բիճ
Armenian
Alternative forms
- բիջ (biǰ), փիճ (pʿič)
Etymology
From Middle Armenian բիճ (bič).
Pronunciation
Audio (Eastern Armenian) (file) - (Eastern Armenian, standard) IPA(key): [bit͡ʃ]
- (Western Armenian, standard) IPA(key): [pʰid͡ʒ]
Noun
բիճ • (bič) (dialectal)
- bastard, illegitimate child
- 1612, Xačʿatur Tʿoxatʿcʿi (Ewdokacʿi), Patmutʿiwn Vēnētikoy kʿałakʿin [History of the city of Venice] :[1]
- Քսան հազար բոզ խըստ կու տայ,
Բճերն ամէն սօլդատ կը լնայ,
Զամէնըն ի կարդալ կու տան՝
Թէ՛ աղջիկ է եը թէ՛ տղայ։- Kʿsan hazar boz xəst ku tay,
Bčern amēn sōldat kə lnay,
Zamēnən i kardal ku tan,
Tʿḗ ałǰik ē eə tʿḗ tłay.
- Kʿsan hazar boz xəst ku tay,
- Քսան հազար բոզ խըստ կու տայ,
- ca. 1680–1684, Baṙ girg taliani [An Armenian–Italian Dictionary published in Venice] page 10:[2]
- բիճ․ մուլօ
- bič; mulō
- բիճ (bič) = mulo
- բիճ․ մուլօ
- sucker (an undesired stem growing out of the roots or lower trunk of a plant)
- errand boy, servant boy
- cheeky bastard, shrewd person, streetwise/experienced man
Declension
i-type, inanimate (Eastern Armenian)
| singular | plural | |||
|---|---|---|---|---|
| nominative | բիճ (bič) | բճեր (bčer) | ||
| dative | բճի (bči) | բճերի (bčeri) | ||
| ablative | բճից (bčicʿ) | բճերից (bčericʿ) | ||
| instrumental | բճով (bčov) | բճերով (bčerov) | ||
| locative | բճում (bčum) | բճերում (bčerum) | ||
| definite forms | ||||
| nominative | բիճը/բիճն (bičə/bičn) | բճերը/բճերն (bčerə/bčern) | ||
| dative | բճին (bčin) | բճերին (bčerin) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | բիճս (bičs) | բճերս (bčers) | ||
| dative | բճիս (bčis) | բճերիս (bčeris) | ||
| ablative | բճիցս (bčicʿs) | բճերիցս (bčericʿs) | ||
| instrumental | բճովս (bčovs) | բճերովս (bčerovs) | ||
| locative | բճումս (bčums) | բճերումս (bčerums) | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | բիճդ (bičd) | բճերդ (bčerd) | ||
| dative | բճիդ (bčid) | բճերիդ (bčerid) | ||
| ablative | բճիցդ (bčicʿd) | բճերիցդ (bčericʿd) | ||
| instrumental | բճովդ (bčovd) | բճերովդ (bčerovd) | ||
| locative | բճումդ (bčumd) | բճերումդ (bčerumd) | ||
i-type, inanimate (Eastern Armenian)
| singular | plural | |||
|---|---|---|---|---|
| nominative | բիճ (bič) | բիճեր (bičer) | ||
| dative | բիճի (biči) | բիճերի (bičeri) | ||
| ablative | բիճից (bičicʿ) | բիճերից (bičericʿ) | ||
| instrumental | բիճով (bičov) | բիճերով (bičerov) | ||
| locative | բիճում (bičum) | բիճերում (bičerum) | ||
| definite forms | ||||
| nominative | բիճը/բիճն (bičə/bičn) | բիճերը/բիճերն (bičerə/bičern) | ||
| dative | բիճին (bičin) | բիճերին (bičerin) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | բիճս (bičs) | բիճերս (bičers) | ||
| dative | բիճիս (bičis) | բիճերիս (bičeris) | ||
| ablative | բիճիցս (bičicʿs) | բիճերիցս (bičericʿs) | ||
| instrumental | բիճովս (bičovs) | բիճերովս (bičerovs) | ||
| locative | բիճումս (bičums) | բիճերումս (bičerums) | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | բիճդ (bičd) | բիճերդ (bičerd) | ||
| dative | բիճիդ (bičid) | բիճերիդ (bičerid) | ||
| ablative | բիճիցդ (bičicʿd) | բիճերիցդ (bičericʿd) | ||
| instrumental | բիճովդ (bičovd) | բիճերովդ (bičerovd) | ||
| locative | բիճումդ (bičumd) | բիճերումդ (bičerumd) | ||
Derived terms
- բիճբեր (bičber)
- բճամատ (bčamat)
- բճաշիվ (bčašiv)
- բճատել (bčatel)
- բճատում (bčatum)
- բճբեր (bčber)
- բճնակ (bčnak)
- բճություն (bčutʿyun)
- բճուկ (bčuk)
- բջություն (bǰutʿyun)
Descendants
- → Ottoman Turkish: پیچ (piç)
- Turkish: piç, pic
- → Northern Kurdish: pîç
References
- Hovhannes Terzncʿi; Xačʿatur Tʿoxatʿcʿi (1966), K. A. Melikʿ-Ōhanǰanyan, editor, Patmutʿiwn Pʿarēzi ew Vennayi (Miǰnadaryan aspetakan siravep); Patmutʿiwn Venetik kʿałakʿin (Čʿapʿaco) [History of Paris and Vienne (medieval chivalric romance); History of the city of Venice (verse)], Yerevan: Academy Press, page 273
- Orengo, Alessandro (2019), “Il ԲԱՌ ԳԻՐԳ ՏԱԼԻԱՆԻ Un dizionario armeno-italiano del XVII secolo”, in U. Bläsing, J. Dum-Tragut, T.M. van Lint, editors, Armenian, Hittite, and Indo-European Studies: A Commemoration Volume for Jos J.S. Weitenberg (Hebrew University Armenian Studies; 15), Leuven: Peeters, page 217
Further reading
- Ačaṙean, Hračʿeay (1902), “փիճ”, in Tʿurkʿerēni azdecʿutʿiwnə hayerēni vray ew tʿurkʿerēnē pʿoxaṙeal baṙerə Pōlsi hay žołovrdakan lezuin mēǰ hamematutʿeamb Vani, Łarabałi ew Nor-Naxiǰewani barbaṙnerun [The influence of Turkish on Armenian, and the Turkish borrowings in the vernacular Armenian of Constantinople in comparison with the dialects of Van, Karabakh and Nor Nakhichevan] (Ēminean azgagrakan žołovacu; 3) (in Armenian), Moscow and Vagharshapat: Lazarev Institute of Oriental Languages, page 351
- Ačaṙean, Hračʿeay (1971), “բիճ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), volume I, 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press, page 451b
- Sargsyan, Artem et al., editors (2001–2012), “բիճ”, in Hayocʿ lezvi barbaṙayin baṙaran [Dialectal Dictionary of the Armenian Language] (in Armenian), Yerevan: Hayastan
Middle Armenian
Etymology
From Middle Georgian ბიჭი (bič̣i), if the latter is of native Kartvelian origin. Alternatively, together with it borrowed from Iranian: compare Northern Kurdish bîj, bîjî, Central Kurdish بیژوو (bîjû, “bastard”).
Noun
բիճ • (bič)
- bastard, illegitimate child
- 1252 – 1253, Smbat Sparapet, Ansizkʿ Antiokʿay [Assizes of Antioch] 9:[1]
- Եւ թէ վկայն լիճ չլինի, նա վանց այնոր չմնայ յիշվէ վկայութիւնն ի վերայ լճին, եւ կռիւն այլ թէ իրապիսի լինի որ բիճ չլինի։
- Ew tʿē vkayn lič čʿlini, na vancʿ aynor čʿmnay yišvē vkayutʿiwnn i veray lčin, ew kṙiwn ayl tʿē irapisi lini or bič čʿlini.
- Translation by Łewond Ališan
- Et si le témoin n’était pas lige, le témoignage sur le lige ne perdrait pas pour cela sa force, et le débat (ne s’arrêterait pas); il suffit qu’il ne soit pas bâtard.
- Եւ թէ վկայն լիճ չլինի, նա վանց այնոր չմնայ յիշվէ վկայութիւնն ի վերայ լճին, եւ կռիւն այլ թէ իրապիսի լինի որ բիճ չլինի։
- 1265, Smbat Sparapet, Datastanagirkʿ [Law Code] 41:[2]
- Բայց թէ հաճութեամբ երէց լինի որդեգիրն՝ ճանաչած ի քահանայից ազգէ կամ ի յաղէկ ազգէ, որ բիճ չլինի, զի ամենեւին աւրէնքս չէ ի տալ որ բիճն երէց լինի, այլ՝ որպէս վերոյ գրեցաք՝ երբ ի յաղէկ ազգէ լինի, նա կարէ իրաւնաւք ուննալ զկէս տունն եւ զկէս հայրենացն, եւ կէս այլն մնայ յեկեղեցւոյն հրամանաւքն։
- Baycʿ tʿē hačutʿeamb erēcʿ lini ordegirn, čanačʿac i kʿahanayicʿ azgē kam i yałēk azgē, or bič čʿlini, zi amenewin awrēnkʿs čʿē i tal or bičn erēcʿ lini, ayl, orpēs veroy grecʿakʿ, erb i yałēk azgē lini, na karē irawnawkʿ unnal zkēs tunn ew zkēs hayrenacʿn, ew kēs ayln mnay yekełecʿwoyn hramanawkʿn.
- Translation by A. G. Galstyan
- А если приемный сын признан священником и может доказать, что он происходит из рода священника или из благородного рода, т. е., что он не является незаконнорожденным, ибо законом строго запрещено, чтобы незаконнорожденный стал священником, и что он из благородной семьи, то он имеет право получить половину дома и половину наследственного имения, а вторая половина остается в распоряжении церковной общины.
- Բայց թէ հաճութեամբ երէց լինի որդեգիրն՝ ճանաչած ի քահանայից ազգէ կամ ի յաղէկ ազգէ, որ բիճ չլինի, զի ամենեւին աւրէնքս չէ ի տալ որ բիճն երէց լինի, այլ՝ որպէս վերոյ գրեցաք՝ երբ ի յաղէկ ազգէ լինի, նա կարէ իրաւնաւք ուննալ զկէս տունն եւ զկէս հայրենացն, եւ կէս այլն մնայ յեկեղեցւոյն հրամանաւքն։
- 13th–14th centuries, Kostandin Erznkacʿi, Tałer [Poems] :[3]
- Անարատ մարդու զաւակ որ ծընանի,
Չհաւ(ատա)մ ես թէ ի բիճըն նըմանի,
Թէ ընդրի ի յաղէկէ վատ ՚ւ ալանի,
Նա խաբած լինի նա շան լիրբ ու բոզի։- Anarat mardu zawak or cənani,
Čʿhaw(ata)m es tʿē i bičən nəmani,
Tʿē əndri i yałēkē vat ’w alani,
Na xabac lini na šan lirb u bozi.
- Anarat mardu zawak or cənani,
- Անարատ մարդու զաւակ որ ծընանի,
- 1348 – 1351, Nersēs Palianencʿ, Gawazanagirkʿ Hṙomayecʿwocʿ papicʿ ew kayseracʿ [History of Roman Popes and Emperors, a translation of Martin of Opava’s Latin chronicle with additions] :[4]
- զի ծառայք եւ բիճք արքունեաց ոչ արասցեն գլերիկոսք
- zi caṙaykʿ ew bičkʿ arkʿuneacʿ očʿ arascʿen glerikoskʿ
- զի ծառայք եւ բիճք արքունեաց ոչ արասցեն գլերիկոսք
- sucker (an undesired stem growing out of the roots or lower trunk of a plant)
- 13th century, Girkʿ Vastakocʿ [Geoponica] :[5]
- Եւ ոմանք զբիճ մորճերն ի տակուցն մազմզկովն առնուն եւ տնկեն
- Ew omankʿ zbič morčern i takucʿn mazmzkovn aṙnun ew tnken
- Եւ ոմանք զբիճ մորճերն ի տակուցն մազմզկովն առնուն եւ տնկեն
Descendants
- Armenian: բիճ (bič), բիջ (biǰ), փիճ (pʿič)
- → Ottoman Turkish: پیچ (piç)
- Turkish: piç, pic
- → Northern Kurdish: pîç
- → Ottoman Turkish: پیچ (piç)
References
- Ališan, Łewond (1873) Ansiz Antiokʿay [Assizes of Antioch, Crusader Law Code translated by Smbat Sparapet], Venice: S. Lazarus Armenian Academy, pages 28–29
- Smbat Sparapet (1958) Datastanagirkʿ [Law Code], edited and translated into Russian by A. G. Galstyan, Yerevan: HayPetHrat, page 49
- Kostandin Erznkacʿi (1962), Armenuhi Srapyan, editor, Tałer [Poems], Yerevan: Academy Press, page 218
- Łazaryan, Ṙ. S.; Avetisyan, H. M. (2009), “բիճ”, in Miǰin hayereni baṙaran [Dictionary of Middle Armenian] (in Armenian), 2nd edition, Yerevan: University Press, page 119b
- Ališan Ł., editor (1877) Girkʿ vastakocʿ [Geoponica], Venice: S. Lazarus Armenian Academy, pages 142–143
Further reading
- Ačaṙean, Hračʿeay (1971), “բիճ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), volume I, 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press, page 451b
- Klimov, G. A. (1998) Etymological Dictionary of the Kartvelian Languages (Trends in linguistics. Documentation; 16), New York, Berlin: Mouton de Gruyter, page 14