հաճարի
Armenian
Distribution map of Fagus sylvatica (European Beech) and Fagus orientalis (Oriental Beech)
Etymology
From Old Armenian հաճարի (hačari). According to Martirosyan, the dialectal form հաճարկի (hačarki) is probably from the diminutive հաճարուկ (hačaruk) + -ի (-i).
Pronunciation
- (Eastern Armenian, standard) IPA(key): [hɑt͡ʃɑˈɾi]
Noun
հաճարի • (hačari)
- beech, Fagus gen. et spp.
Usage notes
The tree is found in the extreme northwest, north and northeast of the Armenian homeland (see the map), corresponding with the dialectal distribution of the word.
Declension
u-type, inanimate (Eastern Armenian)
| singular | plural | |||
|---|---|---|---|---|
| nominative | հաճարի (hačari) | հաճարիներ (hačariner) | ||
| dative | հաճարու (hačaru) | հաճարիների (hačarineri) | ||
| ablative | հաճարուց (hačarucʿ) | հաճարիներից (hačarinericʿ) | ||
| instrumental | հաճարով (hačarov) | հաճարիներով (hačarinerov) | ||
| locative | հաճարում (hačarum) | հաճարիներում (hačarinerum) | ||
| definite forms | ||||
| nominative | հաճարին (hačarin) | հաճարիները/հաճարիներն (hačarinerə/hačarinern) | ||
| dative | հաճարուն (hačarun) | հաճարիներին (hačarinerin) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | հաճարիս (hačaris) | հաճարիներս (hačariners) | ||
| dative | հաճարուս (hačarus) | հաճարիներիս (hačarineris) | ||
| ablative | հաճարուցս (hačarucʿs) | հաճարիներիցս (hačarinericʿs) | ||
| instrumental | հաճարովս (hačarovs) | հաճարիներովս (hačarinerovs) | ||
| locative | հաճարումս (hačarums) | հաճարիներումս (hačarinerums) | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | հաճարիդ (hačarid) | հաճարիներդ (hačarinerd) | ||
| dative | հաճարուդ (hačarud) | հաճարիներիդ (hačarinerid) | ||
| ablative | հաճարուցդ (hačarucʿd) | հաճարիներիցդ (hačarinericʿd) | ||
| instrumental | հաճարովդ (hačarovd) | հաճարիներովդ (hačarinerovd) | ||
| locative | հաճարումդ (hačarumd) | հաճարիներումդ (hačarinerumd) | ||
Alternative forms
- հաճարենի (hačareni) – literary
- աճարի (ačari), աճարքի (ačarkʿi), հաճարկի (hačarki), աժրի (ažri) – dialectal
Further reading
- Ačaṙean, Hračʿeay (1977), “հաճար”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Dictionary of Armenian Root Words] (in Armenian), volume III, 2nd edition, reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press, page 16a
- Ališan, Łewond (1895), “աժրի”, in Haybusak kam haykakan busabaṙutʿiwn [Armenian Botany] (in Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy, § 17, page 14
- Bussmann, Rainer W., editor (2017) Ethnobotany of the Caucasus (European Ethnobotany), Springer, pages 293–298
- Caturyan, Tʿ. G. (1970), “Fagus”, in Astvacatryan Z. A., editor, Buyseri anunneri latineren-hayeren-ṙuseren baṙaran [Latin–Armenian–Russian Dictionary of Plant Names], 2nd edition, Yerevan: University Press, § 503, page 55
- Łazaryan, Ṙ. S. (1981), “հաճարի”, in Busanunneri hayeren-latineren-ṙuseren-angleren-franseren-germaneren baṙaran [Armenian–Latin–Russian–English–French–German Dictionary of Plant Names], Yerevan: University Press, § 663, page 55a
- Martirosyan, Hrach (2010) Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 8), Leiden, Boston: Brill, pages 694–695, 762
Old Armenian
Fagus orientalis in Lori region of Armenia
Etymology
The origin is unknown. Containing the botanical suffix + -ի (-i).
Noun
հաճարի • (hačari)
- Oriental beech, Fagus orientalis
- 6th century, Plato, Yałags ōrinacʿ ew ōrēnsdrutʿeancʿ [Laws] :
- Ոչ գոյ բնաւ ոչ հաճարի (var. աճարի) ոմն բանից արժանի, և ոչ սօսի և նոճի ոչ բազում, և շոճի և լայնտերևի սակաւ թերևս գտցէ ոք՝ որով վարիլ նաւակառուցացն առ ներքին մասունսն և ողնափայտիցն հարկաւոր է՛:
- Očʿ goy bnaw očʿ hačari (var. ačari) omn banicʿ aržani, ew očʿ sōsi ew noči očʿ bazum, ew šoči ew laynterewi sakaw tʿerews gtcʿē okʿ, orov varil nawakaṙucʿacʿn aṙ nerkʿin masunsn ew ołnapʿayticʿn harkawor ḗ:
- Ոչ գոյ բնաւ ոչ հաճարի (var. աճարի) ոմն բանից արժանի, և ոչ սօսի և նոճի ոչ բազում, և շոճի և լայնտերևի սակաւ թերևս գտցէ ոք՝ որով վարիլ նաւակառուցացն առ ներքին մասունսն և ողնափայտիցն հարկաւոր է՛:
- 12–13th century, Mxitʿar Goš, Aṙakkʿ [Fables] :
- տեսանես զեղբարսն մեր զհաճարի եւ զփիճի, զի ոչ են բազմաստք եւ ոչ ընդդիմանալ հողմոց կարեն, ի խոր արմատս ոչ ունելով
- tesanes zełbarsn mer zhačari ew zpʿiči, zi očʿ en bazmastkʿ ew očʿ ənddimanal hołmocʿ karen, i xor armats očʿ unelov
- Translation by Robert Bedrosian
- You see our brothers, the beech and the pine. They are lacking many branches and are unable to resist the wind, not having deep roots.
- տեսանես զեղբարսն մեր զհաճարի եւ զփիճի, զի ոչ են բազմաստք եւ ոչ ընդդիմանալ հողմոց կարեն, ի խոր արմատս ոչ ունելով
Alternative forms
- աճարի (ačari)
Derived terms
- հաճարուկ (hačaruk) [5th c.]
- հաճարածառ (hačaracaṙ)
Descendants
- Armenian: հաճարի (hačari)
Further reading
- Ačaṙean, Hračʿeay (1977), “հաճար”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Dictionary of Armenian Root Words] (in Armenian), volume III, 2nd edition, reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press, page 16a
- Ališan, Łewond (1895), “հաճարածառ․ հաճարի․ հաճրի”, in Haybusak kam haykakan busabaṙutʿiwn [Armenian Botany] (in Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy, § 1608, page 353
- Awetikʿean, G.; Siwrmēlean, X.; Awgerean, M. (1837), “հաճարի”, in Nor baṙgirkʿ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), volume II, Venice: S. Lazarus Armenian Academy, page 10ab
- Awetikʿean, G.; Siwrmēlean, X.; Awgerean, M. (1837), “աճարի”, in Nor baṙgirkʿ haykazean lezui. Mnacʿordkʿ noragiwt baṙicʿ ew vkayutʿeancʿ yawurs [New Dictionary of the Armenian Language. Appendix of Newly-Discovered Words and Attestations] (in Old Armenian), volume II, Venice: S. Lazarus Armenian Academy, page 1042b, glossing as fir
- Bănățeanu, Vlad (1960), “Terminologia arborilor în limba armeană”, in Studii și cercetări lingvistice (in Romanian), volume 11, issue 3, page 364 of 359–375
- Greppin, John A. C. (1983), “The Armenian botanical terms hačar, hačari and hačaruk”, in Revue des Études Arméniennes, volume 17, pages 13–17, conflating with հաճար (hačar, “spelt”)
- Łazaryan, Ṙ. S.; Avetisyan, H. M. (2009), “հաճարի”, in Miǰin hayereni baṙaran [Dictionary of Middle Armenian] (in Armenian), 2nd edition, Yerevan: University Press, page 398b
- Martirosyan, Hrach (2010) Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 8), Leiden, Boston: Brill, pages 694–695, 762