հանեմ
Old Armenian
Alternative forms
- հանում (hanum)
Etymology
The origin is uncertain. A relation with Hittite [script needed] (ḫan-, “to draw, scoop”) has been proposed.
Verb
հանեմ • (hanem)
- (transitive) to draw or pull out, to take away, to abstract, to remove, to displace; to dislodge; to rise, to lift up, to carry up
- հանել բռնի/բռնաբար ― hanel bṙni/bṙnabar ― to extort, to wrest, to seize by force, to take by violence
- հանել զթեփ ― hanel ztʿepʿ ― to scale; to pearl or decorticate seed
- հանել յարմատոց ― hanel yarmatocʿ ― to root up, to extirpate
- հանել զքառակուսի արմատ թուոյ ― hanel zkʿaṙakusi armat tʿuoy ― to extract the square root of a number
- հանել յաչաց ― hanel yačʿacʿ ― to cause to lose the favour or affection of
- հանել յաչաց ժողովրդեան ― hanel yačʿacʿ žołovrdean ― to render unpopular
- յինքն հանել ― yinkʿn hanel ― to appropriate to oneself, to take possession of, to assume wrongfully
- ի բանս հանել ― i bans hanel ― to delude, to beguile, to seduce, to betray, to deceive
- հանել իրաւունս ― hanel irawuns ― to do justice to
- հանել զվրէժ քինուն/հանել զփոխարէն չարեացն ― hanel zvrēž kʿinun/hanel zpʿoxarēn čʿareacʿn ― to avenge oneself, to be revenged; to turn the tables upon
- հանել օգուտ ― hanel ōgut ― to turn to account, to profit by, to derive benefit from, to avail oneself of, to improve
- հանել հետեւանս ― hanel hetewans ― to desume a consequence
- հանել զօրս ― hanel zōrs ― to levy soldiers, troops
- հանել ի ժառանգութէնէ ― hanel i žaṙangutʿēnē ― to dispossess
- հանել յայլ լեզու ― hanel yayl lezu ― to translate into
- հանել աւուրս, զգիշերն ― hanel awurs, zgišern ― to pass the days, the night
- ի բաց հանել ― i bacʿ hanel ― to exclude; to scatter; to send back or away, to dismiss, to discharge
- հանել աւուրս բազումս ― hanel awurs bazums ― to remain a long time
- հանել զոք ի ձեռս ուրուք ― hanel zokʿ i jeṙs urukʿ ― to give, to deliver up
- հանել լեզու ― hanel lezu ― to put out one's tongue; to loll out one's tongue
- վիճակ հանել ― vičak hanel ― to draw, to cast lots
- հանել զկարասիս ― hanel zkarasis ― to unfurnish, to strip
- հանել զկինն ― hanel zkinn ― to repudiate
- հանել կանանց զյօնսն ― hanel kanancʿ zyōnsn ― to paint one's eyebrows
- հանել զջուր ― hanel zǰur ― to draw water, to draw up, to fetch up
- հանել ի նաւէ ― hanel i nawē ― to disembark; to land, to set on shore
- հանել ճանապարհի, դրան ― hanel čanaparhi, dran ― to lead to, to run into, to abut or end in
- հանել առ ոք հանել ― hanel aṙ okʿ hanel ― to present, to introduce
- հանել զսուրն ի պատենից ― hanel zsurn i patenicʿ ― to unsheathe
- հանել ընդ սուր ― hanel ənd sur ― to put to the edge of the sword
- հանել զհոգին ― hanel zhogin ― to give up the ghost, to expire, to die
- հանել զօրհնութիւն ― hanel zōrhnutʿiwn ― to bless, to praise
- հա՛ն զիս աստի ― hán zis asti ― take me out of this
- հանել յոք զիմն ― hanel yokʿ zimn ― to apply to
- (transitive, figuratively) to divulge, to let out, to publish
- հանել ընդ աշխարհ ― hanel ənd ašxarh ― to publish, to divulge every where
- հանել անուն չար ― hanel anun čʿar ― to defame, to decry, to slander, to belie
- ի վեր հանել ― i ver hanel ― to inform of, to discover, to disclose, to reveal, to unveil, to unmask
- հանել ինչ յոք ― hanel inčʿ yokʿ ― to ascribe, to attribute, to impute
- հանել յոք զպատճառս ամենայն չարեաց ― hanel yokʿ zpatčaṙs amenayn čʿareacʿ ― to accuse of every evil
- (transitive, figuratively) to offer, to present
- հանել ողջակէզ ― hanel ołǰakēz ― to sacrifice
- (transitive, mathematics) to subtract, to take away
Conjugation
active
| infinitive | հանել (hanel) | participle | հանեալ (haneal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | — | aorist stem | հան- (han-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | հանեմ (hanem) | հանես (hanes) | հանէ (hanē) | հանեմք (hanemkʿ) | հանէք (hanēkʿ) | հանեն (hanen) | |
| imperfect | հանէի, հանեի* (hanēi, hanei*) | հանէիր, հանեիր* (hanēir, haneir*) | հանէր (hanēr) | հանէաք, հանեաք* (hanēakʿ, haneakʿ*) | հանէիք, հանեիք* (hanēikʿ, haneikʿ*) | հանէին, հանեին* (hanēin, hanein*) | |
| aorist | հանի (hani) | հաներ (haner) | եհան (ehan) | հանաք (hanakʿ) | հանէք, հանիք (hanēkʿ, hanikʿ) | հանին (hanin) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | հանիցեմ (hanicʿem) | հանիցես (hanicʿes) | հանիցէ (hanicʿē) | հանիցեմք (hanicʿemkʿ) | հանիցէք (hanicʿēkʿ) | հանիցեն (hanicʿen) | |
| aorist | հանից (hanicʿ) | հանցես (hancʿes) | հանցէ (hancʿē) | հանցուք (hancʿukʿ) | հանջիք (hanǰikʿ) | հանցեն (hancʿen) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | հա՛ն (hán) | — | — | հանէ՛ք (hanḗkʿ) | — | |
| cohortative | — | հանջի՛ր (hanǰír) | — | — | հանջի՛ք (hanǰíkʿ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ հաներ (mí haner) | — | — | մի՛ հանէք (mí hanēkʿ) | — | |
| *rare note the aorist stem without -ecʿ | |||||||
mediopassive
| infinitive | հանել, հանիլ* (hanel, hanil*) | participle | հանեալ (haneal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | — | aorist stem | հան- (han-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | հանիմ (hanim) | հանիս (hanis) | հանի (hani) | հանիմք (hanimkʿ) | հանիք (hanikʿ) | հանին (hanin) | |
| imperfect | հանէի (hanēi) | հանէիր (hanēir) | հանէր, հանիւր (hanēr, haniwr) | հանէաք (hanēakʿ) | հանէիք (hanēikʿ) | հանէին (hanēin) | |
| aorist | հանայ (hanay) | հանար (hanar) | հանաւ (hanaw) | հանաք (hanakʿ) | հանայք (hanaykʿ) | հանան (hanan) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | հանիցիմ (hanicʿim) | հանիցիս (hanicʿis) | հանիցի (hanicʿi) | հանիցիմք (hanicʿimkʿ) | հանիցիք (hanicʿikʿ) | հանիցին (hanicʿin) | |
| aorist | հանայց (hanaycʿ) | հանցիս (hancʿis) | հանցի (hancʿi) | հանցուք (hancʿukʿ) | հանջիք (hanǰikʿ) | հանցին (hancʿin) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | հանի՛ր (hanír) | — | — | հանարո՛ւք (hanarúkʿ) | — | |
| cohortative | — | հանջի՛ր (hanǰír) | — | — | հանջի՛ք (hanǰíkʿ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ հանիր (mí hanir) | — | — | մի՛ հանիք (mí hanikʿ) | — | |
| *post-classical note the aorist stem without -ecʿ | |||||||
Derived terms
- ազգահանութիւն (azgahanutʿiwn)
- աղտահանք (ałtahankʿ)
- անքինահան (ankʿinahan)
- առուահանք (aṙuahankʿ)
- ատամահան (atamahan)
- արիւնահան (ariwnahan)
- արծաթահանք (arcatʿahankʿ)
- արտահանեմ (artahanem)
- արտահանութիւն (artahanutʿiwn)
- արտահանումն (artahanumn)
- բացահանեմ (bacʿahanem)
- գերեհան (gerehan)
- գինեհան (ginehan)
- գողահան (gołahan)
- դիահանութիւն (diahanutʿiwn)
- դիահանք (diahankʿ)
- դիւրահանեմ (diwrahanem)
- երազահան (erazahan)
- երազահանութիւն (erazahanutʿiwn)
- երազընդհան (erazəndhan)
- երգահան (ergahan)
- երկաթահանք (erkatʿahankʿ)
- թեւահանեմ (tʿewahanem)
- խաչահան (xačʿahan)
- խաչահանու (xačʿahanu)
- խաչահանութիւն (xačʿahanutʿiwn)
- խաչհանու (xačʿhanu)
- ծխահանք (cxahankʿ)
- ծխան (cxan)
- կայծակնահանու (kaycaknahanu)
- կնահան (knahan)
- կնահանութիւն (knahanutʿiwn)
- համբաւահան (hambawahan)
- հանածոյք (hanacoykʿ)
- հանանիմ (hananim)
- հանեալ (haneal)
- հանելի (haneli)
- հանելուկ (haneluk)
- հանումն (hanumn)
- հանք (hankʿ)
- հառաչահան (haṙačʿahan)
- հասկահանեալ (haskahaneal)
- հարկահան (harkahan)
- հարկահանեմ (harkahanem)
- հարկահանու (harkahanu)
- հարկահանութիւն (harkahanutʿiwn)
- հետահան (hetahan)
- հետահանական (hetahanakan)
- հոգեհան (hogehan)
- հողահանեմ (hołahanem)
- հրահան (hrahan)
- հրամանահան (hramanahan)
- ձեղունահանք (jełunahankʿ)
- ձիթահան (jitʿahan)
- ձկնահան (jknahan)
- ճանճահանած (čančahanac)
- ճշգրտահան (čšgrtahan)
- մսահան (msahan)
- նախհան (naxhan)
- նմանահան (nmanahan)
- նմանահանութիւն (nmanahanutʿiwn)
- նորահանուկ (norahanuk)
- շնչահան (šnčʿahan)
- ոսկեհան (oskehan)
- ոսկեհանութիւն (oskehanutʿiwn)
- պատկերահան (patkerahan)
- պղնձահանք (płnjahankʿ)
- ջրհան (ǰrhan)
- ջրհանութիւն (ǰrhanutʿiwn)
- սերմանահան (sermanahan)
- սերմանահանութիւն (sermanahanutʿiwn)
- սերմնահան (sermnahan)
- սրտահանութիւն (srtahanutʿiwn)
- վերամբարձահան (verambarjahan)
- վիրգահան (virgahan)
- վշտահան (vštahan)
- փոկահանութիւն (pʿokahanutʿiwn)
- փորահան (pʿorahan)
- քաղահան (kʿałahan)
- քաղհանեմ (kʿałhanem)
- քինահան (kʿinahan)
- քինահանութիւն (kʿinahanutʿiwn)
Descendants
- Armenian: հանել (hanel)
References
- Petrosean, H. Matatʿeay V. (1879), “հանեմ”, in Nor Baṙagirkʿ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Awetikʿean, G.; Siwrmēlean, X.; Awgerean, M. (1836–1837), “հանեմ”, in Nor baṙgirkʿ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Ačaṙean, Hračʿeay (1971–1979), “հան”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press
- Martirosyan, Hrach (2010) Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 8), Leiden, Boston: Brill, page 389