խնչել
Armenian
Etymology
From Middle Armenian խնջել (xnǰel), from Old Armenian խնչեմ (xnčʿem).
Pronunciation
- (Eastern Armenian, standard) IPA(key): [χənˈt͡ʃʰɛl]
- (Western Armenian, standard) IPA(key): [χənˈt͡ʃʰɛl]
Verb
խնչել • (xnčʿel)
- (colloquial) to blow one's nose
- Synonyms: քիթը մաքրել (kʿitʿə makʿrel), քիթը սրբել (kʿitʿə srbel)
- ca. 1680–1684, Baṙ girg taliani [An Armenian–Italian Dictionary published in Venice] page 28:[1]
- խնչել․ մուքեարէ
- xnčʿel; mukʿearē
- խնչել (xnčʿel) = mocar
- խնչել․ մուքեարէ
Inflection
conjugation (Eastern Armenian)
| infinitive | խնչել (xnčʿel) | imperfective converb | խնչում (xnčʿum) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| passive | — | simultaneous converb | խնչելիս (xnčʿelis) | ||||
| causative | խնչեցնել, խնչացնել*, խնչցնել* (xnčʿecʿnel, xnčʿacʿnel*, xnčʿcʿnel*) | perfective converb | խնչել (xnčʿel) | ||||
| aorist stem | խնչ- (xnčʿ-) | future converb I | խնչելու (xnčʿelu) | ||||
| resultative participle | խնչած (xnčʿac) | future converb II | խնչելիք (xnčʿelikʿ) | ||||
| subject participle | խնչող (xnčʿoł) | connegative converb | խնչի (xnčʿi) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մենք | դուք | նրանք | |
| present | խնչում եմ (xnčʿum em) | խնչում ես (xnčʿum es) | խնչում է (xnčʿum ē) | խնչում ենք (xnčʿum enkʿ) | խնչում եք (xnčʿum ekʿ) | խնչում են (xnčʿum en) | |
| past imperfective | խնչում էի (xnčʿum ēi) | խնչում էիր (xnčʿum ēir) | խնչում էր (xnčʿum ēr) | խնչում էինք (xnčʿum ēinkʿ) | խնչում էիք (xnčʿum ēikʿ) | խնչում էին (xnčʿum ēin) | |
| future | խնչելու եմ (xnčʿelu em) | խնչելու ես (xnčʿelu es) | խնչելու է (xnčʿelu ē) | խնչելու ենք (xnčʿelu enkʿ) | խնչելու եք (xnčʿelu ekʿ) | խնչելու են (xnčʿelu en) | |
| past future | խնչելու էի (xnčʿelu ēi) | խնչելու էիր (xnčʿelu ēir) | խնչելու էր (xnčʿelu ēr) | խնչելու էինք (xnčʿelu ēinkʿ) | խնչելու էիք (xnčʿelu ēikʿ) | խնչելու էին (xnčʿelu ēin) | |
| present perfect | խնչել եմ (xnčʿel em) | խնչել ես (xnčʿel es) | խնչել է (xnčʿel ē) | խնչել ենք (xnčʿel enkʿ) | խնչել եք (xnčʿel ekʿ) | խնչել են (xnčʿel en) | |
| pluperfect | խնչել էի (xnčʿel ēi) | խնչել էիր (xnčʿel ēir) | խնչել էր (xnčʿel ēr) | խնչել էինք (xnčʿel ēinkʿ) | խնչել էիք (xnčʿel ēikʿ) | խնչել էին (xnčʿel ēin) | |
| aorist (past perfective) | խնչեցի, խնչի* (xnčʿecʿi, xnčʿi*) | խնչեցիր, խնչիր* (xnčʿecʿir, xnčʿir*) | խնչեց (xnčʿecʿ) | խնչեցինք, խնչինք* (xnčʿecʿinkʿ, xnčʿinkʿ*) | խնչեցիք, խնչիք* (xnčʿecʿikʿ, xnčʿikʿ*) | խնչեցին, խնչին* (xnčʿecʿin, xnčʿin*) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մենք | դուք | նրանք | |
| present | խնչեմ (xnčʿem) | խնչես (xnčʿes) | խնչի (xnčʿi) | խնչենք (xnčʿenkʿ) | խնչեք (xnčʿekʿ) | խնչեն (xnčʿen) | |
| past | խնչեի (xnčʿei) | խնչեիր (xnčʿeir) | խնչեր (xnčʿer) | խնչեինք (xnčʿeinkʿ) | խնչեիք (xnčʿeikʿ) | խնչեին (xnčʿein) | |
| conditional | ես | դու | նա | մենք | դուք | նրանք | |
| future | կխնչեմ (kxnčʿem) | կխնչես (kxnčʿes) | կխնչի (kxnčʿi) | կխնչենք (kxnčʿenkʿ) | կխնչեք (kxnčʿekʿ) | կխնչեն (kxnčʿen) | |
| past | կխնչեի (kxnčʿei) | կխնչեիր (kxnčʿeir) | կխնչեր (kxnčʿer) | կխնչեինք (kxnčʿeinkʿ) | կխնչեիք (kxnčʿeikʿ) | կխնչեին (kxnčʿein) | |
| imperative | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| — | խնչի՛ր, խնչի՛* (xnčʿír, xnčʿí*) | — | — | խնչե՛ք, խնչեցե՛ք** (xnčʿékʿ, xnčʿecʿékʿ**) | — | ||
| *colloquial **dated | |||||||
negative conjugation (Eastern Armenian)
| infinitive | չխնչել (čʿxnčʿel) | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| resultative participle | չխնչած (čʿxnčʿac) | ||||||
| subject participle | չխնչող (čʿxnčʿoł) | ||||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մենք | դուք | նրանք | |
| present | չեմ խնչում (čʿem xnčʿum) | չես խնչում (čʿes xnčʿum) | չի խնչում (čʿi xnčʿum) | չենք խնչում (čʿenkʿ xnčʿum) | չեք խնչում (čʿekʿ xnčʿum) | չեն խնչում (čʿen xnčʿum) | |
| past imperfective | չէի խնչում (čʿēi xnčʿum) | չէիր խնչում (čʿēir xnčʿum) | չէր խնչում (čʿēr xnčʿum) | չէինք խնչում (čʿēinkʿ xnčʿum) | չէիք խնչում (čʿēikʿ xnčʿum) | չէին խնչում (čʿēin xnčʿum) | |
| future | չեմ խնչելու (čʿem xnčʿelu) | չես խնչելու (čʿes xnčʿelu) | չի խնչելու (čʿi xnčʿelu) | չենք խնչելու (čʿenkʿ xnčʿelu) | չեք խնչելու (čʿekʿ xnčʿelu) | չեն խնչելու (čʿen xnčʿelu) | |
| past future | չէի խնչելու (čʿēi xnčʿelu) | չէիր խնչելու (čʿēir xnčʿelu) | չէր խնչելու (čʿēr xnčʿelu) | չէինք խնչելու (čʿēinkʿ xnčʿelu) | չէիք խնչելու (čʿēikʿ xnčʿelu) | չէին խնչելու (čʿēin xnčʿelu) | |
| present perfect | չեմ խնչել (čʿem xnčʿel) | չես խնչել (čʿes xnčʿel) | չի խնչել (čʿi xnčʿel) | չենք խնչել (čʿenkʿ xnčʿel) | չեք խնչել (čʿekʿ xnčʿel) | չեն խնչել (čʿen xnčʿel) | |
| pluperfect | չէի խնչել (čʿēi xnčʿel) | չէիր խնչել (čʿēir xnčʿel) | չէր խնչել (čʿēr xnčʿel) | չէինք խնչել (čʿēinkʿ xnčʿel) | չէիք խնչել (čʿēikʿ xnčʿel) | չէին խնչել (čʿēin xnčʿel) | |
| aorist (past perfective) | չխնչեցի, չխնչի* (čʿxnčʿecʿi, čʿxnčʿi*) | չխնչեցիր, չխնչիր* (čʿxnčʿecʿir, čʿxnčʿir*) | չխնչեց (čʿxnčʿecʿ) | չխնչեցինք, չխնչինք* (čʿxnčʿecʿinkʿ, čʿxnčʿinkʿ*) | չխնչեցիք, չխնչիք* (čʿxnčʿecʿikʿ, čʿxnčʿikʿ*) | չխնչեցին, չխնչին* (čʿxnčʿecʿin, čʿxnčʿin*) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մենք | դուք | նրանք | |
| present | չխնչեմ (čʿxnčʿem) | չխնչես (čʿxnčʿes) | չխնչի (čʿxnčʿi) | չխնչենք (čʿxnčʿenkʿ) | չխնչեք (čʿxnčʿekʿ) | չխնչեն (čʿxnčʿen) | |
| past | չխնչեի (čʿxnčʿei) | չխնչեիր (čʿxnčʿeir) | չխնչեր (čʿxnčʿer) | չխնչեինք (čʿxnčʿeinkʿ) | չխնչեիք (čʿxnčʿeikʿ) | չխնչեին (čʿxnčʿein) | |
| conditional | ես | դու | նա | մենք | դուք | նրանք | |
| future | չեմ խնչի (čʿem xnčʿi) | չես խնչի (čʿes xnčʿi) | չի խնչի (čʿi xnčʿi) | չենք խնչի (čʿenkʿ xnčʿi) | չեք խնչի (čʿekʿ xnčʿi) | չեն խնչի (čʿen xnčʿi) | |
| past | չէի խնչի (čʿēi xnčʿi) | չէիր խնչի (čʿēir xnčʿi) | չէր խնչի (čʿēr xnčʿi) | չէինք խնչի (čʿēinkʿ xnčʿi) | չէիք խնչի (čʿēikʿ xnčʿi) | չէին խնչի (čʿēin xnčʿi) | |
| imperative | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| — | մի՛ խնչիր, մի՛ խնչի* (mí xnčʿir, mí xnčʿi*) | — | — | մի՛ խնչեք, մի՛ խնչեցեք** (mí xnčʿekʿ, mí xnčʿecʿekʿ**) | — | ||
| *colloquial **dated | |||||||
declension of the nominalized infinitive, u-type, inanimate (Eastern Armenian)
| singular (singulare tantum) | ||||
|---|---|---|---|---|
| nominative | խնչել (xnčʿel) | |||
| dative | խնչելու (xnčʿelu) | |||
| ablative | խնչելուց (xnčʿelucʿ) | |||
| instrumental | խնչելով (xnčʿelov) | |||
| locative | խնչելում (xnčʿelum) | |||
| definite forms | ||||
| nominative | խնչելը/խնչելն (xnčʿelə/xnčʿeln) | |||
| dative | խնչելուն (xnčʿelun) | |||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | խնչելս (xnčʿels) | |||
| dative | խնչելուս (xnčʿelus) | |||
| ablative | խնչելուցս (xnčʿelucʿs) | |||
| instrumental | խնչելովս (xnčʿelovs) | |||
| locative | խնչելումս (xnčʿelums) | |||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | խնչելդ (xnčʿeld) | |||
| dative | խնչելուդ (xnčʿelud) | |||
| ablative | խնչելուցդ (xnčʿelucʿd) | |||
| instrumental | խնչելովդ (xnčʿelovd) | |||
| locative | խնչելումդ (xnčʿelumd) | |||
References
- Orengo, Alessandro (2019), “Il ԲԱՌ ԳԻՐԳ ՏԱԼԻԱՆԻ Un dizionario armeno-italiano del XVII secolo”, in U. Bläsing, J. Dum-Tragut, T.M. van Lint, editors, Armenian, Hittite, and Indo-European Studies: A Commemoration Volume for Jos J.S. Weitenberg (Hebrew University Armenian Studies; 15), Leuven: Peeters, page 227
Further reading
- Ačaṙean, Hračʿeay (1971–1979), “խնչել”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press