թվանք
Armenian
Alternative forms
- թվանգ (tʿvang), թիվանգ (tʿivang), թիվանք (tʿivankʿ), թրփանգ (tʿrpʿang), թֆակ (tʿfak) – dialectal[1]
- թֆանկ (tʿfank), թֆանք (tʿfankʿ), թուֆաք (tʿufakʿ), թուֆանկ (tʿufank), դֆաք (dfakʿ), թֆաք (tʿfakʿ), թըֆակ (tʿəfak), դուֆաք (dufakʿ) – obsolete
- թուանք (tʿuankʿ) – traditional orthography spelling
Etymology
From Middle Armenian թուանկ (tʿuank) from Persian تفنگ (tufang) and Ottoman Turkish تفنك (tüfenk). Doublet of թյուֆենկ (tʿyufenk) and թյուֆենգ (tʿyufeng).
Pronunciation
- (Eastern Armenian, standard) IPA(key): [tʰəˈvɑŋkʰ]
- (Western Armenian, standard) IPA(key): [tʰəˈvɑŋkʰ]
Noun
թվանք • (tʿvankʿ)
- (dialectal) handgun, rifle
- 1621, Yovhannēs Kamenacʿi, Patmutʿiwn paterazmin Xotʿinu [History of the Battle of Khotyn] :[2][3]
- […] սկսան հարկանել ի հրաբորբոք թոփից եւ ի թֆանկիցն մինչեւ ցիրիկունն […]
- […] sksan harkanel i hraborbokʿ tʿopʿicʿ ew i tʿfankicʿn minčʿew cʿirikunn […]
- […] սկսան հարկանել ի հրաբորբոք թոփից եւ ի թֆանկիցն մինչեւ ցիրիկունն […]
- 1621, Yovhannēs Kamenacʿi, Patmutʿiwn paterazmin Xotʿinu [History of the Battle of Khotyn] :[4][5]
- […] զի կրիցեն զզարհուրեցուցիչ զէնսն՝ որ թոփ եւ թֆանկք կոչեն […]
- […] zi kricʿen zzarhurecʿucʿičʿ zēnsn, or tʿopʿ ew tʿfankkʿ kočʿen […]
- […] զի կրիցեն զզարհուրեցուցիչ զէնսն՝ որ թոփ եւ թֆանկք կոչեն […]
- 1636, Simēon Lehacʿi, Ułegrutʿiwn [Travel Accounts] :[6][7]
- […] թֆանքով ի վերայ նոցա հասին […]
- […] tʿfankʿov i veray nocʿa hasin […]
- Translation by George A. Bournoutian
- […] they began to shoot […]
- […] թֆանքով ի վերայ նոցա հասին […]
- 1662, Aṙakʿel Dawrižecʿi, Girkʿ patmutʿeancʿ [Book of Histories] :[8]
- Եւ եկեալ մերձ բերդին Նախչուանու բանակ եդեալ նստաւ, այնքան մերձ, որ թէ թֆանք ձգէին հասանէր։ Յաղագս որոյ ասացին բարեկամքն Զըլֆիղար խանին ցնա, թէ զգուշութեամբ պահեա զքեզ՝ զի մի Օսմանցիքն թֆանքով հարցեն զքեզ։ Որոց արարեալ պատասխանի ժպտելով եւ զՕսմանցեօքն եպերանս առնելով, թէ «թֆանք նոցա յաչս իմ պատահեսցի»։ Ապա յաւուրն երկրորդի առաքեաց պատգամս առ իշխանս քաղաքին Նախչուանու, թէ մի ձգէք թֆանք կամ նետ, զի ես սակաւ արամբք գամ առ ձեզ խօսել ընդ ձեզ բանս ինչ իրաւամբ եւ դատաստանաւ։
- Ew ekeal merj berdin Naxčʿuanu banak edeal nstaw, aynkʿan merj, or tʿē tʿfankʿ jgēin hasanēr. Yałags oroy asacʿin barekamkʿn Zəlfiłar xanin cʿna, tʿē zgušutʿeamb pahea zkʿez, zi mi Ōsmancʿikʿn tʿfankʿov harcʿen zkʿez. Orocʿ arareal patasxani žptelov ew zŌsmancʿeōkʿn eperans aṙnelov, tʿē “tʿfankʿ nocʿa yačʿs im patahescʿi”. Apa yawurn erkrordi aṙakʿeacʿ patgams aṙ išxans kʿałakʿin Naxčʿuanu, tʿē mi jgēkʿ tʿfankʿ kam net, zi es sakaw arambkʿ gam aṙ jez xōsel ənd jez bans inčʿ irawamb ew datastanaw.
- Եւ եկեալ մերձ բերդին Նախչուանու բանակ եդեալ նստաւ, այնքան մերձ, որ թէ թֆանք ձգէին հասանէր։ Յաղագս որոյ ասացին բարեկամքն Զըլֆիղար խանին ցնա, թէ զգուշութեամբ պահեա զքեզ՝ զի մի Օսմանցիքն թֆանքով հարցեն զքեզ։ Որոց արարեալ պատասխանի ժպտելով եւ զՕսմանցեօքն եպերանս առնելով, թէ «թֆանք նոցա յաչս իմ պատահեսցի»։ Ապա յաւուրն երկրորդի առաքեաց պատգամս առ իշխանս քաղաքին Նախչուանու, թէ մի ձգէք թֆանք կամ նետ, զի ես սակաւ արամբք գամ առ ձեզ խօսել ընդ ձեզ բանս ինչ իրաւամբ եւ դատաստանաւ։
- ca. 1680–1684, Baṙ girg taliani [An Armenian–Italian Dictionary published in Venice] page 21:[9]
- թուֆանկ․ ըսքեօփօ
- tʿufank; əskʿeōpʿō
- թուֆանկ (tʿufank) = schiopo
- թուֆանկ․ ըսքեօփօ
- Synonym: հրացան (hracʿan)
- թվանք գցել ― tʿvankʿ gcʿel ― shoot or fire a weapon
- թվանքը բացել ― tʿvankʿə bacʿel ― shoot or fire a weapon
- թուր ու թվանքով ― tʿur u tʿvankʿov ― armed to the teeth, loaded up (literally, “with sword and gun”)
Declension
i-type, inanimate (Eastern Armenian)
| singular | plural | |||
|---|---|---|---|---|
| nominative | թվանք (tʿvankʿ) | թվանքներ (tʿvankʿner) | ||
| dative | թվանքի (tʿvankʿi) | թվանքների (tʿvankʿneri) | ||
| ablative | թվանքից (tʿvankʿicʿ) | թվանքներից (tʿvankʿnericʿ) | ||
| instrumental | թվանքով (tʿvankʿov) | թվանքներով (tʿvankʿnerov) | ||
| locative | թվանքում (tʿvankʿum) | թվանքներում (tʿvankʿnerum) | ||
| definite forms | ||||
| nominative | թվանքը/թվանքն (tʿvankʿə/tʿvankʿn) | թվանքները/թվանքներն (tʿvankʿnerə/tʿvankʿnern) | ||
| dative | թվանքին (tʿvankʿin) | թվանքներին (tʿvankʿnerin) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | թվանքս (tʿvankʿs) | թվանքներս (tʿvankʿners) | ||
| dative | թվանքիս (tʿvankʿis) | թվանքներիս (tʿvankʿneris) | ||
| ablative | թվանքիցս (tʿvankʿicʿs) | թվանքներիցս (tʿvankʿnericʿs) | ||
| instrumental | թվանքովս (tʿvankʿovs) | թվանքներովս (tʿvankʿnerovs) | ||
| locative | թվանքումս (tʿvankʿums) | թվանքներումս (tʿvankʿnerums) | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | թվանքդ (tʿvankʿd) | թվանքներդ (tʿvankʿnerd) | ||
| dative | թվանքիդ (tʿvankʿid) | թվանքներիդ (tʿvankʿnerid) | ||
| ablative | թվանքիցդ (tʿvankʿicʿd) | թվանքներիցդ (tʿvankʿnericʿd) | ||
| instrumental | թվանքովդ (tʿvankʿovd) | թվանքներովդ (tʿvankʿnerovd) | ||
| locative | թվանքումդ (tʿvankʿumd) | թվանքներումդ (tʿvankʿnerumd) | ||
Derived terms
- թֆանկաւոր (tʿfankawor)
- թվնքել (tʿvnkʿel)
References
- Sargsyan, Artem et al., editors (2002), “թվանգ”, in Hayocʿ lezvi barbaṙayin baṙaran [Dialectal Dictionary of the Armenian Language] (in Armenian), volume II, Yerevan: Hayastan, page 136a
- Yovhannēs Kamenacʿi (1964), H. S. Anasyan, editor, Patmutʿiwn paterazmin Xotʿinu [History of the Battle of Khotyn], Yerevan: Academy Press, page 50
- Połosyan, Norayr (2014), “թոփ և թֆանկ, թօփ և թուանկ”, in Norahayt baṙer vałašxarhabaryan ałbyurnerum (16–18-rd dd.) [Newfound Words in Early Ashkharhabar Sources (16–18th cc.)], Yerevan: University Press, pages 81–82
- Yovhannēs Kamenacʿi (1964), H. S. Anasyan, editor, Patmutʿiwn paterazmin Xotʿinu [History of the Battle of Khotyn], Yerevan: Academy Press, page 42
- Połosyan, Norayr (2014), “թոփ և թֆանկ, թօփ և թուանկ”, in Norahayt baṙer vałašxarhabaryan ałbyurnerum (16–18-rd dd.) [Newfound Words in Early Ashkharhabar Sources (16–18th cc.)], Yerevan: University Press, pages 81–82
- Akinean, H. N., editor (1936) Simēon dpri Lehacʿwoy ułegrutʿiwn, taregrutʿiwn ew yišatakarankʿ (Azgayin matenadaran; 141), Vienna: Mekhitarist Press, page 316
- Bournoutian, George A. (2007) The Travel Accounts of Simēon of Poland (Armenian Studies Series; 10), Costa Mesa, California: Mazda Publishers, page 263
- Połosyan, Norayr (2014), “թֆանք”, in Norahayt baṙer vałašxarhabaryan ałbyurnerum (16–18-rd dd.) [Newfound Words in Early Ashkharhabar Sources (16–18th cc.)], Yerevan: University Press, page 82b
- Orengo, Alessandro (2019), “Il ԲԱՌ ԳԻՐԳ ՏԱԼԻԱՆԻ Un dizionario armeno-italiano del XVII secolo”, in U. Bläsing, J. Dum-Tragut, T.M. van Lint, editors, Armenian, Hittite, and Indo-European Studies: A Commemoration Volume for Jos J.S. Weitenberg (Hebrew University Armenian Studies; 15), Leuven: Peeters, page 223