կոթող
Armenian
Etymology
Learned borrowing from Old Armenian կոթող (kotʿoł).
Pronunciation
- (Eastern Armenian, standard) IPA(key): [kɔˈtʰɔʁ]
- (Western Armenian, standard) IPA(key): [ɡɔˈtʰɔʁ]
Noun
կոթող • (kotʿoł)
- obelisk
- any grand architectural construction or design; monument
- (figuratively) masterpiece
Declension
i-type, inanimate (Eastern Armenian)
| singular | plural | |||
|---|---|---|---|---|
| nominative | կոթող (kotʿoł) | կոթողներ (kotʿołner) | ||
| dative | կոթողի (kotʿołi) | կոթողների (kotʿołneri) | ||
| ablative | կոթողից (kotʿołicʿ) | կոթողներից (kotʿołnericʿ) | ||
| instrumental | կոթողով (kotʿołov) | կոթողներով (kotʿołnerov) | ||
| locative | կոթողում (kotʿołum) | կոթողներում (kotʿołnerum) | ||
| definite forms | ||||
| nominative | կոթողը/կոթողն (kotʿołə/kotʿołn) | կոթողները/կոթողներն (kotʿołnerə/kotʿołnern) | ||
| dative | կոթողին (kotʿołin) | կոթողներին (kotʿołnerin) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | կոթողս (kotʿołs) | կոթողներս (kotʿołners) | ||
| dative | կոթողիս (kotʿołis) | կոթողներիս (kotʿołneris) | ||
| ablative | կոթողիցս (kotʿołicʿs) | կոթողներիցս (kotʿołnericʿs) | ||
| instrumental | կոթողովս (kotʿołovs) | կոթողներովս (kotʿołnerovs) | ||
| locative | կոթողումս (kotʿołums) | կոթողներումս (kotʿołnerums) | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | կոթողդ (kotʿołd) | կոթողներդ (kotʿołnerd) | ||
| dative | կոթողիդ (kotʿołid) | կոթողներիդ (kotʿołnerid) | ||
| ablative | կոթողիցդ (kotʿołicʿd) | կոթողներիցդ (kotʿołnericʿd) | ||
| instrumental | կոթողովդ (kotʿołovd) | կոթողներովդ (kotʿołnerovd) | ||
| locative | կոթողումդ (kotʿołumd) | կոթողներումդ (kotʿołnerumd) | ||
Old Armenian
Etymology
The origin is uncertain.[1]
Nor baṙgirkʿ haykazean lezui compares with Old Georgian გოდოლი (godoli, “pillar; tower”).[2] Ačaṙean considers the latter to be a borrowing from Armenian and leaves the origin of կոթող (kotʿoł) open.[3]
Nicholas Adontz derives from Akkadian 𒆪𒁺𒊒 (kudurru, “kudurru, boundary stone”), which is accepted by J̌ahukyan 1987 with a question mark[4]. This etymology is criticized by Russell on phonetic (-ռ- (-ṙ-) is expected rather than -ղ- (-ł-)) and cultural grounds (there is no material evidence of boundary stones in Armenia before the time of Artašēs I, i.e. a millennium after the Akkadian influence). Russell prefers a relation with Armenian կոթ (kotʿ, “handle; stem”) in the sense of something elongated and upraised, or, if a Semitic root is to be sought, a form of the root ɡ-d-l, whence Hebrew מִגְדָּל (miḡdāl, “tower”), Classical Syriac ܡܓܕܠܐ (maḡdlā, “tower”).[5]
J̌ahukyan 2010 considers the origin to be unknown, remarking only that a relation with Armenian կոթ (kotʿ, “handle; stem”) or Proto-Indo-European *gʷet- (“swelling”) is unlikely.[6] See Pokorny on this root.[7]
Noun
կոթող • (kotʿoł)
- (high) image, beacon, mark, high place, monument, obelisk
- 5th century, Bible, 2 Kings 23.17:
- եւ ասէ․ Զի՞նչ է կոթողն այն զոր ես տեսանեմ։ Եւ ասեն ցնա արք քաղաքին․ Այրն Աստուծոյ է՝ որ եկն ի Յուդայ, եւ բարբառեցաւ զբանս զայսոսիկ ի վերայ սեղանոյն Բեթելայ։
- ew asē; Zi?nčʿ ē kotʿołn ayn zor es tesanem. Ew asen cʿna arkʿ kʿałakʿin; Ayrn Astucoy ē, or ekn i Yuday, ew barbaṙecʿaw zbans zaysosik i veray sełanoyn Betʿelay.
- Then he said, "What is this monument that I see?" And the men of the city told him, "It is the grave of the man of God who came from Judah and proclaimed these things which you have done against the altar of Bethel."
- եւ ասէ․ Զի՞նչ է կոթողն այն զոր ես տեսանեմ։ Եւ ասեն ցնա արք քաղաքին․ Այրն Աստուծոյ է՝ որ եկն ի Յուդայ, եւ բարբառեցաւ զբանս զայսոսիկ ի վերայ սեղանոյն Բեթելայ։
- 5th century, Bible, Isaiah 30.17:
- Զի ի միոջէ բարբառոյ հազարք փախիցեն, եւ ի բարբառոյ հնգից բազումք փախիցեն․ մինչեւ մնասջիք իբրեւ զձող ցցեալ ի վերայ լերին, եւ իբրեւ զկոթող կանգնեալ ի վերայ բլրոյ։
- Zi i mioǰē barbaṙoy hazarkʿ pʿaxicʿen, ew i barbaṙoy hngicʿ bazumkʿ pʿaxicʿen; minčʿew mnasǰikʿ ibrew zjoł cʿcʿeal i veray lerin, ew ibrew zkotʿoł kangneal i veray blroy.
- One thousand shall flee at the rebuke of one; at the rebuke of five shall ye flee: till ye be left as a beacon upon the top of a mountain, and as an ensign on an hill.
- Զի ի միոջէ բարբառոյ հազարք փախիցեն, եւ ի բարբառոյ հնգից բազումք փախիցեն․ մինչեւ մնասջիք իբրեւ զձող ցցեալ ի վերայ լերին, եւ իբրեւ զկոթող կանգնեալ ի վերայ բլրոյ։
- 5th century, Bible, Ezekiel 16.31:
- Եւ շինեցեր զպոռնկոցս ի գլուխս ամենայն ճանապարհաց, եւ կոթողս կոթողէիր յամենայն հրապարակս․ եւ ոչ եղեր իբրեւ զկին մի պոռնիկ որ ժողովէ զկապէնս։
- Ew šinecʿer zpoṙnkocʿs i gluxs amenayn čanaparhacʿ, ew kotʿołs kotʿołēir yamenayn hraparaks; ew očʿ ełer ibrew zkin mi poṙnik or žołovē zkapēns.
- In that thou buildest thine eminent place in the head of every way, and makest thine high place in every street; and hast not been as an harlot, in that thou scornest hire.
- Եւ շինեցեր զպոռնկոցս ի գլուխս ամենայն ճանապարհաց, եւ կոթողս կոթողէիր յամենայն հրապարակս․ եւ ոչ եղեր իբրեւ զկին մի պոռնիկ որ ժողովէ զկապէնս։
- 5th century, Bible, Ezekiel 16.39:
- Եւ մատնեցից զքեզ ի ձեռս նոցա, եւ կործանեսցեն զպոռնկոցս քո, եւ քակեսցեն զկոթողս քո, եւ մերկասցեն ի քէն զհանդերձս քո, եւ առցեն զպսակս պարծանաց քոց, եւ թողցեն զքեզ մերկ խայտառակեալ։
- Ew matnecʿicʿ zkʿez i jeṙs nocʿa, ew korcanescʿen zpoṙnkocʿs kʿo, ew kʿakescʿen zkotʿołs kʿo, ew merkascʿen i kʿēn zhanderjs kʿo, ew aṙcʿen zpsaks parcanacʿ kʿocʿ, ew tʿołcʿen zkʿez merk xaytaṙakeal.
- And I will also give thee into their hand, and they shall throw down thine eminent place, and shall break down thy high places: they shall strip thee also of thy clothes, and shall take thy fair jewels, and leave thee naked and bare.
- Եւ մատնեցից զքեզ ի ձեռս նոցա, եւ կործանեսցեն զպոռնկոցս քո, եւ քակեսցեն զկոթողս քո, եւ մերկասցեն ի քէն զհանդերձս քո, եւ առցեն զպսակս պարծանաց քոց, եւ թողցեն զքեզ մերկ խայտառակեալ։
- 6th century, Philo of Alexandria :
- Զտապանին աւանդեաց զչափս՝ առ սակաւ սակաւ քաղել զօրէն կոթողի։
- Ztapanin awandeacʿ zčʿapʿs, aṙ sakaw sakaw kʿałel zōrēn kotʿołi.
- Զտապանին աւանդեաց զչափս՝ առ սակաւ սակաւ քաղել զօրէն կոթողի։
Declension
i-a-type
| singular | plural | ||
|---|---|---|---|
| nominative | կոթող (kotʿoł) | կոթողք (kotʿołkʿ) | |
| genitive | կոթողի (kotʿołi) | կոթողաց (kotʿołacʿ) | |
| dative | կոթողի (kotʿołi) | կոթողաց (kotʿołacʿ) | |
| accusative | կոթող (kotʿoł) | կոթողս (kotʿołs) | |
| ablative | կոթողէ (kotʿołē) | կոթողաց (kotʿołacʿ) | |
| instrumental | կոթողաւ (kotʿoław) | կոթողաւք = կոթողօք (kotʿoławkʿ = kotʿołōkʿ) | |
| locative | կոթողի (kotʿołi) | կոթողս (kotʿołs) | |
| among the oblique cases only the genitive-dative-locative singular կոթողի (kotʿołi) is attested classically | |||
i-type
| singular | plural | ||
|---|---|---|---|
| nominative | կոթող (kotʿoł) | կոթողք (kotʿołkʿ) | |
| genitive | կոթողի (kotʿołi) | կոթողից (kotʿołicʿ) | |
| dative | կոթողի (kotʿołi) | կոթողից (kotʿołicʿ) | |
| accusative | կոթող (kotʿoł) | կոթողս (kotʿołs) | |
| ablative | կոթողէ (kotʿołē) | կոթողից (kotʿołicʿ) | |
| instrumental | կոթողիւ (kotʿołiw) | կոթողիւք (kotʿołiwkʿ) | |
| locative | կոթողի (kotʿołi) | կոթողս (kotʿołs) | |
| among the oblique cases only the genitive-dative-locative singular կոթողի (kotʿołi) is attested classically | |||
Derived terms
- կոթողեմ (kotʿołem)
- քարկոթող (kʿarkotʿoł)
- աշտարակաքարկութ (aštarakakʿarkutʿ) (possibly)
Descendants
- Armenian: կոթող (kotʿoł)
- → Old Georgian: გოდოლი (godoli) (possibly)
- Georgian: გოდოლი (godoli)
References
- Olsen, Birgit Anette (1999) The noun in Biblical Armenian: origin and word-formation: with special emphasis on the Indo-European heritage (Trends in linguistics. Studies and monographs; 119), Berlin, New York: Mouton de Gruyter, page 951
- Awetikʿean, G.; Siwrmēlean, X.; Awgerean, M. (1836), “կոթող”, in Nor baṙgirkʿ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), volume I, Venice: S. Lazarus Armenian Academy, pages 1108–1109
- Ačaṙean, Hračʿeay (1973), “կոթող”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), volume II, 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press, pages 614–615
- J̌ahukyan, Geworg (1987) Hayocʿ lezvi patmutʿyun; naxagrayin žamanakašrǰan [History of the Armenian language: The Pre-Literary Period] (in Armenian), Yerevan: Academy Press, page 458
- Russell, James R. (1987) Zoroastrianism in Armenia (Harvard Iranian Series; 5), Cambridge: Harvard University Department of Near Eastern Languages and Civilizations and National Association for Armenian Studies and Research, page 98
- J̌ahukyan, Geworg (2010), “կոթող”, in Vahan Sargsyan, editor, Hayeren stugabanakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), Yerevan: Asoghik, page 414a
- Pokorny, Julius (1959) Indogermanisches etymologisches Wörterbuch [Indo-European Etymological Dictionary] (in German), volume 2, Bern, München: Francke Verlag, page 481
Further reading
- Petrosean, H. Matatʿeay V. (1879), “կոթող”, in Nor Baṙagirkʿ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy, page 351b