լսեմ
Old Armenian
Etymology
From *լուսեմ (*lusem), from *լուս- (*lus-), from Proto-Indo-European *ḱlu-n-s-, from *ḱlew- (“to hear”). Related to լուր (lur), լուռ (luṙ), լու (lu).
Verb
լսեմ • (lsem) (aorist indicative լուայ)
- to hear; to listen to
- չլսելոյն, չլուելոյն առնել ― čʿlseloyn, čʿlueloyn aṙnel ― to turn a deaf ear to
- լուայ զի ― luay zi ― I have heard it said that
- լուարո՛ւք ինձ ― luarúkʿ inj ― listen to me, hear me!
- ոչ լսեն ինձ ― očʿ lsen inj ― they do not listen to me
- լսել զչար հոտ ― lsel zčʿar hot ― to perceive the foul odour
- to grant, to hearken to the prayer of
- լո՛ւր մեզ ― lúr mez ― hearken to us, grant our prayer!
- to understand
Conjugation
active
| infinitive | լսել (lsel) | participle | լուեալ (lueal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | լուուցանեմ, լսեցուցանեմ (luucʿanem, lsecʿucʿanem) | aorist stem | լու- (lu-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | լսեմ (lsem) | լսես (lses) | լսէ (lsē) | լսեմք (lsemkʿ) | լսէք (lsēkʿ) | լսեն (lsen) | |
| imperfect | լսէի, լսեի* (lsēi, lsei*) | լսէիր, լսեիր* (lsēir, lseir*) | լսէր (lsēr) | լսէաք, լսեաք* (lsēakʿ, lseakʿ*) | լսէիք, լսեիք* (lsēikʿ, lseikʿ*) | լսէին, լսեին* (lsēin, lsein*) | |
| aorist | — (—) | — (—) | — (—) | — (—) | — (—) | — (—) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | լսիցեմ (lsicʿem) | լսիցես (lsicʿes) | լսիցէ (lsicʿē) | լսիցեմք (lsicʿemkʿ) | լսիցէք (lsicʿēkʿ) | լսիցեն (lsicʿen) | |
| aorist | — (—) | լուիցես (luicʿes) | լուիցէ (luicʿē) | լուիցուք (luicʿukʿ) | լուիջիք (luiǰikʿ) | լուիցեն (luicʿen) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | լո՛ւր (lúr) | — | — | — | — | |
| cohortative | — | լուիջի՛ր (luiǰír) | — | — | լուիջի՛ք (luiǰíkʿ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ լսեր (mí lser) | — | — | մի՛ լսէք (mí lsēkʿ) | — | |
| *rare the conjugation is irregular | |||||||
mediopassive
| infinitive | լսել, լսիլ* (lsel, lsil*) | participle | լուեալ (lueal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | լուուցանեմ, լսեցուցանեմ (luucʿanem, lsecʿucʿanem) | aorist stem | լու- (lu-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | լսիմ (lsim) | լսիս (lsis) | լսի (lsi) | լսիմք (lsimkʿ) | լսիք (lsikʿ) | լսին (lsin) | |
| imperfect | լսէի (lsēi) | լսէիր (lsēir) | լսէր, լսիւր (lsēr, lsiwr) | լսէաք (lsēakʿ) | լսէիք (lsēikʿ) | լսէին (lsēin) | |
| aorist | լուայ (luay) | լուար (luar) | լուաւ (luaw) | լուաք (luakʿ) | լուայք (luaykʿ) | լուան (luan) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | լսիցիմ (lsicʿim) | լսիցիս (lsicʿis) | լսիցի (lsicʿi) | լսիցիմք (lsicʿimkʿ) | լսիցիք (lsicʿikʿ) | լսիցին (lsicʿin) | |
| aorist | լուայց (luaycʿ) | — (—) | — (—) | — (—) | — (—) | — (—) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | — (—) | — | — | լուա՛յք, լուարո՛ւք (luáykʿ, luarúkʿ) | — | |
| cohortative | — | լուիջի՛ր (luiǰír) | — | — | լուիջի՛ք (luiǰíkʿ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ լսիր (mí lsir) | — | — | մի՛ լսիք (mí lsikʿ) | — | |
| *post-classical the conjugation is irregular | |||||||
Derived terms
- անլսելի (anlseli)
- անլսելութիւն (anlselutʿiwn)
- անլսող (anlsoł)
- անլսողութիւն (anlsołutʿiwn)
- անլսութիւն (anlsutʿiwn)
- անլսուրդ (anlsurd)
- առլսեմ (aṙlsem)
- առլսի (aṙlsi)
- թերալսեմ (tʿeralsem)
- լսական (lsakan)
- լսասէր (lsasēr)
- լսասիրութիւն (lsasirutʿiwn)
- լսարան (lsaran)
- լսաւորութիւն (lsaworutʿiwn)
- լսելափակ (lselapʿak)
- լսելի (lseli)
- լսելութիւն (lselutʿiwn)
- լսեցուցանեմ (lsecʿucʿanem)
- լսող (lsoł)
- լսողական (lsołakan)
- լսողասէր (lsołasēr)
- լսողութիւն (lsołutʿiwn)
- լսու (lsu)
- լսումն (lsumn)
- լսօղ (lsōł)
- համալսարան (hamalsaran)
- համալսեմ (hamalsem)
- տարալսեմ (taralsem)
- տարալսութիւն (taralsutʿiwn)
Descendants
- Armenian: լսել (lsel)
References
- Petrosean, H. Matatʿeay V. (1879), “լսեմ”, in Nor Baṙagirkʿ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Ačaṙean, Hračʿeay (1971–1979), “լսեմ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press
- Awetikʿean, G.; Siwrmēlean, X.; Awgerean, M. (1836–1837), “լսեմ”, in Nor baṙgirkʿ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Abrahamyan, Ašot (1976) Grabari jeṙnark [A Handbook of Old Armenian] (in Armenian), 4th edition, Yerevan: Luys
- Martirosyan, Hrach (2010) Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 8), Leiden, Boston: Brill, page 314
- Godel, Robert (1975) An introduction to the study of classical Armenian, Wiesbaden: Dr. Ludwig Reichert Verlag, page 114