դալապր

դալապր

Old Armenian

Alternative forms

• դաղապր (dałapr)
• դաղապար (dałapar), դեղատր (dełatr) – misspellings

Etymology

From Vulgar Latin dalabra, from Latin dolābra (“pickaxe”), perhaps via Ancient Greek: compare δηλάβρα (dēlábra)[1] attested in Diocletian's Edict on Maximum Prices and which matches the vocalism of դեղատր (dełatr) (misspelling for *դեղապր (*dełapr)). Greek δολάβρα (dolávra)[2] is probably a modern borrowing from Latin and is not relevant. The -պր- (-pr-) instead of expected -բր- (-br-) reflects a regional pronunciation. Closely related to Georgian დალაბრა (dalabra) borrowed from the same source.

Noun

դալապր • (dalapr)

1. a kind of sword or axe

   Synonym: թուր (tʿur)

   • 6th century, Dionysius Thrax, The Art of Grammar :[3]

     Փաղանուն է որ ի զանազան անուանս զնոյն ցուցանէ․ որգոն խադ, դալապր, մարտացու, վաղակաւոր, սուսեր, նրան։

     Pʿałanun ē or i zanazan anuans znoyn cʿucʿanē; orgon xad, dalapr, martacʿu, vałakawor, suser, nran.

     A synonym is a noun which, by several designations, signifies the same thing, as dalapr, martacʿu, vałakawor, suser, nran.

   • 6th century, Aelius Theon, Progymnasmata :[4]

     Առ բազմանուանութիւն՝ յորժամ ընդդէմ այնր նշանակեալ լինի մի՝ իցէ եւ անուանք բազումք, որզան սուսեր, դալապր։

     Aṙ bazmanuanutʿiwn, yoržam ənddēm aynr nšanakeal lini mi, icʿē ew anuankʿ bazumkʿ, orzan suser, dalapr.

   • 6th century, Dawitʿ Anyałtʿ, Meknutʿiwn storogutʿeancʿn Aristoteli [Commentary on Aristotle’s Categories] :

     […] եւ այս դարձեալ՝ կամ ըստ անուան հաղորդին եւ ըստ իրաց զանազանին՝ եւ գոյանան հոմանունքն, եւ կամ ըստ իրաց հաղորդին եւ ըստ անուան զանազանին՝ եւ լինին բազմանունքն՝ որպէս խադ, դալապր, մարտացու, վաղակաւոր, սուսեր, նրան։

     […] ew ays darjeal, kam əst anuan hałordin ew əst iracʿ zanazanin, ew goyanan homanunkʿn, ew kam əst iracʿ hałordin ew əst anuan zanazanin, ew linin bazmanunkʿn, orpēs xad, dalapr, martacʿu, vałakawor, suser, nran.

   • 6th century, Dawitʿ Anyałtʿ, Meknutʿiwn storogutʿeancʿn Aristoteli [Commentary on Aristotle’s Categories] :

     Եւ ոչ զայնոցիկ, որք զբազմանուանսն փաղանունս կոչեն․ որպէս խադ, դաղապր, մարտացու, վաղակաւոր, սուսեր, նրան։

     Ew očʿ zaynocʿik, orkʿ zbazmanuansn pʿałanuns kočʿen; orpēs xad, dałapr, martacʿu, vałakawor, suser, nran.

   • 1260s–1338, Esayi Nčʿecʿi, Verlucutʿiwn kʿerakanutʿean [Analysis of Grammar] :[5]

     Այլ մեք զքերդողացն տեսցուք աստ, որ փաղանուն ասեն զայն, որ մի իր գոլով բազում անուանս ունի և ի զանազան անուանս զնոյն իրս ցուցանէ, որպէս՝ սուսեր, զի կոչի «խարբ», «դալապր», «մարտացու», «վաղակաւոր», «սուսեր», «նրան» և այլ եւս։

     Ayl mekʿ zkʿerdołacʿn tescʿukʿ ast, or pʿałanun asen zayn, or mi ir golov bazum anuans uni ew i zanazan anuans znoyn irs cʿucʿanē, orpēs, suser, zi kočʿi “xarb”, “dalapr”, “martacʿu”, “vałakawor”, “suser”, “nran” ew ayl ews.

   • 14th century, Grigor Tatʿewacʿi, Girkʿ kʿarozutʿean or kočʿi Jmeṙan hator [Sermons, Winter Part] 142:

     Իսկ բազմանունն այն է՝ որ մին իրացն բազում անուն տամք․ որպէս սուսեր՝ նրան՝ դալապր՝ մարտացու՝ վաղակաւոր։

     Isk bazmanunn ayn ē, or min iracʿn bazum anun tamkʿ; orpēs suser, nran, dalapr, martacʿu, vałakawor.

Usage notes

Attested only in a fossilized row of words denoting swords used to illustrate the concept of synonimity.

Derived terms

• դալապրեմ (dalaprem)

References

1. δηλάβρα in the Diccionario Griego–Español en línea (2006–2023)
2. Dimitrakos, Dimitrios B. (1964) Μέγα λεξικόν ὅλης τῆς Ἑλληνικῆς γλώσσης [Great Dictionary of the entire Greek Language] (in Greek), Athens: Hellenic Paideia, page 2082a
3. Adoncʿ, Nikołayos (2008) Erker. hat. G., Hayerenagitakan usumnasirutʿyunner [Works. Volume III, Armenian Language Studies]‎ (in Armenian), Yerevan: University Press, page 19
4. Manandean, Hakob (1938) Tʿēovneay Yałags čartasanakan krtʿutʿeancʿ [Theon's Progymnasmata] (Institutum Historiae et Literarum SSR. Armeniae. Opera Auctorum Veterum; 1)‎, Yerevan, page 168
5. Esayi Nčʿecʿi (1966), L. G. Xačʿeryan, editor, Verlucutʿiwn kʿerakanutʿean [Analysis of Grammar], Yerevan: Academy Press, page 121

Further reading

• Ačaṙean, Hračʿeay (1971), “դալապր”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), volume I, 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press, page 612ab
• Awetikʿean, G.; Siwrmēlean, X.; Awgerean, M. (1836), “դալապր”, in Nor baṙgirkʿ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), volume I, Venice: S. Lazarus Armenian Academy, page 591a
• Bolognesi, Giancarlo (2000) Studi e ricerche sulle antiche traduzioni armene di testi greci (L'eredità classica nel mondo orientale. Serie monografica; 1), Alessandria: Edizioni dell'Orso, pages 123–125
• Hübschmann, Heinrich (1897) Armenische Grammatik. 1. Theil: Armenische Etymologie (in German), Leipzig: Breitkopf & Härtel, page 345
• Lagarde, Paul de (1877) Armenische Studien (in German), Göttingen: Dieterich, page 40
• Esayi Nčʿecʿi (1966), L. G. Xačʿeryan, editor, Verlucutʿiwn kʿerakanutʿean [Analysis of Grammar], Yerevan: Academy Press, page 195
• J̌ahukyan, Geworg (2010), “դալապր”, in Vahan Sargsyan, editor, Hayeren stugabanakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), Yerevan: Asoghik, page 180a
• Petrosean, H. Matatʿeay V. (1879), “դալապր”, in Nor Baṙagirkʿ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy, page 131b
• Thumb, Albert (1900), “Die griechischen Lehnwörter im Armenischen”, in Byzantinische Zeitschrift‎ (in German), volume 9, issue 2, DOI:10.1515/byzs.1900.9.2.388, pages 432, 434, 436
• Weitenberg, J. J. S. (2000), “Chronology of the Armenian dalapr ‘sword’ in Dionysius Thrax”, in Aštanak (Hayagitakan parberagirkʿ) [Ashtanak (Armenological Periodical)]‎, volume 3, Yerevan: Nairi, pages 65–70