ճանապարհ
Armenian
Etymology
From Old Armenian ճանապարհ (čanaparh).
Pronunciation
- (Eastern Armenian, standard) IPA(key): [t͡ʃɑnɑˈpɑɾ]
- (Western Armenian, standard) IPA(key): [d͡ʒɑnɑˈbɑɾ]
Audio (Eastern Armenian) (file)
Noun
ճանապարհ • (čanaparh)
- road, path, way, route
- ճանապարհը ցույց տալ ― čanaparhə cʿuycʿ tal ― to show the way
- երկար ճանապարհ ― erkar čanaparh ― long way
- ճանապարհ ընկնել ― čanaparh ənknel ― to depart
- means, way, manner, method, process
- այս ճանապարհով ոչինչ չի ստացվի ― ays čanaparhov očʿinčʿ čʿi stacʿvi ― we can achieve nothing this way
Usage notes
The final -հ (-h) is not pronounced.
Declension
i-type, inanimate (Eastern Armenian)
| singular | plural | |||
|---|---|---|---|---|
| nominative | ճանապարհ (čanaparh) | ճանապարհներ (čanaparhner) | ||
| dative | ճանապարհի (čanaparhi) | ճանապարհների (čanaparhneri) | ||
| ablative | ճանապարհից (čanaparhicʿ) | ճանապարհներից (čanaparhnericʿ) | ||
| instrumental | ճանապարհով (čanaparhov) | ճանապարհներով (čanaparhnerov) | ||
| locative | ճանապարհում (čanaparhum) | ճանապարհներում (čanaparhnerum) | ||
| definite forms | ||||
| nominative | ճանապարհը/ճանապարհն (čanaparhə/čanaparhn) | ճանապարհները/ճանապարհներն (čanaparhnerə/čanaparhnern) | ||
| dative | ճանապարհին (čanaparhin) | ճանապարհներին (čanaparhnerin) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | ճանապարհս (čanaparhs) | ճանապարհներս (čanaparhners) | ||
| dative | ճանապարհիս (čanaparhis) | ճանապարհներիս (čanaparhneris) | ||
| ablative | ճանապարհիցս (čanaparhicʿs) | ճանապարհներիցս (čanaparhnericʿs) | ||
| instrumental | ճանապարհովս (čanaparhovs) | ճանապարհներովս (čanaparhnerovs) | ||
| locative | ճանապարհումս (čanaparhums) | ճանապարհներումս (čanaparhnerums) | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | ճանապարհդ (čanaparhd) | ճանապարհներդ (čanaparhnerd) | ||
| dative | ճանապարհիդ (čanaparhid) | ճանապարհներիդ (čanaparhnerid) | ||
| ablative | ճանապարհիցդ (čanaparhicʿd) | ճանապարհներիցդ (čanaparhnericʿd) | ||
| instrumental | ճանապարհովդ (čanaparhovd) | ճանապարհներովդ (čanaparhnerovd) | ||
| locative | ճանապարհումդ (čanaparhumd) | ճանապարհներումդ (čanaparhnerumd) | ||
Synonyms
- ճամփա (čampʿa)
References
- Dum-Tragut, Jasmine (2009) Armenian: Modern Eastern Armenian (London Oriental and African Language Library; 14), Amsterdam, Philadelphia: John Benjamins Publishing Company, page 28
Old Armenian
Etymology
By haplology from earlier *ճարանապարհ (*čaranaparh), from Iranian *čarana-parθ, composed of *čarana- (“to go”) and *parθ (“passage”). For the first part compare Avestan 𐬗𐬀𐬭𐬁𐬥𐬍 (carānī, “I move, approach”), Sanskrit चरण (caraṇa), ultimately from Proto-Indo-Iranian *čálHati. The second part is ultimately from Proto-Iranian *pr̥tuš.
Noun
ճանապարհ • (čanaparh)
- way, road, route, street, path
- վարուն ճանապարհ ― varun čanaparh ― great thoroughfare
- ճանապարհ արքունի ― čanaparh arkʿuni ― highway, public road, thoroughfare
- կիցք ճանապարհաց ― kicʿkʿ čanaparhacʿ ― crossroad
- անկոխ, զարտուղի ճանապարհ ― ankox, zartułi čanaparh ― by-way, by-path
- ճանապարհ անգնաց, անկոխ ― čanaparh angnacʿ, ankox ― impassable road
- տղմալից ճանապարհ ― tłmalicʿ čanaparh ― dirty or muddy road or street
- ճանապարհ երկնից ― čanaparh erknicʿ ― the way of heaven, the path of virtue
- ճանապարհք մարմնոյ ― čanaparhkʿ marmnoy ― the senses
- ի ճանապարհին, առ ճանապարհաւ, զճանապարհաւ ― i čanaparhin, aṙ čanaparhaw, zčanaparhaw ― on the road, by the way, on a journey, during the journey
- ճանապարհ արարեալ ― čanaparh arareal ― on or by the way
- ճանապարհ առնել ― čanaparh aṙnel ― to open, to prepare a way
- ճանապարհ ունել ― čanaparh unel ― to advance, to go forward, to get on
- անցանել զճանապարհաւ ― ancʿanel zčanaparhaw ― to take a wrong course, to go astray, to err
- թիւրել զճանապարհս ուրուք ― tʿiwrel zčanaparhs urukʿ ― to mislead, to lead astray, to put out of the right way, to cause to err
- արգելուլ, փակել, խափանել զճանապարհ ― argelul, pʿakel, xapʿanel zčanaparh ― to interrupt or block the way, to stop up, to obstruct
- յաջողել զճանապարհս իւր ― yaǰołel zčanaparhs iwr ― to prosper, to get on prosperously, to thrive
- ի ճանապարհի իւրում երթալ ― i čanaparhi iwrum ertʿal ― to go one's own way; (figuratively) to pursue one's point
- գնալ զճանապարհս/զճանապարհ ուրուք ― gnal zčanaparhs/zčanaparh urukʿ ― to go by the same way as, to tread in the same steps; to follow, to imitate
- ընդ ո՞ր ճանապարհ ― ənd o?r čanaparh ― by what road? by what way? which way?
- ընդ ուղիղ ճանապարհն ― ənd ułił čanaparhn ― straight forward
- այս ճանապարհ հանէ ի գիւղ մի ― ays čanaparh hanē i giwł mi ― this road leads to a village
- զրուցատրութեամբ կարճի ճանապարհն ― zrucʿatrutʿeamb karči čanaparhn ― company shortens distance
- journey
- աւուր միոյ ճանապարհ ― awur mioy čanaparh ― a day's journey
- ճանապարհ երից աւուրց ― čanaparh ericʿ awurcʿ ― three day's journey
- ճանապարհ առնել ― čanaparh aṙnel ― to go along, to travel, to undertake a journey
- ի ճանապարհ անկանել ― i čanaparh ankanel ― to set out on, to begin a journey, to start
- դնել ի ճանապարհ ― dnel i čanaparh ― to see off on a journey
- mediation
- means, way, manner, method, process
Declension
i-a-type
| singular | plural | ||
|---|---|---|---|
| nominative | ճանապարհ (čanaparh) | ճանապարհք (čanaparhkʿ) | |
| genitive | ճանապարհի (čanaparhi) | ճանապարհաց (čanaparhacʿ) | |
| dative | ճանապարհի (čanaparhi) | ճանապարհաց (čanaparhacʿ) | |
| accusative | ճանապարհ (čanaparh) | ճանապարհս (čanaparhs) | |
| ablative | ճանապարհէ (čanaparhē) | ճանապարհաց (čanaparhacʿ) | |
| instrumental | ճանապարհաւ (čanaparhaw) | ճանապարհաւք = ճանապարհօք (čanaparhawkʿ = čanaparhōkʿ) | |
| locative | ճանապարհի (čanaparhi) | ճանապարհս (čanaparhs) |
Derived terms
Derived terms
- անարտաճանապարհ (anartačanaparh)
- անճանապարհ (ančanaparh)
- անճանապարհորդութիւն (ančanaparhordutʿiwn)
- անճանապարհութիւն (ančanaparhutʿiwn)
- առաջճանապարհ (aṙaǰčanaparh)
- առճանապարհական (aṙčanaparhakan)
- դիւրաճանապարհ (diwračanaparh)
- երկնաճանապարհորդ (erknačanaparhord)
- զճանապարհայն (zčanaparhayn)
- զուգաճանապարհ (zugačanaparh)
- զուգաճանապարհորդութիւն (zugačanaparhordutʿiwn)
- զուգաճանապարհութիւն (zugačanaparhutʿiwn)
- կանխաճանապարհորդեալ (kanxačanaparhordeal)
- համաճանապարհ (hamačanaparh)
- ճանապարհագնաց (čanaparhagnacʿ)
- ճանապարհագնացութիւն (čanaparhagnacʿutʿiwn)
- ճանապարհադաւ (čanaparhadaw)
- ճանապարհակից (čanaparhakicʿ)
- ճանապարհակցիմ (čanaparhakcʿim)
- ճանապարհակցութիւն (čanaparhakcʿutʿiwn)
- ճանապարհայն (čanaparhayn)
- ճանապարհացոյց (čanaparhacʿoycʿ)
- ճանապարհերթութիւն (čanaparhertʿutʿiwn)
- ճանապարհորդ (čanaparhord)
- ճանապարհորդական (čanaparhordakan)
- ճանապարհորդականութիւն (čanaparhordakanutʿiwn)
- ճանապարհորդակից (čanaparhordakicʿ)
- ճանապարհորդակցեմ (čanaparhordakcʿem)
- ճանապարհորդակցիմ (čanaparhordakcʿim)
- ճանապարհորդեմ (čanaparhordem)
- ճանապարհորդիմ (čanaparhordim)
- ճանապարհորդութիւն (čanaparhordutʿiwn)
- յառաջճանապարհ (yaṙaǰčanaparh)
- նախաճանապարհ (naxačanaparh)
- նախաճանապարհորդեցուցանեմ (naxačanaparhordecʿucʿanem)
- նախաճանապարհորդութիւն (naxačanaparhordutʿiwn)
- շուրջճանապարհ (šurǰčanaparh)
- վերնաճանապարհորդեմ (vernačanaparhordem)
Descendants
- Armenian: ճանապարհ (čanaparh), ճամփա (čampʿa)
Further reading
- Petrosean, H. Matatʿeay V. (1879), “ճանապարհ”, in Nor Baṙagirkʿ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Awetikʿean, G.; Siwrmēlean, X.; Awgerean, M. (1836–1837), “ճանապարհ”, in Nor baṙgirkʿ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Ačaṙean, Hračʿeay (1971–1979), “ճանապարհ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press