ընթանամ
Old Armenian
Etymology
According to Ačaṙyan, from Proto-Indo-European *sent- (“to head for, to go”) + -ան- (-an-). The sound changes are similar to that of ընկենում (ənkenum). To account for the unexpected -նթ- (-ntʿ-) instead of -նդ- (-nd-), he supposes a by-form *sentʰ-.
Verb
ընթանամ • (əntʿanam)
- to run, to run to; to slide; to gallop; to walk; to go, to depart, to pass
- արշաւասոյր ընթանալ ― aršawasoyr əntʿanal ― to run full speed, to rattle along full speed
- երամովին, խուռն ընթանալ ― eramovin, xuṙn əntʿanal ― to run in company, in crowds, in a throng to rush, to crowd, to flock
- ընթանալ զհետ ուրուք ― əntʿanal zhet urukʿ ― to follow, to run after
- ընթանալ զհետ հետոց, շաւղաց ուրուք ― əntʿanal zhet hetocʿ, šawłacʿ urukʿ ― to follow the tracks, to tread in the steps
- ընթանալ զճանապարհս իւր ― əntʿanal zčanaparhs iwr ― to follow one's career
- այսր անդր ընթանալ ― aysr andr əntʿanal ― dip into, to run over a book
- ընթանալով ասել ― əntʿanalov asel ― to say in few words, to touch lightly
- ընթանալ ի ճանապարհս պատուիրանաց ― əntʿanal i čanaparhs patuiranacʿ ― to observe or obey the commandments
- բարւոք ընթանան իրք ― barwokʿ əntʿanan irkʿ ― affairs are thriving, business is prosperous;
Conjugation
mediopassive
| infinitive | ընթանալ (əntʿanal) | participle | ընթացեալ (əntʿacʿeal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | ընթացուցանեմ (əntʿacʿucʿanem) | aorist stem | ընթաց- (əntʿacʿ-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | ընթանամ (əntʿanam) | ընթանաս (əntʿanas) | ընթանայ (əntʿanay) | ընթանամք (əntʿanamkʿ) | ընթանայք (əntʿanaykʿ) | ընթանան (əntʿanan) | |
| imperfect | ընթանայի (əntʿanayi) | ընթանայիր (əntʿanayir) | ընթանայր (əntʿanayr) | ընթանայաք (əntʿanayakʿ) | ընթանայիք (əntʿanayikʿ) | ընթանային (əntʿanayin) | |
| aorist | ընթացայ (əntʿacʿay) | ընթացար (əntʿacʿar) | ընթացաւ (əntʿacʿaw) | ընթացաք (əntʿacʿakʿ) | ընթացայք (əntʿacʿaykʿ) | ընթացան (əntʿacʿan) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | ընթանայցիմ (əntʿanaycʿim) | ընթանայցիս (əntʿanaycʿis) | ընթանայցի (əntʿanaycʿi) | ընթանայցիմք (əntʿanaycʿimkʿ) | ընթանայցիք (əntʿanaycʿikʿ) | ընթանայցին (əntʿanaycʿin) | |
| aorist | ընթացայց (əntʿacʿaycʿ) | ընթասցիս (əntʿascʿis) | ընթասցի (əntʿascʿi) | ընթասցուք (əntʿascʿukʿ) | ընթասջիք (əntʿasǰikʿ) | ընթասցին (əntʿascʿin) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | ընթացի՛ր, ընթա՛ց, ընթա՛ (əntʿacʿír, əntʿácʿ, əntʿá) | — | — | ընթացարո՛ւք (əntʿacʿarúkʿ) | — | |
| cohortative | — | ընթասջի՛ր (əntʿasǰír) | — | — | ընթասջի՛ք (əntʿasǰíkʿ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ ընթանար (mí əntʿanar) | — | — | մի՛ ընթանայք (mí əntʿanaykʿ) | — | |
Derived terms
- աղընթաց (ałəntʿacʿ)
- ամէնընթաց (amēnəntʿacʿ)
- անընթաց (anəntʿacʿ)
- առաջընթաց (aṙaǰəntʿacʿ)
- առաստուածընթաց (aṙastuacəntʿacʿ)
- առընթանամ (aṙəntʿanam)
- արագընթաց (aragəntʿacʿ)
- բարձրընթաց (barjrəntʿacʿ)
- գիշերընթաց (gišerəntʿacʿ)
- դարձընթաց (darjəntʿacʿ)
- դիւրընթաց (diwrəntʿacʿ)
- եթերընթաց (etʿerəntʿacʿ)
- երագընթաց (eragəntʿacʿ)
- երկնընթաց (erknəntʿacʿ)
- զուգընթաց (zugəntʿacʿ)
- ընթակցութիւն (əntʿakcʿutʿiwn)
- ընթանալի (əntʿanali)
- ընթանկեալ (əntʿankeal)
- ընթաց (əntʿacʿ)
- ընթացող (əntʿacʿoł)
- թեթեւընթաց (tʿetʿewəntʿacʿ)
- թիւրընթաց (tʿiwrəntʿacʿ)
- լուսընթաց (lusəntʿacʿ)
- խոհեմընթաց (xoheməntʿacʿ)
- խուռնընթաց (xuṙnəntʿacʿ)
- ծովընթաց (covəntʿacʿ)
- կառընթաց (kaṙəntʿacʿ)
- կիսընթաց (kisəntʿacʿ)
- կիցընթաց (kicʿəntʿacʿ)
- համընթաց (haməntʿacʿ)
- հանգէտընթաց (hangētəntʿacʿ)
- հանգիտընթաց (hangitəntʿacʿ)
- հանդարտընթաց (handartəntʿacʿ)
- հետընթաց (hetəntʿacʿ)
- հողմընթաց (hołməntʿacʿ)
- ձիընթաց (jiəntʿacʿ)
- ճեպընթաց (čepəntʿacʿ)
- յառաջընթաց (yaṙaǰəntʿacʿ)
- յարընթաց (yarəntʿacʿ)
- յոփինընթաց (yopʿinəntʿacʿ)
- յօժարընթաց (yōžarəntʿacʿ)
- նախընթանամ (naxəntʿanam)
- նախընթաց (naxəntʿacʿ)
- շարընթանամ (šarəntʿanam)
- ուղղընթաց (ułłəntʿacʿ)
- ոփինընթաց (opʿinəntʿacʿ)
- պակասընթաց (pakasəntʿacʿ)
- պարընթանամ (parəntʿanam)
- սիրընթաց (sirəntʿacʿ)
- սկայընթաց (skayəntʿacʿ)
- սպառընթաց (spaṙəntʿacʿ)
- սրընթաց (srəntʿacʿ)
- վերընթանամ (verəntʿanam)
- վերընթաց (verəntʿacʿ)
- վերնընթաց (vernəntʿacʿ)
- ցամաքընթաց (cʿamakʿəntʿacʿ)
- փայլակնընթաց (pʿaylaknəntʿacʿ)
- փոյթընթաց (pʿoytʿəntʿacʿ)
- փութընթաց (pʿutʿəntʿacʿ)
- քաջընթաց (kʿaǰəntʿacʿ)
- քառընթաց (kʿaṙəntʿacʿ)
Descendants
- → Armenian: ընթանալ (əntʿanal) (learned)
References
- Petrosean, H. Matatʿeay V. (1879), “ընթանամ”, in Nor Baṙagirkʿ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Awetikʿean, G.; Siwrmēlean, X.; Awgerean, M. (1836–1837), “ընթանամ”, in Nor baṙgirkʿ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Ačaṙean, Hračʿeay (1973), “ընթանալ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), volume II, 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press, pages 125–126