ճիշդ
Armenian
Etymology
Learned borrowing from Old Armenian ճիշդ (čišd).
Adjective
ճիշդ • (čišd) (superlative ամենաճիշդ)
- (Western Armenian) Alternative form of ճիշտ (čišt)
Old Armenian
Etymology
An Iranian borrowing: compare the second part of Middle Persian [Book Pahlavi needed] (nʾmčšt' /nām-čišt/, “in particular, especially”), [Book Pahlavi needed] (nʾmčštyk' /nām-čištīg/, “famous, well known”, literally “known by name”), which is a participle formation from the verb reflected in Avestan 𐬗𐬌𐬥𐬀𐬯𐬙𐬌 (cinasti, “to make known, teach”).[1] For further origin of the Iranian verb see Cheung.[2]
Adjective
ճիշդ • (čišd)
- exact, precise
- Synonyms: ստոյգ (stoyg), անվրէպ (anvrēp), սոսկ (sosk)
- 5th century, Pʿawstos Buzand, Hayoc Patmutʿiwnʿ [History of the Armenians] 7:
- […] իբրեւ ես երթայց առ նա, հրաման տուր արձակել զնա ի կապանացն, եւ ես իշխեցից լուանալ զգլուխ նորա եւ օծանել, եւ ագուցանել նմա պատմուճան, եւ արկանել նմա բազմականս՝ եւ դնել առաջի նորա խորտիկս, եւ տալ նմա գինի, եւ ուրախ առնել զնա արուեստականօքն մի օր ճիշդ։
- […] ibrew es ertʿaycʿ aṙ na, hraman tur arjakel zna i kapanacʿn, ew es išxecʿicʿ luanal zglux nora ew ōcanel, ew agucʿanel nma patmučan, ew arkanel nma bazmakans, ew dnel aṙaǰi nora xortiks, ew tal nma gini, ew urax aṙnel zna aruestakanōkʿn mi ōr čišd.
- […] իբրեւ ես երթայց առ նա, հրաման տուր արձակել զնա ի կապանացն, եւ ես իշխեցից լուանալ զգլուխ նորա եւ օծանել, եւ ագուցանել նմա պատմուճան, եւ արկանել նմա բազմականս՝ եւ դնել առաջի նորա խորտիկս, եւ տալ նմա գինի, եւ ուրախ առնել զնա արուեստականօքն մի օր ճիշդ։
Declension
i-type
| singular | plural | ||
|---|---|---|---|
| nominative | ճիշդ (čišd) | ճիշդք (čišdkʿ) | |
| genitive | ճշդի (čšdi) | ճշդից (čšdicʿ) | |
| dative | ճշդի (čšdi) | ճշդից (čšdicʿ) | |
| accusative | ճիշդ (čišd) | ճիշդս (čišds) | |
| ablative | ճշդէ (čšdē) | ճշդից (čšdicʿ) | |
| instrumental | ճշդիւ (čšdiw) | ճշդիւք (čšdiwkʿ) | |
| locative | ճշդի (čšdi) | ճիշդս (čišds) |
Derived terms
- ճշդագնող (čšdagnoł)
- ճշդապահանջ (čšdapahanǰ)
- ճշդավաճառ (čšdavačaṙ)
- ճշդեմ (čšdem)
- ճշդիւ (čšdiw)
- ճշդով (čšdov)
- ճշդութիւն (čšdutʿiwn)
Noun
ճիշդ • (čišd)
- exactness
- Synonym: ճշդութիւն (čšdutʿiwn)
Declension
i-type
| singular | plural | ||
|---|---|---|---|
| nominative | ճիշդ (čišd) | ճիշդք (čišdkʿ) | |
| genitive | ճշդի (čšdi) | ճշդից (čšdicʿ) | |
| dative | ճշդի (čšdi) | ճշդից (čšdicʿ) | |
| accusative | ճիշդ (čišd) | ճիշդս (čišds) | |
| ablative | ճշդէ (čšdē) | ճշդից (čšdicʿ) | |
| instrumental | ճշդիւ (čšdiw) | ճշդիւք (čšdiwkʿ) | |
| locative | ճշդի (čšdi) | ճիշդս (čišds) |
Adverb
ճիշդ • (čišd)
- exactly, precisely
Descendants
- Armenian: ճիշտ (čišt), ճիշդ (čišd)
References
- Bailey, H. W. (1934), “Iranica (II)”, in Journal of the Royal Asiatic Society, issue 3, page 510
- Cheung, Johnny (2007) Etymological Dictionary of the Iranian Verb (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 2), Leiden, Boston: Brill, →ISBN, page 30
Further reading
- Ačaṙean, Hračʿeay (1977), “ճիշդ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Dictionary of Armenian Root Words] (in Armenian), volume III, 2nd edition, reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press, page 200
- Awetikʿean, G.; Siwrmēlean, X.; Awgerean, M. (1836–1837), “ճիշդ”, in Nor baṙgirkʿ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- J̌ahukyan, Geworg (2010), “ճիշդ”, in Vahan Sargsyan, editor, Hayeren stugabanakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), Yerevan: Asoghik, page 493a
- Łazarean, Ṙ. S. (2006), “ճիշդ”, in Grabari homanišneri baṙaran [Dictionary of Old Armenian Synonyms], Yerevan: University Press
- Petrosean, H. Matatʿeay V. (1879), “ճիշդ”, in Nor Baṙagirkʿ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy