հաց
Armenian
հաց (1)
Etymology
From Old Armenian հաց (hacʿ).
Pronunciation
- (Eastern Armenian, standard) IPA(key): [hɑt͡sʰ]
- (Western Armenian, standard) IPA(key): [hɑt͡sʰ]
Audio (file)
Noun
հաց • (hacʿ)
- bread
- (by extension) meal, food, table
- հաց ուտել ― hacʿ utel ― to eat
- (figuratively) living, means of subsistence
- honey with honeycomb
- grain
- Synonym: հացահատիկ (hacʿahatik)
- grain field (usually wheat or barley)
Declension
i-type, inanimate (Eastern Armenian)
| singular | plural | |||
|---|---|---|---|---|
| nominative | հաց (hacʿ) | հացեր (hacʿer) | ||
| dative | հացի (hacʿi) | հացերի (hacʿeri) | ||
| ablative | հացից (hacʿicʿ) | հացերից (hacʿericʿ) | ||
| instrumental | հացով (hacʿov) | հացերով (hacʿerov) | ||
| locative | հացում (hacʿum) | հացերում (hacʿerum) | ||
| definite forms | ||||
| nominative | հացը/հացն (hacʿə/hacʿn) | հացերը/հացերն (hacʿerə/hacʿern) | ||
| dative | հացին (hacʿin) | հացերին (hacʿerin) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | հացս (hacʿs) | հացերս (hacʿers) | ||
| dative | հացիս (hacʿis) | հացերիս (hacʿeris) | ||
| ablative | հացիցս (hacʿicʿs) | հացերիցս (hacʿericʿs) | ||
| instrumental | հացովս (hacʿovs) | հացերովս (hacʿerovs) | ||
| locative | հացումս (hacʿums) | հացերումս (hacʿerums) | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | հացդ (hacʿd) | հացերդ (hacʿerd) | ||
| dative | հացիդ (hacʿid) | հացերիդ (hacʿerid) | ||
| ablative | հացիցդ (hacʿicʿd) | հացերիցդ (hacʿericʿd) | ||
| instrumental | հացովդ (hacʿovd) | հացերովդ (hacʿerovd) | ||
| locative | հացումդ (hacʿumd) | հացերումդ (hacʿerumd) | ||
Derived terms
- ժենգյալով հաց (žengyalov hacʿ)
- հացաբույս (hacʿabuys)
- հացադուլ (hacʿadul)
Old Armenian
Etymology
The origin is uncertain. Perhaps from Proto-Indo-European *p(e)h₂s(-sk)-, from *peh₂s- (“to feed, graze”), from *peh₂- and cognate with Latin pānis (“bread”), pastillum (“form of sacrificial cake”), pascō (“to feed, pasture; to provide food for; to nurture; to gratify hunger”).
Noun
հաց • (hacʿ)
- bread
- թարմ հաց ― tʿarm hacʿ ― new, soft, well baked, hot bread
- կակուղ հաց ― kakuł hacʿ ― soft bread
- քաջեփ, կսկուծ հաց ― kʿaǰepʿ, kskuc hacʿ ― well baked, hot bread
- ջերմ հաց ― ǰerm hacʿ ― hot bread
- օթեկ հաց ― ōtʿek hacʿ ― stale bread
- կարծր հաց ― karcr hacʿ ― hard bread
- անեփ հաց ― anepʿ hacʿ ― half-baked bread
- սպիտակ հաց ― spitak hacʿ ― white bread
- սեաւ, թուխ հաց ― seaw, tʿux hacʿ ― brown bread
- տան հաց ― tan hacʿ ― household bread
- հացագործի հաց ― hacʿagorci hacʿ ― baker's bread
- հաց համեմաւոր ― hacʿ hamemawor ― gingerbread
- անխմոր հաց ― anxmor hacʿ ― unleavened bread
- գետնոյ հաց ― getnoy hacʿ ― hog's-wort, sow-bread
- կեղեւ հացի (կողինձ) ― kełew hacʿi (kołinj) ― bread-crust
- ներքին կեղեւ ― nerkʿin kełew ― under-crust
- վերին կեղեւ ― verin kełew ― upper-crust
- միջուկ հացի ― miǰuk hacʿi ― crumb
- շերտ հացի կոգեզանդ ― šert hacʿi kogezand ― slice of bread and butter
- կոտոր հացի ― kotor hacʿi ― a morsel of bread
- փշրանք հացի ― pʿšrankʿ hacʿi ― crumbs
- հաց յարգանակի ― hacʿ yarganaki ― sopped bread, panado
- հաց խորովեալ ― hacʿ xoroveal ― toast, slice of toast
- հաց առաջաւորութեան, առաջադրութեան, երեսաց ― hacʿ aṙaǰaworutʿean, aṙaǰadrutʿean, eresacʿ ― show-bread
- հաց կենաց, երկնաւոր հաց ― hacʿ kenacʿ, erknawor hacʿ ― the bread of life; the Eucharist
- հաց սգոյ, նեղութեան ― hacʿ sgoy, nełutʿean ― the bread of pain, of affliction
- հաց թրել, գործել ― hacʿ tʿrel, gorcel ― to make, to bake bread
- հաց ունել ― hacʿ unel ― to have bread
- առանց հացի լինել ― aṙancʿ hacʿi linel ― not to have bread to eat
- չոր հաց ուտել ― čʿor hacʿ utel ― to eat dry bread
- թանալ զհաց իւր արտասուօք ― tʿanal zhacʿ iwr artasuōkʿ ― to eat the bread of affliction
- հացի բերան վարձու գործել ― hacʿi beran varju gorcel ― to serve for his bread
- հաց կտրել, բեկանել, բրդել ― hacʿ ktrel, bekanel, brdel ― to cut or break bread; to crumble, to crum
- կեղեւել զհաց ― kełewel zhacʿ ― to cut off the crust, to chip it off
- հատանել զհաց քաղցելոց ― hatanel zhacʿ kʿałcʿelocʿ ― to keep the bread from the hungry
- (by extension) food, victuals, livelihood; meal, repast, table
- քրտամբք երեսաց իւրոց գտանել զհաց իւր ― kʿrtambkʿ eresacʿ iwrocʿ gtanel zhacʿ iwr ― to get one's bread by the sweat of one's brow
- ի հաց կոչել զոք ― i hacʿ kočʿel zokʿ ― to invite to dinner
- հաց մեծ գործել ― hacʿ mec gorcel ― to give a grand dinner
- հաղորդել ընդ ումեք հացիւ ― hałordel ənd umekʿ hacʿiw ― to eat with one
- արկանել հաց ― arkanel hacʿ ― to serve up; to give to eat
- անարժան է հացին զոր ուտէ ― anaržan ē hacʿin zor utē ― he is not worth his salt
- wheat
Declension
i-type
| singular | plural | ||
|---|---|---|---|
| nominative | հաց (hacʿ) | հացք (hacʿkʿ) | |
| genitive | հացի (hacʿi) | հացից (hacʿicʿ) | |
| dative | հացի (hacʿi) | հացից (hacʿicʿ) | |
| accusative | հաց (hacʿ) | հացս (hacʿs) | |
| ablative | հացէ (hacʿē) | հացից (hacʿicʿ) | |
| instrumental | հացիւ (hacʿiw) | հացիւք (hacʿiwkʿ) | |
| locative | հացի (hacʿi) | հացս (hacʿs) |
Synonyms
- (bread): պան (pan)
- (wheat): ցորեան (cʿorean)
Derived terms
- աղուհաց (ałuhacʿ)
- աղուհացք (ałuhacʿkʿ)
- անհաց (anhacʿ)
- գարեհաց (garehacʿ)
- հացաբաշխ (hacʿabašx)
- հացագործ (hacʿagorc)
- հացադեղ (hacʿadeł)
- հացադիր (hacʿadir)
- հացալից (hacʿalicʿ)
- հացակարօտ (hacʿakarōt)
- հացակից (hacʿakicʿ)
- հացակցութիւն (hacʿakcʿutʿiwn)
- հացահատ (hacʿahat)
- հացամեծար (hacʿamecar)
- հացամոլ (hacʿamol)
- հացանամ (hacʿanam)
- հացանոց (hacʿanocʿ)
- հացաշատ (hacʿašat)
- հացապակաս (hacʿapakas)
- հացավաճառ (hacʿavačaṙ)
- հացատու (hacʿatu)
- հացարար (hacʿarar)
- հացարարոց (hacʿararocʿ)
- հացարարութիւն (hacʿararutʿiwn)
- հացաւէտ (hacʿawēt)
- հացերէց (hacʿerēcʿ)
- հացեփ (hacʿepʿ)
- հացեփեաց (hacʿepʿeacʿ)
- հացընթրիք (hacʿəntʿrikʿ)
- հացիկ (hacʿik)
- հացկատակ (hacʿkatak)
- հացկատակեան (hacʿkatakean)
- հացկերոյթ (hacʿkeroytʿ)
- հացկերութիւն (hacʿkerutʿiwn)
- հացկից (hacʿkicʿ)
- հացհամեմ (hacʿhamem)
- հացմիջուկ (hacʿmiǰuk)
- հացուտիք (hacʿutikʿ)
- հացուտունք (hacʿutunkʿ)
- հացտու (hacʿtu)
- հացքուլեփ (hacʿkʿulepʿ)
- մեծահաց (mecahacʿ)
Descendants
- Armenian: հաց (hacʿ)
References
- Petrosean, H. Matatʿeay V. (1879), “հաց”, in Nor Baṙagirkʿ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Ačaṙean, Hračʿeay (1971–1979), “հաց”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press
- Awetikʿean, G.; Siwrmēlean, X.; Awgerean, M. (1836–1837), “հաց”, in Nor baṙgirkʿ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Martirosyan, Hrach (2010) Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 8), Leiden, Boston: Brill, page 396