ծիրանի
Armenian
FWOTD – 24 July 2020
Etymology 1
Learned borrowing from Old Armenian ծիրանի (cirani).
Pronunciation
- (Eastern Armenian, standard) IPA(key): [t͡siɾɑˈni]
- (Western Armenian, standard) IPA(key): [d͡ziɾɑˈni]
Noun
ծիրանի • (cirani)
- apricot (color)
- purple
- vermilion
- cloth dyed with this color
- clothing sewn from this cloth
- mantle
Declension
u-type, inanimate (Eastern Armenian)
| singular | plural | |||
|---|---|---|---|---|
| nominative | ծիրանի (cirani) | ծիրանիներ (ciraniner) | ||
| dative | ծիրանու (ciranu) | ծիրանիների (ciranineri) | ||
| ablative | ծիրանուց (ciranucʿ) | ծիրանիներից (ciraninericʿ) | ||
| instrumental | ծիրանով, ծիրանիով (ciranov, ciraniov) | ծիրանիներով (ciraninerov) | ||
| locative | ծիրանում, ծիրանիում (ciranum, ciranium) | ծիրանիներում (ciraninerum) | ||
| definite forms | ||||
| nominative | ծիրանին (ciranin) | ծիրանիները/ծիրանիներն (ciraninerə/ciraninern) | ||
| dative | ծիրանուն (ciranun) | ծիրանիներին (ciraninerin) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | ծիրանիս (ciranis) | ծիրանիներս (ciraniners) | ||
| dative | ծիրանուս (ciranus) | ծիրանիներիս (ciranineris) | ||
| ablative | ծիրանուցս (ciranucʿs) | ծիրանիներիցս (ciraninericʿs) | ||
| instrumental | ծիրանովս, ծիրանիովս (ciranovs, ciraniovs) | ծիրանիներովս (ciraninerovs) | ||
| locative | ծիրանումս, ծիրանիումս (ciranums, ciraniums) | ծիրանիներումս (ciraninerums) | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | ծիրանիդ (ciranid) | ծիրանիներդ (ciraninerd) | ||
| dative | ծիրանուդ (ciranud) | ծիրանիներիդ (ciraninerid) | ||
| ablative | ծիրանուցդ (ciranucʿd) | ծիրանիներիցդ (ciraninericʿd) | ||
| instrumental | ծիրանովդ, ծիրանիովդ (ciranovd, ciraniovd) | ծիրանիներովդ (ciraninerovd) | ||
| locative | ծիրանումդ, ծիրանիումդ (ciranumd, ciraniumd) | ծիրանիներումդ (ciraninerumd) | ||
Adjective
ծիրանի • (cirani)
- purple
- 1994, Bible, Book of Jeremiah 10.9:
- որովհետեւ դրանք փայտ են, Թարսիսից բերուած ընտիր արծաթ եւ ոսկի՝ Սոփաթայից։ Դրանք բոլոր վարպետների եւ ոսկերիչների ձեռքի գործն են․ դրանց կապուտակ ու ծիրանի զգեստները բոլորը հնարամիտ վարպետների գործն են։
- orovhetew drankʿ pʿayt en, Tʿarsisicʿ beruac əntir arcatʿ ew oski, Sopʿatʿayicʿ. Drankʿ bolor varpetneri ew oskeričʿneri jeṙkʿi gorcn en; drancʿ kaputak u cirani zgestnerə bolorə hnaramit varpetneri gorcn en.
- Silver spread into plates is brought from Tarshish, and gold from Uphaz, the work of the workman, and of the hands of the founder: blue and purple [is] their clothing: they [are] all the work of cunning.
- որովհետեւ դրանք փայտ են, Թարսիսից բերուած ընտիր արծաթ եւ ոսկի՝ Սոփաթայից։ Դրանք բոլոր վարպետների եւ ոսկերիչների ձեռքի գործն են․ դրանց կապուտակ ու ծիրանի զգեստները բոլորը հնարամիտ վարպետների գործն են։
- blood-red, crimson, fiery
- azure, cerulean, sky-blue
- yellow, gold
- green, greenish
- multi-colored, colorful
Usage notes
The dictionaries of modern Armenian are confused as to what color ծիրանի (cirani) is supposed denote. This is because the word is a learned borrowing and not a natural development.
Declension
nominalized, i-type (Eastern Armenian)
| singular | plural | |||
|---|---|---|---|---|
| nominative | ծիրանի (cirani) | ծիրանիներ (ciraniner) | ||
| dative | ծիրանիի (ciranii) | ծիրանիների (ciranineri) | ||
| ablative | ծիրանիից (ciraniicʿ) | ծիրանիներից (ciraninericʿ) | ||
| instrumental | ծիրանիով (ciraniov) | ծիրանիներով (ciraninerov) | ||
| locative | ծիրանիում (ciranium) | ծիրանիներում (ciraninerum) | ||
| definite forms | ||||
| nominative | ծիրանին (ciranin) | ծիրանիները/ծիրանիներն (ciraninerə/ciraninern) | ||
| dative | ծիրանիին (ciraniin) | ծիրանիներին (ciraninerin) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | ծիրանիս (ciranis) | ծիրանիներս (ciraniners) | ||
| dative | ծիրանիիս (ciraniis) | ծիրանիներիս (ciranineris) | ||
| ablative | ծիրանիիցս (ciraniicʿs) | ծիրանիներիցս (ciraninericʿs) | ||
| instrumental | ծիրանիովս (ciraniovs) | ծիրանիներովս (ciraninerovs) | ||
| locative | ծիրանիումս (ciraniums) | ծիրանիներումս (ciraninerums) | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | ծիրանիդ (ciranid) | ծիրանիներդ (ciraninerd) | ||
| dative | ծիրանիիդ (ciraniid) | ծիրանիներիդ (ciraninerid) | ||
| ablative | ծիրանիիցդ (ciraniicʿd) | ծիրանիներիցդ (ciraninericʿd) | ||
| instrumental | ծիրանիովդ (ciraniovd) | ծիրանիներովդ (ciraninerovd) | ||
| locative | ծիրանիումդ (ciraniumd) | ծիրանիներումդ (ciraninerumd) | ||
Derived terms
- ծիրանի գոտի (cirani goti, “rainbow”)
- ծիրանի ծուխ (cirani cux, “thin blue smoke rising out of a skylight, indicating habitation”)
Etymology 2
ծիրան (ciran) + -ի (-i).
Noun
ծիրանի • (cirani)
- apricot tree
- Synonym: ծիրանենի (ciraneni)
Declension
u-type, inanimate (Eastern Armenian)
| singular | plural | |||
|---|---|---|---|---|
| nominative | ծիրանի (cirani) | ծիրանիներ (ciraniner) | ||
| dative | ծիրանու (ciranu) | ծիրանիների (ciranineri) | ||
| ablative | ծիրանուց (ciranucʿ) | ծիրանիներից (ciraninericʿ) | ||
| instrumental | ծիրանով, ծիրանիով (ciranov, ciraniov) | ծիրանիներով (ciraninerov) | ||
| locative | ծիրանում, ծիրանիում (ciranum, ciranium) | ծիրանիներում (ciraninerum) | ||
| definite forms | ||||
| nominative | ծիրանին (ciranin) | ծիրանիները/ծիրանիներն (ciraninerə/ciraninern) | ||
| dative | ծիրանուն (ciranun) | ծիրանիներին (ciraninerin) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | ծիրանիս (ciranis) | ծիրանիներս (ciraniners) | ||
| dative | ծիրանուս (ciranus) | ծիրանիներիս (ciranineris) | ||
| ablative | ծիրանուցս (ciranucʿs) | ծիրանիներիցս (ciraninericʿs) | ||
| instrumental | ծիրանովս, ծիրանիովս (ciranovs, ciraniovs) | ծիրանիներովս (ciraninerovs) | ||
| locative | ծիրանումս, ծիրանիումս (ciranums, ciraniums) | ծիրանիներումս (ciraninerums) | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | ծիրանիդ (ciranid) | ծիրանիներդ (ciraninerd) | ||
| dative | ծիրանուդ (ciranud) | ծիրանիներիդ (ciraninerid) | ||
| ablative | ծիրանուցդ (ciranucʿd) | ծիրանիներիցդ (ciraninericʿd) | ||
| instrumental | ծիրանովդ, ծիրանիովդ (ciranovd, ciraniovd) | ծիրանիներովդ (ciraninerovd) | ||
| locative | ծիրանումդ, ծիրանիումդ (ciranumd, ciraniumd) | ծիրանիներումդ (ciraninerumd) | ||
Adjective
ծիրանի • (cirani)
- apricot (of or relating to an apricot or apricot tree)
Declension
nominalized, u-type (Eastern Armenian)
| singular | plural | |||
|---|---|---|---|---|
| nominative | ծիրանի (cirani) | ծիրանիներ (ciraniner) | ||
| dative | ծիրանու (ciranu) | ծիրանիների (ciranineri) | ||
| ablative | ծիրանուց (ciranucʿ) | ծիրանիներից (ciraninericʿ) | ||
| instrumental | ծիրանով, ծիրանիով (ciranov, ciraniov) | ծիրանիներով (ciraninerov) | ||
| locative | ծիրանում, ծիրանիում (ciranum, ciranium) | ծիրանիներում (ciraninerum) | ||
| definite forms | ||||
| nominative | ծիրանին (ciranin) | ծիրանիները/ծիրանիներն (ciraninerə/ciraninern) | ||
| dative | ծիրանուն (ciranun) | ծիրանիներին (ciraninerin) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | ծիրանիս (ciranis) | ծիրանիներս (ciraniners) | ||
| dative | ծիրանուս (ciranus) | ծիրանիներիս (ciranineris) | ||
| ablative | ծիրանուցս (ciranucʿs) | ծիրանիներիցս (ciraninericʿs) | ||
| instrumental | ծիրանովս, ծիրանիովս (ciranovs, ciraniovs) | ծիրանիներովս (ciraninerovs) | ||
| locative | ծիրանումս, ծիրանիումս (ciranums, ciraniums) | ծիրանիներումս (ciraninerums) | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | ծիրանիդ (ciranid) | ծիրանիներդ (ciraninerd) | ||
| dative | ծիրանուդ (ciranud) | ծիրանիներիդ (ciraninerid) | ||
| ablative | ծիրանուցդ (ciranucʿd) | ծիրանիներիցդ (ciraninericʿd) | ||
| instrumental | ծիրանովդ, ծիրանիովդ (ciranovd, ciraniovd) | ծիրանիներովդ (ciraninerovd) | ||
| locative | ծիրանումդ, ծիրանիումդ (ciranumd, ciraniumd) | ծիրանիներումդ (ciraninerumd) | ||
Old Armenian
Etymology
Either formed within Armenian as ծիրան (ciran, “apricot”) + -ի (-i, adjectival suffix), i.e. "apricot-colored", or in a more complicated relationship with ծիրան (ciran); see it for more.
Adjective
ծիրանի • (cirani)
- purple
- 5th century, Bible, John 19.5:
- Ել Յիսուս արտաքս, եւ ունէր պսակ ի փշոց եւ հանդերձ ծիրանի։
- El Yisus artakʿs, ew unēr psak i pʿšocʿ ew handerj cirani.
- Then came Jesus forth, wearing the crown of thorns, and the purple robe.
- Ել Յիսուս արտաքս, եւ ունէր պսակ ի փշոց եւ հանդերձ ծիրանի։
- 5th century, Bible, Book of Jeremiah 10.9:
- զի փայտ են, եւ արծաթ ընտիր՝ եկեալ ի Թարշշայ, եւ ոսկի ի Սովփաթայ, գործ ճարտարաց ամենայն, եւ ձեռաց ոսկերչաց․ կապուտակ եւ ծիրանի հանդերձն նոցա, գործ իմաստնոց ամենայն։
- zi pʿayt en, ew arcatʿ əntir, ekeal i Tʿarššay, ew oski i Sovpʿatʿay, gorc čartaracʿ amenayn, ew jeṙacʿ oskerčʿacʿ; kaputak ew cirani handerjn nocʿa, gorc imastnocʿ amenayn.
- Silver spread into plates is brought from Tarshish, and gold from Uphaz, the work of the workman, and of the hands of the founder: blue and purple [is] their clothing: they [are] all the work of cunning.
- զի փայտ են, եւ արծաթ ընտիր՝ եկեալ ի Թարշշայ, եւ ոսկի ի Սովփաթայ, գործ ճարտարաց ամենայն, եւ ձեռաց ոսկերչաց․ կապուտակ եւ ծիրանի հանդերձն նոցա, գործ իմաստնոց ամենայն։
Usage notes
In John 19:5, corresponds to Ancient Greek πορφυροῦς (porphuroûs), Classical Syriac ܐܪܓܘܢܐ (ʾargəwānā), Old Georgian ძოწეული (ʒoc̣euli), Aghwan 𐕊𐕒𐕊𐔰 (č̣oč̣a).
Declension
o-a-type
| singular | plural | ||
|---|---|---|---|
| nominative | ծիրանի (cirani) | ծիրանիք (ciranikʿ) | |
| genitive | ծիրանւոյ (ciranwoy) | ծիրանեաց (ciraneacʿ) | |
| dative | ծիրանւոյ (ciranwoy) | ծիրանեաց (ciraneacʿ) | |
| accusative | ծիրանի (cirani) | ծիրանիս (ciranis) | |
| ablative | ծիրանւոյ (ciranwoy) | ծիրանեաց (ciraneacʿ) | |
| instrumental | ծիրանեաւ (ciraneaw) | ծիրանեաւք = ծիրանեօք (ciraneawkʿ = ciraneōkʿ) | |
| locative | ծիրանի (cirani) | ծիրանիս (ciranis) |
o-type
| singular | plural | ||
|---|---|---|---|
| nominative | ծիրանի (cirani) | ծիրանիք (ciranikʿ) | |
| genitive | ծիրանւոյ (ciranwoy) | ծիրանւոց (ciranwocʿ) | |
| dative | ծիրանւոյ (ciranwoy) | ծիրանւոց (ciranwocʿ) | |
| accusative | ծիրանի (cirani) | ծիրանիս (ciranis) | |
| ablative | ծիրանւոյ (ciranwoy) | ծիրանւոց (ciranwocʿ) | |
| instrumental | ծիրանւով (ciranwov) | ծիրանւովք (ciranwovkʿ) | |
| locative | ծիրանի (cirani) | ծիրանիս (ciranis) |
Noun
ծիրանի • (cirani)
- purple
- ծիրանի Տիւրոսի/Ծուրայ ― cirani Tiwrosi/Curay ― Tyrian purple
- purple-fish (a shellfish yielding purple dye)
- purple clothes, stuffs
- ծիրանիս արկանել ― ciranis arkanel ― to be clad or clothed in purple, to assume the purple; (figuratively) to assume the imperial dignity
- (figuratively) imperial dignity
Usage notes
Has the combing form ծիրան- (ciran-), ծիրանէ- (ciranē-) and ծիրանե- (cirane-).
Declension
o-a-type
| singular | plural | ||
|---|---|---|---|
| nominative | ծիրանի (cirani) | ծիրանիք (ciranikʿ) | |
| genitive | ծիրանւոյ (ciranwoy) | ծիրանեաց (ciraneacʿ) | |
| dative | ծիրանւոյ (ciranwoy) | ծիրանեաց (ciraneacʿ) | |
| accusative | ծիրանի (cirani) | ծիրանիս (ciranis) | |
| ablative | ծիրանւոյ (ciranwoy) | ծիրանեաց (ciraneacʿ) | |
| instrumental | ծիրանեաւ (ciraneaw) | ծիրանեաւք = ծիրանեօք (ciraneawkʿ = ciraneōkʿ) | |
| locative | ծիրանի (cirani) | ծիրանիս (ciranis) |
o-type
| singular | plural | ||
|---|---|---|---|
| nominative | ծիրանի (cirani) | ծիրանիք (ciranikʿ) | |
| genitive | ծիրանւոյ (ciranwoy) | ծիրանւոց (ciranwocʿ) | |
| dative | ծիրանւոյ (ciranwoy) | ծիրանւոց (ciranwocʿ) | |
| accusative | ծիրանի (cirani) | ծիրանիս (ciranis) | |
| ablative | ծիրանւոյ (ciranwoy) | ծիրանւոց (ciranwocʿ) | |
| instrumental | ծիրանւով (ciranwov) | ծիրանւովք (ciranwovkʿ) | |
| locative | ծիրանի (cirani) | ծիրանիս (ciranis) |
Derived terms
- բոլորածիրան (boloraciran)
- եզրածիրանի (ezracirani)
- զուգածիրանի (zugacirani)
- ծիրանագոյն (ciranagoyn)
- ծիրանադիտակ (ciranaditak)
- ծիրանազարդ (ciranazard)
- ծիրանազարդեմ (ciranazardem)
- ծիրանազգեաց (ciranazgeacʿ)
- ծիրանազգեստ (ciranazgest)
- ծիրանազգեստեալ (ciranazgesteal)
- ծիրանազգեցիկ (ciranazgecʿik)
- ծիրանաթեւ (ciranatʿew)
- ծիրանաթոյր (ciranatʿoyr)
- ծիրանածագ (ciranacag)
- ծիրանածաղիկ (ciranacałik)
- ծիրանածայր (ciranacayr)
- ծիրանածաւալ (ciranacawal)
- ծիրանածին (ciranacin)
- ծիրանածնունդ (ciranacnund)
- ծիրանածուէն (ciranacuēn)
- ծիրանական (ciranakan)
- ծիրանակիզն (ciranakizn)
- ծիրանակիր (ciranakir)
- ծիրանանամ (cirananam)
- ծիրանաներկ (cirananerk)
- ծիրանաներկեալ (cirananerkeal)
- ծիրանավաճառ (ciranavačaṙ)
- ծիրանացուցանեմ (ciranacʿucʿanem)
- ծիրանաւոր (ciranawor)
- ծիրանափայլ (ciranapʿayl)
- ծիրանափառ (ciranapʿaṙ)
- ծիրանեգոյն (ciranegoyn)
- ծիրանեվաճառ (ciranevačaṙ)
- ծիրաներփնիմ (ciranerpʿnim)
- ծիրանէզարդ (ciranēzard)
- ծիրանէզգեաց (ciranēzgeacʿ)
- ծիրանէծաղիկ (ciranēcałik)
- ծիրանէկիզն (ciranēkizn)
- ծիրանէկիր (ciranēkir)
- ծիրանէվաճառ (ciranēvačaṙ)
- ծիրանէփառ (ciranēpʿaṙ)
- միջնածիրանի (miǰnacirani)
- շուրջծիրանացեալ (šurǰciranacʿeal)
Descendants
- → Armenian: ծիրանի (cirani) (learned)
- →? Svan: წჷრნი (c̣ərni), წჷრა̈ნი (c̣əräni)
References
- Ačaṙean, Hračʿeay (1973), “ծիրան”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), volume II, 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press, pages 459–460
- Awetikʿean, G.; Siwrmēlean, X.; Awgerean, M. (1836–1837), “ծիրանի”, in Nor baṙgirkʿ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Petrosean, H. Matatʿeay V. (1879), “ծիրանի”, in Nor Baṙagirkʿ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy