բանամ
Old Armenian
Alternative forms
- բանիմ (banim) – in the mediopassive sense
Etymology
Inherited from a derivative of Proto-Indo-European *bʰeh₂- (“to shine”).[1][2][3][4][5][6][7][8][9][10] The basic meaning is “to make visible”.
Verb
բանամ • (banam)
- (transitive) to open, to discover, to disclose
- բանալ զգլուխ ― banal zglux ― to take off one's hat
- բանալ ումեք զսիրտ իւր ― banal umekʿ zsirt iwr ― to unbosom, to open one's heart
- բանալ զախորժակ ― banal zaxoržak ― to excite appetite
- բանալ զշիշ ― banal zšiš ― to uncork a bottle
- բանալ զկնիք ― banal zknikʿ ― to unseal
- բանալ զմիտս ― banal zmits ― to illuminate, to enlighten the mind
- բանալ զխցանս ― banal zxcʿans ― to unstop
- բանալ զծրարն ― banal zcrarn ― to unpack
- բանալ ճանապարհ ― banal čanaparh ― to trace, to mark out a path; to open a way, to make a road
- (transitive, figuratively) to explain
- (transitive) to loosen
- (transitive) to perforate, to pierce, to bore
- ծակ բանալ ― cak banal ― to perforate, to pierce, to bore
- (transitive) to spread, to enlarge, to extend
- (transitive) to unfold, to untwist, to unlink
- (transitive) to rub
- (in the mediopassive, intransitive) to open; to be detached one from another
Conjugation
active
| infinitive | բանալ (banal) | participle | բացեալ (bacʿeal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | — | aorist stem | բաց- (bacʿ-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | բանամ (banam) | բանաս (banas) | բանայ (banay) | բանամք (banamkʿ) | բանայք (banaykʿ) | բանան (banan) | |
| imperfect | բանայի (banayi) | բանայիր (banayir) | բանայր (banayr) | բանայաք (banayakʿ) | բանայիք (banayikʿ) | բանային (banayin) | |
| aorist | բացի (bacʿi) | բացեր (bacʿer) | եբաց (ebacʿ) | բացաք (bacʿakʿ) | բացէք, բացիք (bacʿēkʿ, bacʿikʿ) | բացին (bacʿin) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | բանայցեմ (banaycʿem) | բանայցես (banaycʿes) | բանայցէ (banaycʿē) | բանայցեմք (banaycʿemkʿ) | բանայցէք (banaycʿēkʿ) | բանայցեն (banaycʿen) | |
| aorist | բացից (bacʿicʿ) | բացցես (bacʿcʿes) | բացցէ (bacʿcʿē) | բացցուք (bacʿcʿukʿ) | բացջիք (bacʿǰikʿ) | բացցեն (bacʿcʿen) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | բա՛ց (bácʿ) | — | — | բացէ՛ք (bacʿḗkʿ) | — | |
| cohortative | — | բացջի՛ր (bacʿǰír) | — | — | բացջի՛ք (bacʿǰíkʿ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ բանար (mí banar) | — | — | մի՛ բանայք (mí banaykʿ) | — | |
| note the aorist stem | |||||||
mediopassive
| infinitive | բանալ (banal) | participle | բացեալ (bacʿeal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | — | aorist stem | բաց- (bacʿ-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | բանամ (banam) | բանաս (banas) | բանայ (banay) | բանամք (banamkʿ) | բանայք (banaykʿ) | բանան (banan) | |
| imperfect | բանայի (banayi) | բանայիր (banayir) | բանայր (banayr) | բանայաք (banayakʿ) | բանայիք (banayikʿ) | բանային (banayin) | |
| aorist | բացայ (bacʿay) | բացար (bacʿar) | բացաւ (bacʿaw) | բացաք (bacʿakʿ) | բացայք (bacʿaykʿ) | բացան (bacʿan) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | բանայցիմ (banaycʿim) | բանայցիս (banaycʿis) | բանայցի (banaycʿi) | բանայցիմք (banaycʿimkʿ) | բանայցիք (banaycʿikʿ) | բանայցին (banaycʿin) | |
| aorist | բացայց (bacʿaycʿ) | բացցիս (bacʿcʿis) | բացցի (bacʿcʿi) | բացցուք (bacʿcʿukʿ) | բացջիք (bacʿǰikʿ) | բացցին (bacʿcʿin) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | բացի՛ր (bacʿír) | — | — | բացարո՛ւք (bacʿarúkʿ) | — | |
| cohortative | — | բացջի՛ր (bacʿǰír) | — | — | բացջի՛ք (bacʿǰíkʿ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ բանար (mí banar) | — | — | մի՛ բանայք (mí banaykʿ) | — | |
| note the aorist stem | |||||||
Derived terms
- ակնբացեմ (aknbacʿem)
- անբաց (anbacʿ)
- անբացակայ (anbacʿakay)
- ան՚ի բաց բառնալի (an’i bacʿ baṙnali)
- ան՚ի բաց դնելի (an’i bacʿ dneli)
- աչաբաց (ačʿabacʿ)
- արտաբանամ (artabanam)
- բանալի (banali)
- բաց (bacʿ)
- բացաբառնամ (bacʿabaṙnam)
- բացաբարձ (bacʿabarj)
- բացաբարձողական (bacʿabarjołakan)
- բացաբարձութիւն (bacʿabarjutʿiwn)
- բացաբարձումն (bacʿabarjumn)
- բացաբերանեալ (bacʿaberaneal)
- բացաբիծ (bacʿabic)
- բացաբնակ (bacʿabnak)
- բացաբնակութիւն (bacʿabnakutʿiwn)
- բացագայիմ (bacʿagayim)
- բացագանչութիւն (bacʿagančʿutʿiwn)
- բացագանչումն (bacʿagančʿumn)
- բացագլխութիւն (bacʿaglxutʿiwn)
- բացագլուխ (bacʿaglux)
- բացագնամ (bacʿagnam)
- բացագնաց (bacʿagnacʿ)
- բացագնացութիւն (bacʿagnacʿutʿiwn)
- բացագոյ (bacʿagoy)
- բացագոյն (bacʿagoyn)
- բացագործեմ (bacʿagorcem)
- բացագունութիւն (bacʿagunutʿiwn)
- բացադառնամ (bacʿadaṙnam)
- բացադարձ (bacʿadarj)
- բացադարձեմ (bacʿadarjem)
- բացադարձութիւն (bacʿadarjutʿiwn)
- բացադարձուցանեմ (bacʿadarjucʿanem)
- բացադէմ (bacʿadēm)
- բացադիմի (bacʿadimi)
- բացադրեմ (bacʿadrem)
- բացադրոշմեմ (bacʿadrošmem)
- բացադրութիւն (bacʿadrutʿiwn)
- բացաթուեմ (bacʿatʿuem)
- բացալինիմ (bacʿalinim)
- բացալքանեմ (bacʿalkʿanem)
- բացալքեմ (bacʿalkʿem)
- բացախայտամ (bacʿaxaytam)
- բացախօսութիւն (bacʿaxōsutʿiwn)
- բացածագեմ (bacʿacagem)
- բացածանուցանեմ (bacʿacanucʿanem)
- բացածանօթանամ (bacʿacanōtʿanam)
- բացածնեմ (bacʿacnem)
- բացածութիւն (bacʿacutʿiwn)
- բացակամ (bacʿakam)
- բացակայ (bacʿakay)
- բացակայանամ (bacʿakayanam)
- բացակայիմ (bacʿakayim)
- բացակայութիւն (bacʿakayutʿiwn)
- բացակայումն (bacʿakayumn)
- բացական (bacʿakan)
- բացականագոյն (bacʿakanagoyn)
- բացականութիւն (bacʿakanutʿiwn)
- բացակատարեմ (bacʿakatarem)
- բացակատարուած (bacʿakataruac)
- բացակատարումն (bacʿakatarumn)
- բացակացեալ (bacʿakacʿeal)
- բացակացութիւն (bacʿakacʿutʿiwn)
- բացակացուցանեմ (bacʿakacʿucʿanem)
- բացակողմանք (bacʿakołmankʿ)
- բացակոչեմ (bacʿakočʿem)
- բացակտուր (bacʿaktur)
- բացակտրեալ (bacʿaktreal)
- բացահալածեմ (bacʿahalacem)
- բացահայեաց (bacʿahayeacʿ)
- բացահայիմ (bacʿahayim)
- բացահանեմ (bacʿahanem)
- բացահնչումն (bacʿahnčʿumn)
- բացահոսեմ (bacʿahosem)
- բացահոսութիւն (bacʿahosutʿiwn)
- բացահոսումն (bacʿahosumn)
- բացաձայնեմ (bacʿajaynem)
- բացաձայնութիւն (bacʿajaynutʿiwn)
- բացաձիգ (bacʿajig)
- բացաձկտիմ (bacʿajktim)
- բացաճառութիւն (bacʿačaṙutʿiwn)
- բացամերժեմ (bacʿameržem)
- բացամերժութիւն (bacʿameržutʿiwn)
- բացայայտ (bacʿayayt)
- բացայայտական (bacʿayaytakan)
- բացայայտակի (bacʿayaytaki)
- բացայայտապէս (bacʿayaytapēs)
- բացայայտեմ (bacʿayaytem)
- բացայայտիչ (bacʿayaytičʿ)
- բացայայտնեմ (bacʿayaytnem)
- բացայայտութիւն (bacʿayaytutʿiwn)
- բացայայտումն (bacʿayaytumn)
- բացայիշատակ (bacʿayišatak)
- բացայիշեցեալ (bacʿayišecʿeal)
- բացանաւեմ (bacʿanawem)
- բացանցական (bacʿancʿakan)
- բացանցութիւն (bacʿancʿutʿiwn)
- բացաջնջիմ (bacʿaǰnǰim)
- բացառութիւն (bacʿaṙutʿiwn)
- բացասաբար (bacʿasabar)
- բացասական (bacʿasakan)
- բացասահմանեմ (bacʿasahmanem)
- բացասայց (bacʿasaycʿ)
- բացասացութիւն (bacʿasacʿutʿiwn)
- բացասեմ (bacʿasem)
- բացասոցեմ (bacʿasocʿem)
- բացասութիւն (bacʿasutʿiwn)
- բացասումն (bacʿasumn)
- բացաստածեմ (bacʿastacem)
- բացավազեմ (bacʿavazem)
- բացավայր (bacʿavayr)
- բացավիճակեալ (bacʿavičakeal)
- բացավճարեմ (bacʿavčarem)
- բացատ (bacʿat)
- բացատարածեմ (bacʿataracem)
- բացատնօրինեմ (bacʿatnōrinem)
- բացատուեմ (bacʿatuem)
- բացատութիւն (bacʿatutʿiwn)
- բացատուութիւն (bacʿatuutʿiwn)
- բացատրապէս (bacʿatrapēs)
- բացատրեմ (bacʿatrem)
- բացատրոհեմ (bacʿatrohem)
- բացատրութիւն (bacʿatrutʿiwn)
- բացարան (bacʿaran)
- բացարձակ (bacʿarjak)
- բացարձակական (bacʿarjakakan)
- բացարձակեմ (bacʿarjakem)
- բացարձակութիւն (bacʿarjakutʿiwn)
- բացացուցանեմ (bacʿacʿucʿanem)
- բացաւորութիւն (bacʿaworutʿiwn)
- բացափայլ (bacʿapʿayl)
- բացափայլագոյն (bacʿapʿaylagoyn)
- բացափայլական (bacʿapʿaylakan)
- բացափայլապէս (bacʿapʿaylapēs)
- բացափայլեմ (bacʿapʿaylem)
- բացափայլութիւն (bacʿapʿaylutʿiwn)
- բացափոփոխեալ (bacʿapʿopʿoxeal)
- բացաքայլութիւն (bacʿakʿaylutʿiwn)
- բացաքարոզեմ (bacʿakʿarozem)
- բացբարձական (bacʿbarjakan)
- բացբարձող (bacʿbarjoł)
- բացբարձումն (bacʿbarjumn)
- բացբերան (bacʿberan)
- բացեայ (bacʿeay)
- բացելումն (bacʿelumn)
- բացերես (bacʿeres)
- բացերեսաբար (bacʿeresabar)
- բացերեսաւորեմ (bacʿeresaworem)
- բացերեսութիւն (bacʿeresutʿiwn)
- բացերեւ (bacʿerew)
- բացերեւակ (bacʿerewak)
- բացերեւական (bacʿerewakan)
- բացերեւակի (bacʿerewaki)
- բացերեւակիմ (bacʿerewakim)
- բացերեւապէս (bacʿerewapēs)
- բացերեւեմ (bacʿerewem)
- բացերեւեցուցանեմ (bacʿerewecʿucʿanem)
- բացերեւիմ (bacʿerewim)
- բացերեւոցեմ (bacʿerewocʿem)
- բացերեւութիւն (bacʿerewutʿiwn)
- բացերեւումն (bacʿerewumn)
- բացէ (bacʿē)
- բացընկեցիկ (bacʿənkecʿik)
- բացիչ (bacʿičʿ)
- բացխփիկ (bacʿxpʿik)
- բացխփնիկ (bacʿxpʿnik)
- բացկացութիւն (bacʿkacʿutʿiwn)
- բացորոշաբար (bacʿorošabar)
- բացորոշեմ (bacʿorošem)
- բացորոշութիւն (bacʿorošutʿiwn)
- բացութիւն (bacʿutʿiwn)
- բացումն (bacʿumn)
- բացուսեմ (bacʿusem)
- բացուսուցանեմ (bacʿusucʿanem)
- բացուստ (bacʿust)
- բացօթեագ (bacʿōtʿeag)
- բացօթեայ (bacʿōtʿeay)
- բացօթեմ (bacʿōtʿem)
- բերանաբաց (beranabacʿ)
- բերանաբացեալ (beranabacʿeal)
- բերանաբացեմ (beranabacʿem)
- բերանաբացիկ (beranabacʿik)
- բերանաբացութիւն (beranabacʿutʿiwn)
- գերեզմանաբաց (gerezmanabacʿ)
- գլխաբացեալ (glxabacʿeal)
- գլխիբաց (glxibacʿ)
- դժուարաբաց (džuarabacʿ)
- դռնաբաց (dṙnabacʿ)
- դռնբաց (dṙnbacʿ)
- դռնբացէք (dṙnbacʿēkʿ)
- դրախտաբաց (draxtabacʿ)
- երկբացիկ (erkbacʿik)
- թերաբաց (tʿerabacʿ)
- կիսաբաց (kisabacʿ)
- մեծաբաց (mecabacʿ)
- մշտաբացիկ (mštabacʿik)
- մտաբացութիւն (mtabacʿutʿiwn)
- յայրատաբաց (yayratabacʿ)
- յանկարծաբաց (yankarcabacʿ)
- յատակաբաց (yatakabacʿ)
- յարաբաց (yarabacʿ)
- յարաբացուն (yarabacʿun)
- սահանաբաց (sahanabacʿ)
- վերաբացութիւն (verabacʿutʿiwn)
- վերբանամ (verbanam)
- տարբանամ (tarbanam)
- փորիբաց (pʿoribacʿ)
Descendants
- Armenian: բանալ (banal)
References
- Lagarde (Boetticher), Paul de (1851) Arica (in Latin), Halle: J.F. Lippert, § 422, page 86
- Lagarde, Paul de (1854) Zur Urgeschichte der Armenier: ein philologischer Versuch (in German), Berlin: W. Hertz, page 9
- Tērvišean, Serovbē (1885) Hndewropakan naxalezu [The Proto-Indo-European Language] (in Armenian), Constantinople: Nšan K. Pērpērean, page 94
- Petersson, Herbert (1920) Arische und armenische Studien (Lunds Universitets Årsskrift N.F. Avd. 1, Bd. 16. Nr. 3) (in German), Lund, Leipzig, page 123
- Pokorny, Julius (1959) Indogermanisches etymologisches Wörterbuch [Indo-European Etymological Dictionary] (in German), volume 1, Bern, München: Francke Verlag, page 104f
- Klingenschmitt, Gert (1982) Das altarmenische Verbum (in German), Wiesbaden: Dr. Ludwig Reichert Verlag, pages 112–3, 285
- Rix, Helmut, editor (2001) Lexikon der indogermanischen Verben [Lexicon of Indo-European Verbs] (in German), 2nd edition, Wiesbaden: Dr. Ludwig Reichert Verlag, →ISBN, page 69
- J̌ahukyan, Geworg (1987) Hayocʿ lezvi patmutʿyun; naxagrayin žamanakašrǰan [History of the Armenian language: The Pre-Literary Period] (in Armenian), Yerevan: Academy Press, page 115
- J̌ahukyan, Geworg (2010), “բանալ”, in Vahan Sargsyan, editor, Hayeren stugabanakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), Yerevan: Asoghik, page 116b
- Kocharov, Petr (2019) Old Armenian nasal verbs : archaisms and innovations, Doctoral Thesis, Leiden University, pages 133–134
Further reading
- Ačaṙean, Hračʿeay (1971), “բանալ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), volume I, 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press, pages 403–405, leaves the origin open
- Awetikʿean, G.; Siwrmēlean, X.; Awgerean, M. (1836–1837), “բանամ”, in Nor baṙgirkʿ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Petrosean, H. Matatʿeay V. (1879), “բանամ”, in Nor Baṙagirkʿ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy