գիշեր
Armenian
Etymology
Inherited from Old Armenian գիշեր (gišer).
Pronunciation
Audio (Eastern Armenian) (file) - (Eastern Armenian, standard) IPA(key): [ɡiˈʃɛɾ]
- (Western Armenian, standard) IPA(key): [kʰiˈʃɛɾ]
Noun
գիշեր • (gišer)
- night
- ամբողջ գիշեր ― ambołǰ gišer ― all night
- մութ գիշեր ― mutʿ gišer ― dark night
- գիշերն ընկավ ― gišern ənkav ― the night fell
- (figuratively) darkness
- (mineralogy) black amber, jet
Declension
va-type, inanimate (Eastern Armenian)
| singular | plural | |||
|---|---|---|---|---|
| nominative | գիշեր (gišer) | գիշերներ (gišerner) | ||
| dative | գիշերվա (gišerva) | գիշերների (gišerneri) | ||
| ablative | գիշերվանից (gišervanicʿ) | գիշերներից (gišernericʿ) | ||
| instrumental | գիշերով (gišerov) | գիշերներով (gišernerov) | ||
| locative | գիշերում (gišerum) | գիշերներում (gišernerum) | ||
| definite forms | ||||
| nominative | գիշերը/գիշերն (gišerə/gišern) | գիշերները/գիշերներն (gišernerə/gišernern) | ||
| dative | գիշերվան (gišervan) | գիշերներին (gišernerin) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | գիշերս (gišers) | գիշերներս (gišerners) | ||
| dative | գիշերվաս (gišervas) | գիշերներիս (gišerneris) | ||
| ablative | գիշերվանիցս (gišervanicʿs) | գիշերներիցս (gišernericʿs) | ||
| instrumental | գիշերովս (gišerovs) | գիշերներովս (gišernerovs) | ||
| locative | գիշերումս (gišerums) | գիշերներումս (gišernerums) | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | գիշերդ (gišerd) | գիշերներդ (gišernerd) | ||
| dative | գիշերվադ (gišervad) | գիշերներիդ (gišernerid) | ||
| ablative | գիշերվանիցդ (gišervanicʿd) | գիշերներիցդ (gišernericʿd) | ||
| instrumental | գիշերովդ (gišerovd) | գիշերներովդ (gišernerovd) | ||
| locative | գիշերումդ (gišerumd) | գիշերներումդ (gišernerumd) | ||
uay-type, inanimate (Eastern Armenian)
| singular | plural | |||
|---|---|---|---|---|
| nominative | գիշեր (gišer) | գիշերեր (gišerer) | ||
| dative | գիշերուայ (gišeruay) | գիշերերի (gišereri) | ||
| ablative | գիշերուանից (gišeruanicʿ) | գիշերերից (gišerericʿ) | ||
| instrumental | գիշերով (gišerov) | գիշերերով (gišererov) | ||
| locative | գիշերում (gišerum) | գիշերերում (gišererum) | ||
| definite forms | ||||
| nominative | գիշերը/գիշերն (gišerə/gišern) | գիշերերը/գիշերերն (gišererə/gišerern) | ||
| dative | գիշերուան (gišeruan) | գիշերերին (gišererin) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | գիշերս (gišers) | գիշերերս (gišerers) | ||
| dative | գիշերուաս (gišeruas) | գիշերերիս (gišereris) | ||
| ablative | գիշերուանիցս (gišeruanicʿs) | գիշերերիցս (gišerericʿs) | ||
| instrumental | գիշերովս (gišerovs) | գիշերերովս (gišererovs) | ||
| locative | գիշերումս (gišerums) | գիշերերումս (gišererums) | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | գիշերդ (gišerd) | գիշերերդ (gišererd) | ||
| dative | գիշերուադ (gišeruad) | գիշերերիդ (gišererid) | ||
| ablative | գիշերուանիցդ (gišeruanicʿd) | գիշերերիցդ (gišerericʿd) | ||
| instrumental | գիշերովդ (gišerovd) | գիշերերովդ (gišererovd) | ||
| locative | գիշերումդ (gišerumd) | գիշերերումդ (gišererumd) | ||
i-type, inanimate (Eastern Armenian)
| singular | plural | |||
|---|---|---|---|---|
| nominative | գիշեր (gišer) | գիշերներ (gišerner) | ||
| dative | գիշերի (gišeri) | գիշերների (gišerneri) | ||
| ablative | գիշերից (gišericʿ) | գիշերներից (gišernericʿ) | ||
| instrumental | գիշերով (gišerov) | գիշերներով (gišernerov) | ||
| locative | գիշերում (gišerum) | գիշերներում (gišernerum) | ||
| definite forms | ||||
| nominative | գիշերը/գիշերն (gišerə/gišern) | գիշերները/գիշերներն (gišernerə/gišernern) | ||
| dative | գիշերին (gišerin) | գիշերներին (gišernerin) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | գիշերս (gišers) | գիշերներս (gišerners) | ||
| dative | գիշերիս (gišeris) | գիշերներիս (gišerneris) | ||
| ablative | գիշերիցս (gišericʿs) | գիշերներիցս (gišernericʿs) | ||
| instrumental | գիշերովս (gišerovs) | գիշերներովս (gišernerovs) | ||
| locative | գիշերումս (gišerums) | գիշերներումս (gišernerums) | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | գիշերդ (gišerd) | գիշերներդ (gišernerd) | ||
| dative | գիշերիդ (gišerid) | գիշերներիդ (gišernerid) | ||
| ablative | գիշերիցդ (gišericʿd) | գիշերներիցդ (gišernericʿd) | ||
| instrumental | գիշերովդ (gišerovd) | գիշերներովդ (gišernerovd) | ||
| locative | գիշերումդ (gišerumd) | գիշերներումդ (gišernerumd) | ||
uan-type, inanimate (Western Armenian)
| singular | plural | |||
|---|---|---|---|---|
| nominative | գիշեր (gišer) | գիշերեր (gišerer) | ||
| dative | գիշերուան, գիշերուայ (gišeruan, gišeruay) | գիշերերու (gišereru) | ||
| ablative | գիշերուընէ (gišeruənē) | գիշերերէ (gišererē) | ||
| instrumental | գիշերով (gišerov) | գիշերերով (gišererov) | ||
| definite forms | ||||
| nominative | գիշերը/գիշերն (gišerə/gišern) | գիշերերը/գիշերերն (gišererə/gišerern) | ||
| dative | գիշերուանը/գիշերուանն, գիշերուան (gišeruanə/gišeruann, gišeruan) | գիշերերուն (gišererun) | ||
| ablative | գիշերուընէն (gišeruənēn) | գիշերերէն (gišererēn) | ||
| instrumental | գիշերովը/գիշերովն (gišerovə/gišerovn) | գիշերերովը/գիշերերովն (gišererovə/gišererovn) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | գիշերս (gišers) | գիշերերս (gišerers) | ||
| dative | գիշերուանս, գիշերուաս (gišeruans, gišeruas) | գիշերերուս (gišererus) | ||
| ablative | գիշերուընէս (gišeruənēs) | գիշերերէս (gišererēs) | ||
| instrumental | գիշերովս (gišerovs) | գիշերերովս (gišererovs) | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | գիշերդ (gišerd) | գիշերերդ (gišererd) | ||
| dative | գիշերուանդ, գիշերուադ (gišeruand, gišeruad) | գիշերերուդ (gišererud) | ||
| ablative | գիշերուընէդ (gišeruənēd) | գիշերերէդ (gišererēd) | ||
| instrumental | գիշերովդ (gišerovd) | գիշերերովդ (gišererovd) | ||
i-type, inanimate (Western Armenian)
| singular | plural | |||
|---|---|---|---|---|
| nominative | գիշեր (gišer) | գիշերեր (gišerer) | ||
| dative | գիշերի (gišeri) | գիշերերու (gišereru) | ||
| ablative | գիշերէ (gišerē) | գիշերերէ (gišererē) | ||
| instrumental | գիշերով (gišerov) | գիշերերով (gišererov) | ||
| definite forms | ||||
| nominative | գիշերը/գիշերն (gišerə/gišern) | գիշերերը/գիշերերն (gišererə/gišerern) | ||
| dative | գիշերին (gišerin) | գիշերերուն (gišererun) | ||
| ablative | գիշերէն (gišerēn) | գիշերերէն (gišererēn) | ||
| instrumental | գիշերովը/գիշերովն (gišerovə/gišerovn) | գիշերերովը/գիշերերովն (gišererovə/gišererovn) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | գիշերս (gišers) | գիշերերս (gišerers) | ||
| dative | գիշերիս (gišeris) | գիշերերուս (gišererus) | ||
| ablative | գիշերէս (gišerēs) | գիշերերէս (gišererēs) | ||
| instrumental | գիշերովս (gišerovs) | գիշերերովս (gišererovs) | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | գիշերդ (gišerd) | գիշերերդ (gišererd) | ||
| dative | գիշերիդ (gišerid) | գիշերերուդ (gišererud) | ||
| ablative | գիշերէդ (gišerēd) | գիշերերէդ (gišererēd) | ||
| instrumental | գիշերովդ (gišerovd) | գիշերերովդ (gišererovd) | ||
Derived terms
- բարի գիշեր (bari gišer)
- գիշերահավասար (gišerahavasar)
Descendants
- → Georgian: გიშერი (gišeri)
Old Armenian
Etymology
| PIE word |
|---|
| *kʷséps |
| PIE word |
|---|
| *wek(ʷ)speros |
From Proto-Armenian *geyšero-, from *we(k)še(w)ero-, from Proto-Indo-European *wek(ʷ)speros. Perhaps contaminated with Proto-Indo-European *k(ʷ)sep-r/n- (“night”).
Noun
գիշեր • (gišer)
- night
- գիշերաւ, ի գիշերի ― gišeraw, i gišeri ― by night, during the night; nightly
- զգիշերն ողջոյն/ի բուն ― zgišern ołǰoyn/i bun ― all the night
- անքուն գիշեր ― ankʿun gišer ― sleepless night
- գիշեր յաւիտենական ― gišer yawitenakan ― eternal night, night of the tomb
- հեշտալի գիշեր ― heštali gišer ― delicious night
- աննշոյլ գիշեր ― annšoyl gišer ― impenetrable night
- զտիւն ամենայն եւ զգիշերն ամենայն ― ztiwn amenayn ew zgišern amenayn ― all day and night
- զհասարակ գիշերաւ ― zhasarak gišeraw ― at midnight
- զգիշեր իւր օգնական առեալ ― zgišer iwr ōgnakan aṙeal ― hidden by the night or darkness
- անքուն անցուցանել զգիշերն ― ankʿun ancʿucʿanel zgišern ― to pass a sleepless or bad night
- գիշեր ի տուընջեան եղեւ ― gišer i tuənǰean ełew ― the day changed into night
- տիւ առնել զգիշերն ― tiw aṙnel zgišern ― to turn night into day
- ընդ մութ գիշերոյն ― ənd mutʿ gišeroyn ― in the darkness of night
- ագանել ուրեք զգիշերն ― aganel urekʿ zgišern ― to set up all night, to pass the whole night
- մաշել զերկայնութիւն գիշերացն յերգս ― mašel zerkaynutʿiwn gišeracʿn yergs ― to pass every night in singing
- մինչդեռ կայր եւս գիշերոյ ― minčʿdeṙ kayr ews gišeroy ― while it was yet dark
- գիշերաց ― gišeracʿ ― by night, nightly, in the night time
- darkness, obscurity
Declension
o-type
| singular | plural | ||
|---|---|---|---|
| nominative | գիշեր (gišer) | գիշերք (gišerkʿ) | |
| genitive | գիշերոյ (gišeroy) | գիշերոց (gišerocʿ) | |
| dative | գիշերոյ (gišeroy) | գիշերոց (gišerocʿ) | |
| accusative | գիշեր (gišer) | գիշերս (gišers) | |
| ablative | գիշերոյ (gišeroy) | գիշերոց (gišerocʿ) | |
| instrumental | գիշերով (gišerov) | գիշերովք (gišerovkʿ) | |
| locative | գիշեր (gišer) | գիշերս (gišers) |
i-a-type
| singular | plural | ||
|---|---|---|---|
| nominative | գիշեր (gišer) | գիշերք (gišerkʿ) | |
| genitive | գիշերի (gišeri) | գիշերաց (gišeracʿ) | |
| dative | գիշերի (gišeri) | գիշերաց (gišeracʿ) | |
| accusative | գիշեր (gišer) | գիշերս (gišers) | |
| ablative | գիշերէ (gišerē) | գիշերաց (gišeracʿ) | |
| instrumental | գիշերաւ (gišeraw) | գիշերաւք= գիշերօք (gišerawkʿ = gišerōkʿ) | |
| locative | գիշերի (gišeri) | գիշերս (gišers) |
Derived terms
- ամենագիշեր (amenagišer)
- անգիշեր (angišer)
- բոլորագիշեր (boloragišer)
- գիշերաբու (gišerabu)
- գիշերաբուն (gišerabun)
- գիշերագնաց (gišeragnacʿ)
- գիշերադէմ (gišeradēm)
- գիշերադէտ (gišeradēt)
- գիշերաժամ (gišeražam)
- գիշերախառն (gišeraxaṙn)
- գիշերական (gišerakan)
- գիշերակերպ (gišerakerp)
- գիշերակոյր (gišerakoyr)
- գիշերակուլ (gišerakul)
- գիշերաղուէս (gišerałuēs)
- գիշերամարտ (gišeramart)
- գիշերամարտիկ (gišeramartik)
- գիշերամարտութիւն (gišeramartutʿiwn)
- գիշերամրրիկ (gišeramrrik)
- գիշերայած (gišerayac)
- գիշերայածու (gišerayacu)
- գիշերային (gišerayin)
- գիշերայն (gišerayn)
- գիշերանամ (gišeranam)
- գիշերանման (gišeranman)
- գիշերապահ (gišerapah)
- գիշերապահութիւն (gišerapahutʿiwn)
- գիշերապաշտութիւն (gišerapaštutʿiwn)
- գիշերապաշտօն (gišerapaštōn)
- գիշերաջան (gišeraǰan)
- գիշերասէր (gišerasēr)
- գիշերավար (gišeravar)
- գիշերատես (gišerates)
- գիշերատեսակ (gišeratesak)
- գիշերատիւ (gišeratiw)
- գիշերաց (gišeracʿ)
- գիշերացուցանեմ (gišeracʿucʿanem)
- գիշերեայն (gišereayn)
- գիշերընթաց (gišerəntʿacʿ)
- գիշերի (gišeri)
- գիշերոյն (gišeroyn)
- գիշերօթիմ (gišerōtʿim)
- ծայրագիշերական (cayragišerakan)
- միջագիշեր (miǰagišer)
- մշտագիշեր (mštagišer)
- օրագիշեր (ōragišer)
Descendants
- Armenian: գիշեր (gišer)
- → Georgian: გიშერი (gišeri)
References
- Ačaṙean, Hračʿeay (1971–1979), “գիշեր”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press
- Awetikʿean, G.; Siwrmēlean, X.; Awgerean, M. (1836–1837), “գիշեր”, in Nor baṙgirkʿ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Martirosyan, Hrach (2010) Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 8), Leiden, Boston: Brill, page 215
- Petrosean, H. Matatʿeay V. (1879), “գիշեր”, in Nor Baṙagirkʿ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy