գունդ
Armenian
Pronunciation
- (Eastern Armenian, standard) IPA(key): [ɡund]
- (Western Armenian, standard) IPA(key): [kʰuntʰ]
Etymology 1
From Old Armenian գունդ (gund).
Noun
գունդ • (gund)
- spherical object, sphere, ball, orb
- (geometry) sphere
- գնդի ծավալը համեմատական է շառավղի խորանարդին ― gndi cavalə hamematakan ē šaṙavłi xoranardin ― the volume of the sphere is proportional to the cube of the radius
Declension
i-type, inanimate (Eastern Armenian)
| singular | plural | |||
|---|---|---|---|---|
| nominative | գունդ (gund) | գնդեր (gnder) | ||
| dative | գնդի (gndi) | գնդերի (gnderi) | ||
| ablative | գնդից (gndicʿ) | գնդերից (gndericʿ) | ||
| instrumental | գնդով (gndov) | գնդերով (gnderov) | ||
| locative | գնդում (gndum) | գնդերում (gnderum) | ||
| definite forms | ||||
| nominative | գունդը/գունդն (gundə/gundn) | գնդերը/գնդերն (gnderə/gndern) | ||
| dative | գնդին (gndin) | գնդերին (gnderin) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | գունդս (gunds) | գնդերս (gnders) | ||
| dative | գնդիս (gndis) | գնդերիս (gnderis) | ||
| ablative | գնդիցս (gndicʿs) | գնդերիցս (gndericʿs) | ||
| instrumental | գնդովս (gndovs) | գնդերովս (gnderovs) | ||
| locative | գնդումս (gndums) | գնդերումս (gnderums) | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | գունդդ (gundd) | գնդերդ (gnderd) | ||
| dative | գնդիդ (gndid) | գնդերիդ (gnderid) | ||
| ablative | գնդիցդ (gndicʿd) | գնդերիցդ (gndericʿd) | ||
| instrumental | գնդովդ (gndovd) | գնդերովդ (gnderovd) | ||
| locative | գնդումդ (gndumd) | գնդերումդ (gnderumd) | ||
Derived terms
- գնդիկ (gndik)
- գնդոլորտ (gndolort)
- երկրագունդ (erkragund)
Etymology 2
Learned borrowing from Old Armenian գունդ (gund).
Noun
գունդ • (gund)
- (military) regiment
- Synonyms: զորագունդ (zoragund), (colloquial, non-standard) պոլկ (polk)
- (historical) troop, brigade, battalion (of soldiers)
- (archaic) group, assemblage
Declension
i-type, inanimate (Eastern Armenian)
| singular | plural | |||
|---|---|---|---|---|
| nominative | գունդ (gund) | գնդեր (gnder) | ||
| dative | գնդի (gndi) | գնդերի (gnderi) | ||
| ablative | գնդից (gndicʿ) | գնդերից (gndericʿ) | ||
| instrumental | գնդով (gndov) | գնդերով (gnderov) | ||
| locative | գնդում (gndum) | գնդերում (gnderum) | ||
| definite forms | ||||
| nominative | գունդը/գունդն (gundə/gundn) | գնդերը/գնդերն (gnderə/gndern) | ||
| dative | գնդին (gndin) | գնդերին (gnderin) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | գունդս (gunds) | գնդերս (gnders) | ||
| dative | գնդիս (gndis) | գնդերիս (gnderis) | ||
| ablative | գնդիցս (gndicʿs) | գնդերիցս (gndericʿs) | ||
| instrumental | գնդովս (gndovs) | գնդերովս (gnderovs) | ||
| locative | գնդումս (gndums) | գնդերումս (gnderums) | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | գունդդ (gundd) | գնդերդ (gnderd) | ||
| dative | գնդիդ (gndid) | գնդերիդ (gnderid) | ||
| ablative | գնդիցդ (gndicʿd) | գնդերիցդ (gndericʿd) | ||
| instrumental | գնդովդ (gndovd) | գնդերովդ (gnderovd) | ||
| locative | գնդումդ (gndumd) | գնդերումդ (gnderumd) | ||
Derived terms
- զորագունդ (zoragund)
Old Armenian
Etymology 1
From Middle Iranian *gund (“spherical object”); see Middle Persian gwnd (gund, “testicle”) for more.
Alternative forms
- գունտ (gunt) – post-classical
- կունտն (kuntn), կունտ (kunt), կունդն (kundn), կունդ (kund) – sense “wheel” only
Noun
գունդ • (gund)
- spherical object, sphere, globe
- գունդ փոքրիկ ― gund pʿokʿrik ― bullet; globule
- գունդ անուոյ ― gund anuoy ― nave of a wheel
- գունդ կշռոց ― gund kšṙocʿ ― weight
- գունդ կապարեայ ― gund kapareay ― lead
- arch of heaven, vault
- celestial body, heavenly body, orb
- the spherical section of the lamp into which the oil is poured
- sounding line, plummet
- չափել զծով գնտով ― čʿapʿel zcov gntov ― to sound
- wheel
- human head
Declension
i-a-type
| singular | plural | ||
|---|---|---|---|
| nominative | գունդ (gund) | գունդք (gundkʿ) | |
| genitive | գնդի (gndi) | գնդաց (gndacʿ) | |
| dative | գնդի (gndi) | գնդաց (gndacʿ) | |
| accusative | գունդ (gund) | գունդս (gunds) | |
| ablative | գնդէ (gndē) | գնդաց (gndacʿ) | |
| instrumental | գնդաւ (gndaw) | գնդաւք = գնդօք (gndawkʿ = gndōkʿ) | |
| locative | գնդի (gndi) | գունդս (gunds) |
i-type
| singular | plural | ||
|---|---|---|---|
| nominative | գունդ (gund) | գունդք (gundkʿ) | |
| genitive | գնդի (gndi) | գնդից (gndicʿ) | |
| dative | գնդի (gndi) | գնդից (gndicʿ) | |
| accusative | գունդ (gund) | գունդս (gunds) | |
| ablative | գնդէ (gndē) | գնդից (gndicʿ) | |
| instrumental | գնդիւ (gndiw) | գնդիւք (gndiwkʿ) | |
| locative | գնդի (gndi) | գունդս (gunds) |
o-type
| singular | plural | ||
|---|---|---|---|
| nominative | գունդ (gund) | գունդք (gundkʿ) | |
| genitive | գնդոյ (gndoy) | գնդոց (gndocʿ) | |
| dative | գնդոյ (gndoy) | գնդոց (gndocʿ) | |
| accusative | գունդ (gund) | գունդս (gunds) | |
| ablative | գնդոյ (gndoy) | գնդոց (gndocʿ) | |
| instrumental | գնդով (gndov) | գնդովք (gndovkʿ) | |
| locative | գունդ (gund) | գունդս (gunds) |
Derived terms
- աշխարհագունդ (ašxarhagund)
- բոլորագունդ (boloragund)
- գնդածաղիկ (gndacałik)
- գնդակ (gndak)
- գնդական (gndakan)
- գնդակեմ (gndakem)
- գնդաձեւ (gndajew)
- գնդաձեւութիւն (gndajewutʿiwn)
- գնդանամ (gndanam)
- գնդապէս (gndapēs)
- գնդատեսակ (gndatesak)
- գնդատեսակութիւն (gndatesakutʿiwn)
- գնդատեսիլ (gndatesil)
- գնդատեսութիւն (gndatesutʿiwn)
- գնդեմ (gndem)
- գնդղուկ (gndłuk)
- գնտածաղիկ (gntacałik)
- գնտակ (gntak)
- գնտական (gntakan)
- գնտաձեւ (gntajew)
- գնտաղ (gntał)
- գունդխաղ (gundxał)
- կիսագնդակ (kisagndak)
- կիսագունդ (kisagund)
- ստեղագունդ (stełagund)
Descendants
- Armenian: գունդ (gund)
- → Assyrian Neo-Aramaic: ܟܘܢܕܐ (kundā)
- → Azerbaijani: kündə
- → Udi: ҝуьндаь (gʲündä)
- → Georgian: გუნდა (gunda)
References
- Petrosean, H. Matatʿeay V. (1879), “գունդ”, in Nor Baṙagirkʿ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Awetikʿean, G.; Siwrmēlean, X.; Awgerean, M. (1836–1837), “գունդ”, in Nor baṙgirkʿ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Ačaṙean, Hračʿeay (1971), “գունդ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), volume I, 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press, pages 593–594
- MacKenzie, D. N. (1971), “²gund”, in A concise Pahlavi dictionary, London, New York, Toronto: Oxford University Press, page 38
- Bartholomae, Christian (1904) Altiranisches Wörterbuch [Old Iranian Dictionary] (in German), Strassburg: K. J. Trübner, column 525
Etymology 2
From Middle Persian gwnd (gund, “army, troop; group, gathering”).
Noun
գունդ • (gund)
- group, assemblage, troop (of bees, men, angels but especially of soldiers)
- 5th century, Ełišē, Vasn Vardanay ew Hayocʿ paterazmin [History of Vardan and the Armenian War] chapter 4, (1957 edition, page 96):[1]
- Այլ և դրօշից անգամ իւրաքանչիւրոց տեղեկանայր ի նմանէ․ և թէ քանի՛ գունդ զզօրսն բաժանիցեն, և ո՛ր ոք ի նոցանէ սաղարք լինիցին, և ո՛ր զօրագլուխ յորմէ կողմանէ յռազմ մտանիցէ, և զինչ անուանք իւրաքանչիւր համհարզացն իցեն, և քանի՛ փողահարք ի մէջ գնդին ձայնիցեն։
- Ayl ew drōšicʿ angam iwrakʿančʿiwrocʿ tełekanayr i nmanē; ew tʿē kʿaní gund zzōrsn bažanicʿen, ew ór okʿ i nocʿanē sałarkʿ linicʿin, ew ór zōraglux yormē kołmanē yṙazm mtanicʿē, ew zinčʿ anuankʿ iwrakʿančʿiwr hamharzacʿn icʿen, ew kʿaní pʿołaharkʿ i mēǰ gndin jaynicʿen.
- Translation by Robert W. Thomson
- He also inquired from him about each of the standards: into how many companies they divided the army, which of them were generals, which commander would attack from which side, what were the names of each one's adjutants, how many trumpeters would sound in the company.
- Այլ և դրօշից անգամ իւրաքանչիւրոց տեղեկանայր ի նմանէ․ և թէ քանի՛ գունդ զզօրսն բաժանիցեն, և ո՛ր ոք ի նոցանէ սաղարք լինիցին, և ո՛ր զօրագլուխ յորմէ կողմանէ յռազմ մտանիցէ, և զինչ անուանք իւրաքանչիւր համհարզացն իցեն, և քանի՛ փողահարք ի մէջ գնդին ձայնիցեն։
- military theme, military province
- կողմն Վասպուրական գնդին ― kołmn Vaspurakan gndin ― Vaspurakan military province
Declension
i-a-type
| singular | plural | ||
|---|---|---|---|
| nominative | գունդ (gund) | գունդք (gundkʿ) | |
| genitive | գնդի (gndi) | գնդաց (gndacʿ) | |
| dative | գնդի (gndi) | գնդաց (gndacʿ) | |
| accusative | գունդ (gund) | գունդս (gunds) | |
| ablative | գնդէ (gndē) | գնդաց (gndacʿ) | |
| instrumental | գնդաւ (gndaw) | գնդաւք = գնդօք (gndawkʿ = gndōkʿ) | |
| locative | գնդի (gndi) | գունդս (gunds) |
i-type
| singular | plural | ||
|---|---|---|---|
| nominative | գունդ (gund) | գունդք (gundkʿ) | |
| genitive | գնդի (gndi) | գնդից (gndicʿ) | |
| dative | գնդի (gndi) | գնդից (gndicʿ) | |
| accusative | գունդ (gund) | գունդս (gunds) | |
| ablative | գնդէ (gndē) | գնդից (gndicʿ) | |
| instrumental | գնդիւ (gndiw) | գնդիւք (gndiwkʿ) | |
| locative | գնդի (gndi) | գունդս (gunds) |
o-type
| singular | plural | ||
|---|---|---|---|
| nominative | գունդ (gund) | գունդք (gundkʿ) | |
| genitive | գնդոյ (gndoy) | գնդոց (gndocʿ) | |
| dative | գնդոյ (gndoy) | գնդոց (gndocʿ) | |
| accusative | գունդ (gund) | գունդս (gunds) | |
| ablative | գնդոյ (gndoy) | գնդոց (gndocʿ) | |
| instrumental | գնդով (gndov) | գնդովք (gndovkʿ) | |
| locative | գունդ (gund) | գունդս (gunds) |
Derived terms
- ազատագունդ (azatagund)
- առաքելագունդ (aṙakʿelagund)
- արքայագունդ (arkʿayagund)
- բազմագունդ (bazmagund)
- գազանագունդ (gazanagund)
- գնդակ (gndak)
- գնդակից (gndakicʿ)
- գնդապետ (gndapet)
- գունդագունդ (gundagund)
- գունդսաղար (gundsałar)
- դիւագունդ (diwagund)
- երկգնդիմ (erkgndim)
- իսրայէլագունդ (israyēlagund)
- լուսագունդ (lusagund)
- համագունդ (hamagund)
- համգունդ (hamgund)
- հեծելագունդ (hecelagund)
- հետեւակագունդ (hetewakagund)
- հրեշտակագունդ (hreštakagund)
- մարմնագունդ (marmnagund)
- միագունդ (miagund)
- յաճախագունդ (yačaxagund)
- նախարարագունդ (naxararagund)
- ներքնագունդ (nerkʿnagund)
- սեւագունդ (sewagund)
- սեփականագունդ (sepʿakanagund)
- սրբագունդ (srbagund)
- սրովբէագունդ (srovbēagund)
- քրիստոսագունդ (kʿristosagund)
Descendants
- → Armenian: գունդ (gund) (learned)
- → Georgian: გუნდი (gundi)
References
- Thomson, Robert W. (1982) Ełišē, History of Vardan and the Armenian War (Harvard Armenian texts and studies; 5), Cambridge, Massachusetts; London, England: Harvard University Press, page 148
Further reading
- Petrosean, H. Matatʿeay V. (1879), “գունդ”, in Nor Baṙagirkʿ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Awetikʿean, G.; Siwrmēlean, X.; Awgerean, M. (1836–1837), “գունդ”, in Nor baṙgirkʿ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Ačaṙean, Hračʿeay (1971), “գունդ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), volume I, 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press, pages 594–595
- MacKenzie, D. N. (1971), “¹gund”, in A concise Pahlavi dictionary, London, New York, Toronto: Oxford University Press, page 38