հեղում
Old Armenian
Alternative forms
- հեղանիմ (hełanim) – mediopassive sense only
Etymology
From Proto-Indo-European *pel(H)-nu-mi, from the root *pleh₁-. Close cognates include Lithuanian pìlti (“to pour”), Latvian pilēt (“to drip”). Related to ողողեմ (ołołem) and probably յեղց (yełcʿ).
Verb
հեղում • (hełum)
- (transitive) to pour, to pour out, to empty, to pour forth, to shed
- հեղուլ զանձն առաջին Տեառն ― hełul zanjn aṙaǰin Teaṙn ― to pour out one's soul before the Lord
- հեղուլ զսիրտ իւր առաջի ուրուք ― hełul zsirt iwr aṙaǰi urukʿ ― to open one's heart, to unbosom oneself to
- հեղուլ զբարկութիւն, զսրտմտութիւն իւր ի վերայ ուրուք ― hełul zbarkutʿiwn, zsrtmtutʿiwn iwr i veray urukʿ ― to give vent to anger, to discharge one's wrath upon
- հեղուլ կռոց նուէրս ― hełul kṙocʿ nuērs ― to pour out libations to idols
- հեղուլ արիւն բազում, արեան ճապաղիս հեղուլ ― hełul ariwn bazum, arean čapałis hełul ― to cause immense bloodshed, to shed torrents of blood
- արտօսր հեղուլ ― artōsr hełul ― to shed tears
- հեղուլ զարիւն իւր ― hełul zariwn iwr ― to shed one's blood
- (transitive) to diffuse, to scatter, to disperse, to spread
- (in the mediopassive, intransitive) to be poured out, to flow, to spread; to be shed, scattered, diffused; to rush, to fall; to burst
- հեղաւ ամենայն փոր նորա ― heław amenayn pʿor nora ― all his bowels gushed out
- անկաւ հեղաւ զկնի կռոցն ― ankaw heław zkni kṙocʿn ― he followed idols
- հեղեալ ցասմամբ ― hełeal cʿasmamb ― very angrily, wrathfully
Conjugation
active
| infinitive | հեղուլ (hełul) | participle | հեղեալ (hełeal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | — | aorist stem | հեղ- (heł-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | հեղում (hełum) | հեղուս (hełus) | հեղու (hełu) | հեղումք (hełumkʿ) | հեղուք (hełukʿ) | հեղուն (hełun) | |
| imperfect | հեղուի (hełui) | հեղուիր (hełuir) | հեղոյր (hełoyr) | հեղուաք (hełuakʿ) | հեղուիք (hełuikʿ) | հեղուին (hełuin) | |
| aorist | հեղի (hełi) | հեղեր (hełer) | հեղ, եհեղ (heł, eheł) | հեղաք (hełakʿ) | հեղէք, հեղիք (hełēkʿ, hełikʿ) | հեղին (hełin) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | հեղուցում (hełucʿum) | հեղուցուս (hełucʿus) | հեղուցու (hełucʿu) | հեղուցումք (hełucʿumkʿ) | հեղուցուք (hełucʿukʿ) | հեղուցուն (hełucʿun) | |
| aorist | հեղից (hełicʿ) | հեղցես (hełcʿes) | հեղցէ (hełcʿē) | հեղցուք (hełcʿukʿ) | հեղջիք (hełǰikʿ) | հեղցեն (hełcʿen) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | հե՛ղ (héł) | — | — | հեղէ՛ք (hełḗkʿ) | — | |
| cohortative | — | հեղջի՛ր (hełǰír) | — | — | հեղջի՛ք (hełǰíkʿ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ հեղուր (mí hełur) | — | — | մի՛ հեղուք (mí hełukʿ) | — | |
mediopassive
| infinitive | հեղուլ (hełul) | participle | հեղեալ (hełeal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | — | aorist stem | հեղ- (heł-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | հեղում (hełum) | հեղուս (hełus) | հեղու (hełu) | հեղումք (hełumkʿ) | հեղուք (hełukʿ) | հեղուն (hełun) | |
| imperfect | հեղուի (hełui) | հեղուիր (hełuir) | հեղոյր (hełoyr) | հեղուաք (hełuakʿ) | հեղուիք (hełuikʿ) | հեղուին (hełuin) | |
| aorist | հեղայ (hełay) | հեղար (hełar) | հեղաւ (heław) | հեղաք (hełakʿ) | հեղայք (hełaykʿ) | հեղան (hełan) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | հեղուցում (hełucʿum) | հեղուցուս (hełucʿus) | հեղուցու (hełucʿu) | հեղուցումք (hełucʿumkʿ) | հեղուցուք (hełucʿukʿ) | հեղուցուն (hełucʿun) | |
| aorist | հեղայց (hełaycʿ) | հեղցիս (hełcʿis) | հեղցի (hełcʿi) | հեղցուք (hełcʿukʿ) | հեղջիք (hełǰikʿ) | հեղցին (hełcʿin) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | հեղի՛ր (hełír) | — | — | հեղարո՛ւք (hełarúkʿ) | — | |
| cohortative | — | հեղջի՛ր (hełǰír) | — | — | հեղջի՛ք (hełǰíkʿ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ հեղուր (mí hełur) | — | — | մի՛ հեղուք (mí hełukʿ) | — | |
Derived terms
- առատահեղ (aṙataheł)
- արեանհեղութիւն (areanhełutʿiwn)
- արենհեղութիւն (arenhełutʿiwn)
- արիւնահեղ (ariwnaheł)
- արիւնահեղութիւն (ariwnahełutʿiwn)
- արիւնհեղութիւն (ariwnhełutʿiwn)
- արտօսրահեղ (artōsraheł)
- բազմահեղ (bazmaheł)
- գերահեղեալ (gerahełeal)
- դիւրահեղ (diwraheł)
- զեղում (zełum)
- զուգահեղումն (zugahełumn)
- խաղաղահեղ (xałałaheł)
- հեղեղ (hełeł)
- հեղլի (hełli)
- հեղուած (hełuac)
- հեղութիւն (hełutʿiwn)
- հեղուկ (hełuk)
- հեղումն (hełumn)
- մանրահեղի (manrahełi)
- մշտահեղ (mštaheł)
- յոգնահեղ (yognaheł)
- յորդահեղու (yordahełu)
- ջրահեղ (ǰraheł)
- ջրհեղ (ǰrheł)
- սերմնահեղութիւն (sermnahełutʿiwn)
- ստորահեղում (storahełum)
- ստորհեղում (storhełum)
Descendants
- → Armenian: հեղել (hełel)
References
- Petrosean, H. Matatʿeay V. (1879), “հեղում”, in Nor Baṙagirkʿ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Awetikʿean, G.; Siwrmēlean, X.; Awgerean, M. (1836–1837), “հեղում”, in Nor baṙgirkʿ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Ačaṙean, Hračʿeay (1971–1979), “հեղ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press
- Martirosyan, Hrach (2010) Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 8), Leiden, Boston: Brill, page 404