խարխարեմ
Old Armenian
Alternative forms
- խարխալեմ (xarxalem)
- խարխլիմ (xarxlim)
- խարխիմ (xarxim)
Etymology
Perhaps from Urartian 𒄩𒅈𒄩𒀀𒊒 (ḫa-ar-ḫa-a-ru /ḫarḫar-/, “to be destroyed or damaged”).
Verb
խարխարեմ • (xarxarem) (aorist indicative խարխարեցի)
- (transitive) to shake, to shatter, to demolish, to ruin, to destroy
- խարխարել զվէրս ― xarxarel zvērs ― to tear open healing wounds; (figuratively) to irritate, to excite anew
- խարխարել զմիտս ― xarxarel zmits ― to vacillate, to waver
- (transitive) to deteriorate, to hurt, to corrupt
- (transitive) to renew pain or grief
- խարխարել զդժնակութիւն ― xarxarel zdžnakutʿiwn ― to renew one's griefs
- (in the mediopassive, intransitive) to fall to ruin or decay, to perish
Conjugation
active
| infinitive | խարխարել (xarxarel) | participle | խարխարեցեալ, խարխարեալ (xarxarecʿeal, xarxareal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | — | aorist stem | խարխարեց- (xarxarecʿ-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | խարխարեմ (xarxarem) | խարխարես (xarxares) | խարխարէ (xarxarē) | խարխարեմք (xarxaremkʿ) | խարխարէք (xarxarēkʿ) | խարխարեն (xarxaren) | |
| imperfect | խարխարէի, խարխարեի* (xarxarēi, xarxarei*) | խարխարէիր, խարխարեիր* (xarxarēir, xarxareir*) | խարխարէր (xarxarēr) | խարխարէաք, խարխարեաք* (xarxarēakʿ, xarxareakʿ*) | խարխարէիք, խարխարեիք* (xarxarēikʿ, xarxareikʿ*) | խարխարէին, խարխարեին* (xarxarēin, xarxarein*) | |
| aorist | խարխարեցի (xarxarecʿi) | խարխարեցեր (xarxarecʿer) | խարխարեաց (xarxareacʿ) | խարխարեցաք (xarxarecʿakʿ) | խարխարեցէք, խարխարեցիք (xarxarecʿēkʿ, xarxarecʿikʿ) | խարխարեցին (xarxarecʿin) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | խարխարիցեմ (xarxaricʿem) | խարխարիցես (xarxaricʿes) | խարխարիցէ (xarxaricʿē) | խարխարիցեմք (xarxaricʿemkʿ) | խարխարիցէք (xarxaricʿēkʿ) | խարխարիցեն (xarxaricʿen) | |
| aorist | խարխարեցից (xarxarecʿicʿ) | խարխարեսցես (xarxarescʿes) | խարխարեսցէ (xarxarescʿē) | խարխարեսցուք (xarxarescʿukʿ) | խարխարեսջիք (xarxaresǰikʿ) | խարխարեսցեն (xarxarescʿen) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | խարխարեա՛ (xarxareá) | — | — | խարխարեցէ՛ք (xarxarecʿḗkʿ) | — | |
| cohortative | — | խարխարեսջի՛ր (xarxaresǰír) | — | — | խարխարեսջի՛ք (xarxaresǰíkʿ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ խարխարեր (mí xarxarer) | — | — | մի՛ խարխարէք (mí xarxarēkʿ) | — | |
| *rare | |||||||
mediopassive
| infinitive | խարխարել, խարխարիլ* (xarxarel, xarxaril*) | participle | խարխարեցեալ, խարխարեալ (xarxarecʿeal, xarxareal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | — | aorist stem | խարխարեց- (xarxarecʿ-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | խարխարիմ (xarxarim) | խարխարիս (xarxaris) | խարխարի (xarxari) | խարխարիմք (xarxarimkʿ) | խարխարիք (xarxarikʿ) | խարխարին (xarxarin) | |
| imperfect | խարխարէի (xarxarēi) | խարխարէիր (xarxarēir) | խարխարէր, խարխարիւր (xarxarēr, xarxariwr) | խարխարէաք (xarxarēakʿ) | խարխարէիք (xarxarēikʿ) | խարխարէին (xarxarēin) | |
| aorist | խարխարեցայ (xarxarecʿay) | խարխարեցար (xarxarecʿar) | խարխարեցաւ (xarxarecʿaw) | խարխարեցաք (xarxarecʿakʿ) | խարխարեցայք (xarxarecʿaykʿ) | խարխարեցան (xarxarecʿan) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | խարխարիցիմ (xarxaricʿim) | խարխարիցիս (xarxaricʿis) | խարխարիցի (xarxaricʿi) | խարխարիցիմք (xarxaricʿimkʿ) | խարխարիցիք (xarxaricʿikʿ) | խարխարիցին (xarxaricʿin) | |
| aorist | խարխարեցայց (xarxarecʿaycʿ) | խարխարեսցիս (xarxarescʿis) | խարխարեսցի (xarxarescʿi) | խարխարեսցուք (xarxarescʿukʿ) | խարխարեսջիք (xarxaresǰikʿ) | խարխարեսցին (xarxarescʿin) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | խարխարեա՛ց (xarxareácʿ) | — | — | խարխարեցարո՛ւք (xarxarecʿarúkʿ) | — | |
| cohortative | — | խարխարեսջի՛ր (xarxaresǰír) | — | — | խարխարեսջի՛ք (xarxaresǰíkʿ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ խարխարիր (mí xarxarir) | — | — | մի՛ խարխարիք (mí xarxarikʿ) | — | |
| *post-classical | |||||||
Derived terms
- անխարխար (anxarxar)
- խարխալանք (xarxalankʿ)
- խարխարիչ (xarxaričʿ)
- խարխարումն (xarxarumn)
- խարխարուն (xarxarun)
- խարխուլ (xarxul)
- խարխուր (xarxur)
- նգախարխար (ngaxarxar)
Descendants
- Armenian: խարխլել (xarxlel)
References
- Petrosean, H. Matatʿeay V. (1879), “խարխարեմ”, in Nor Baṙagirkʿ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Awetikʿean, G.; Siwrmēlean, X.; Awgerean, M. (1836–1837), “խարխարեմ”, in Nor baṙgirkʿ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Ačaṙean, Hračʿeay (1971–1979), “խարխարեմ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press
- Diakonoff, Igor M. (1985), “Hurro-Urartian Borrowings in Old Armenian”, in Journal of the American Oriental Society, volume 105, issue 4, pages 597–603