann, Stuart E. (1977) An Albanian Historical Grammar, Hamburg: Helmut Buske Verlag, →ISBN, page 64, connects with Albanian makë
- Norayr N. Biwzandacʿi (2000), “մակարդ”, in Martiros Minassian, editor, Baṙagirkʿ storin hayerēni i matenagrutʿeancʿ ŽA–ŽĒ darucʿ [Dictionary of Middle Armenian Based on the Literature of 11–17th Centuries], edited from the author's unfinished manuscript written 1884–1915, Geneva: Martiros Minassian, page 481
- Petrosean, H. Matatʿeay V. (1879), “մակարդ”, in Nor Baṙagirkʿ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Scheftelowitz, J. (1905), “Zur altarmenischen lautgeschichte”, in Beiträge zur kunde der indogermanischen Sprachen (in German), volume 29, page 59, considers -արդ (-ard) a suffix
- Капанцян, Г. А. (1975) Историко-лингвистические работы. Том II [Historical-Linguistic Works. Volume II] (in Russian), Yerevan: Academy Press, page 292, considers թակարդ (tʿakard), մակարդ (makard) and սաղարթ (sałartʿ) Hurrian borrowings, based on the Hurrian morpheme [script needed] (-ardi) creating collectives
- Μλαδένωφ, Στ. (1934–1935), “Σημειώματα”, in Αρχείον του θρακικού λαογραφικού και γλωσσικού θησαυρού (in Greek), volume 1, Athens, page 154, connects with մածուն (macun) and արդ (ard)