խրչան
Middle Armenian
Etymology
From խրչիլ (xrčʿil, “to be startled, to shy”) + -ան (-an). Middle Armenian խրչիլ (xrčʿil), also խրտչիլ (xrtčʿil), is a later form of Old Armenian խրտչիմ (xrtčʿim). The Old Armenian equivalent of this formation would have been *խրտչան (*xrtčʿan).
Adjective
խրչան • (xrčʿan)
- (of pack animals) skittish
- 13th century, Faraj the Syrian, Bžškaran jioy ew aṙhasarak grastnoy [Medical Book on Horses and Other Beasts of Burden] 23:[1]
- Եւ գիտացիր, որ հարուն, որ ի բնութենէ լինի, ու ճինար ու խրչան, կայ որ ղորդի քչիկ քչիկ և կայ որ չղորդի։
- Ew gitacʿir, or harun, or i bnutʿenē lini, u činar u xrčʿan, kay or łordi kʿčʿik kʿčʿik ew kay or čʿłordi.
- Եւ գիտացիր, որ հարուն, որ ի բնութենէ լինի, ու ճինար ու խրչան, կայ որ ղորդի քչիկ քչիկ և կայ որ չղորդի։
- 13th century, Girkʿ Vastakocʿ [Geoponica] 294:[2]
- Նախ զգրաստն ի խրտչիլն պիտի ճանաչել, թէ խրչան է՝ վատասիրտ է եւ պիղծ։
- Nax zgrastn i xrtčʿiln piti čanačʿel, tʿē xrčʿan ē, vatasirt ē ew piłc.
- Նախ զգրաստն ի խրտչիլն պիտի ճանաչել, թէ խրչան է՝ վատասիրտ է եւ պիղծ։
Descendants
- → Armenian: խրտչան (xrtčʿan) (learned)
- → Azerbaijani: xırçın
- → Ottoman Turkish: خرچین (hırçın)
- Turkish: hırçın
- → Armenian: խըռչըլ (xəṙčʿəl), խռչըլ (xṙčʿəl)
References
- Čʿugaszyan, B. L. (1980) Bžškaran jioy ew aṙhasarak grastnoy (ŽG dar) [Medical Book on Horses and Other Beasts of Burden (13th century)], Yerevan: Academy Press, page 70
- Ališan Ł., editor (1877) Girkʿ vastakocʿ [Geoponica], Venice: S. Lazarus Armenian Academy, page 198
Further reading
- Ačaṙean, Hračʿeay (1971), “խիրտ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), volume I, 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press, page 271a
- Čʿugaszyan, B. L. (1980) Bžškaran jioy ew aṙhasarak grastnoy (ŽG dar) [Medical Book on Horses and Other Beasts of Burden (13th century)], Yerevan: Academy Press, page 202
- Łazaryan, Ṙ. S.; Avetisyan, H. M. (2009), “խրչան”, in Miǰin hayereni baṙaran [Dictionary of Middle Armenian] (in Armenian), 2nd edition, Yerevan: University Press, page 338a
- Norayr N. Biwzandacʿi (2000), “խրչան”, in Martiros Minassian, editor, Baṙagirkʿ storin hayerēni i matenagrutʿeancʿ ŽA–ŽĒ darucʿ [Dictionary of Middle Armenian Based on the Literature of 11–17th Centuries], edited from the author's unfinished manuscript written 1884–1915, Geneva: Martiros Minassian, page 311
- Tʿadewosyan, Hasmik (2004), “Baṙakazmutʿyunə “Girkʿ vastakocʿ” erkum [Word formation in Geoponica]”, in Banber Erewani hamalsarani [“Banber” – Bulletin of Yerevan University] (in Armenian), volume 113, issue 2, page 148 of 143–149